تبیان، دستیار زندگی

کلاژن چیست؟ (بخش دوم)

کلاژن های تشکیل دهنده تارچه، مرتبط با تارچه و تشکیل دهنده شبکه، سه نوع عمده این پروتئین ها می باشند...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

 

 

کلاژن چیست؟ (بخش دوم)

 

در مطلب قبل دانستید که انواع کلاژن را با اعداد رومی (I، II و ...) مشخص می کنند. هر نوع کلاژن یک تا سه زنجیره آلفا متفاوت دارد که با عدد از هم متمایز می شوند. حال توضیحات بیشتری در باره کلاژن ارائه خواهیم کرد.

کلاژن ها در انواع سازمان بندی های رشته ای و شبکه ای یافت می شوند. این رشته ها غالبا داربستی ساختاری برای بستره بیرون سلولی ایجاد می کنند. سایر پروتئین های بستره با الگویی که این داربست تعیین می کند، شبکه درهم تنیده بستره را به وجود می آورند.

 

بیشتر انواع کلاژن ها را می توان در سه رده عمده قرار داد: کلاژن های تشکیل دهنده تارچه (فیبریل)، کلاژن های مرتبط با تارچه و کلاژن های تشکیل دهنده شبکه.

علاوه بر این موارد، بعضی از کلاژن ها نیز پروتئین هایی تراغشایی اند که در تشکیل برخی همی دسموزوم ها نقش دارند. همچنین، انواعی از اعضای خانواده کلاژن در سیستم ایمنی نقش ایفا می کنند. (شکل 1) 

 

کلاژن چیست؟ (بخش دوم)

 

شکل 1: دو نوع ساختار کلاژنی

معروف‌ترین انواع کلاژن

- کلاژن نوع I: این نوع کلاژن در استخوان و وتر وجود دارد و از تعداد زیادی دستجات فیبری ساخته شده است که به صورت امواج دریا قرار دارند.

- کلاژن نوع II: که در غضروف شفاف دیده می‌شود به شکل فیبریل است و فیبر تشکیل نمی‌شود.

- کلاژن نوع III: همان رشته شبکه‌ای است که در غشای پایه دیده می‌شود این نوع کلاژن از فیبرهای واحد ساخته شده است.

- کلاژن های نوع V,IV: به صورت فیبریل نبوده و احتمالا غیر پلیمریزه هستند. کلاژن نوع IV در غشای پایه ونوع V در جدار رگ های خونی جنین یافت می‌شود.

کلاژن نوع I نمونه ای از کلاژن های تارچه ای می باشد. در این کلاژن مارپیچ سه تایی به صورت تارچه های طناب مانندی سازمان دهی می شود. در هر تارچه چندین کلاژن در کنار یکدیگر و نیز در طول یکدیگر قرار گرفته اند. هر تارچه کلاژن به این ترتیب بین 10 تا 300 نانومتر قطر دارد و می تواند تا چندین میکرومتر طول داشته باشد. با قرار گیری چندین تارچه کلاژن، تارهایی تا قطر 3 میکرومتر نیز می توانند تشکیل شوند. 

**حال شاید این سوال برایتان پیش بیاید که به طور کلی تارچه ها چگونه تشکیل می شوند؟ پس از ترشح پروکلاژن ها از سلول، قسمت های کروی پایانه N و C توسط پروتئازی اختصاصی بریده می شود. سپس، مارپیچ های سه گانه با اتصالات غیر کووالان و حتی کووالان به یکدیگر متصل می شوند تا تارچه ها را به وجود آورند. اتصالات کووالان بین ریشه های لایزین اکسید شده از زنجیره های آلفای مختلف برقرار می شود. دو ریشه آلایزین با هم پیوند آلدولی تشکیل می دهند. پیوند آلدولی می تواند بین زنجیره های آلفای یک مارپیچ سه تایی نیز تشکیل شود. 

 

کلاژن نوع IVنمونه ای از کلاژن تشکیل دهنده شبکه است. در این کلاژن پایانه های N و C به صورت کروی باقی می مانند.

به علاوه مارپیچ سه تایی این کلاژن در نقاطی در طول خود قسمت هایی با تا خوردگی کروی دارد. به عبارت دیگر، مارپیچ سه تایی با قسمت های کروی مختل شده است. وجود این قسمت های کروی باعث انعطاف پذیری کلاژن IV می شود. کلاژن های نوع IV از پایانه N تشکیل دیمر و از پایانه C تشکیل تترامر می دهند و به این ترتیب، شبکه ای پیچیده به شکل ورقه می سازند. در غشای پایه که نوعی بستره بیرون سلولی ویژه می باشد و از جمله در زیر لایه های سلول های پوششی یافت می شود، کلاژن نوع IV فراوان است و شبکه ای دو بعدی را به وجود می آورد.

 

کلاژن چیست؟ (بخش دوم)

 

کلاژن نوع VI نمونه ای از کلاژن مرتبط با تارچه است. نقش کلاژن های مرتبط با تارچه ارتباط تارچه های کلاژن به یکدیگر است. 

کلاژن نوع VI در تاندون ها با اتصال به تارچه های کلاژن نوع I، باعث قرار گیری آنها در کنار هم می شود تا تارهای قطورتری تشکیل شود. در این کلاژن نیز نواحی کروی در دو پایانه N و C و نیز در طول مارپیچ سه تایی وجود دارند. 

 

منبع: http://daneshnameh.roshd.ir

مرکز یادگیری سایت تبیان، تهیه کننده: مرجان سلیمانیان

تنظیم کننده: محبوبه همت