اتصالات سلولی (بخش دوم)

بستره بیرون سلولی شبکه ای پیچیده می باشد که توسط سلول های بافت تولید می شود.

مرکز یادگیری - مرجان سلیمانیان

در مطلب قبل با اتصالات سلولی آشنا شدید و دانستید که، هیالورونان (یک گلیکوز آمینو گلیکان) و الاستین (یک گلیکو پروتئین) در ECM می باشند. حال به توضیحات بیشتری در این باره می پردازیم.

هیالورونان در مقایسه با پروتئین های رشته ای فضای زیادی را در پی جذب آب اشغال کرده و ژلی مقاوم به فشار ایجاد می کند. الاستین از طریق برهمکنش های کووالان و غیر کووالان تشکیل رشته های ارتجاعی (Elastic fibers) می دهد که در برابر کشش مقاومت می کنند و سپس بافت را به شکل اولیه اش باز می گردانند. 

نکته: براساس شکل و وسعت اتصال ممکن است به شکل یک نقطه یا تکمه با وسعت محدود باشد به نام ماکولا و یا دور تا دور سلول به شکل حلقه یا کمربند کشیده شده باشد به نام زونولا و یا پوششی ورقه‌ای و گسترده به نام فاسیا و از نظر محل تماس و میزان انسداد، اگر فضای بین سلولی به دلیل تماس یا اتصال سطح خارجی غشاء به دو سلول مجاور مسدود شود اصطلاح اوکلودنس به کار می‌رود. اگر فاصله بین سلولی واضح اغلب 200 تا250 A بوده و ماده متراکمی در فضای بین سلولی و سطح سیتوپلاسمی دو غشاء  وجود داشته باشد، اصطلاح ادهرنس برای مشخص کردن آنها به کار می‌رود.

ارتباط بین سلول با سلول های دیگر بستره چسبندگی نام دارد. انواع پروتئین ها در چسبندگی نقش دارند. چسبندگی با این پروتئین ها گاهی در نواحی ویژه ای از سطح سلول که با میکروسکوپ الکترونی  قابل مشاهده اند، انجام می شود. این ساختارهای تخصصی اتصال نام دارندو غالبا در بافت پوششی به وفور دیده می شوند.

شکل 1: سازمان دهی ارتباط بین سلول ها و ECM

کدهرین ها

از جمله پروتئین های  غشایی هستند که دارای 2 بخش داخل و خارج سلولی  است. قسمت خارجی دارای نواحی قابل

پیوند به کلسیم و قسمت سلولی دارای پروتئین  کاتنین γ – B - ∝ است که به اکتین اسکلت داخل سلولی  متصل می شوند.

سلکتین ها

از پروتئین های غشایی می باشد و وابسته به کلسیم  است. بعلت دارا بودن ناحیه قابل اتصال به فنرها از دسته لکتین ها

محسوب می شود.سلکتن ها در عبور لکوسیت ها از مویرگ و ورود آن ها به بافت همبند نقش دارند.

ابر خانواده ایمونو گلبولین ها

شناخته شده ترین عضو این خانواده N-CAM است که در اتصالات بین سلول های  عصبی نقش دارد.

اینتگرین ها

پروتئین های هترو دایمری هستند که از دو زیر واحد ∝ و B تشکیل شده است بخش داخل سلولی توسط پروتئین های: وینکولین -  ∝اکتینین و تالین به اسکلت داخل سلولی متصل می شود. و قسمت خارج سلولی دارای نواحی قابل اتصال به لامینین و فیرونکتین غشا پایه است.

هر سلول برای ارتباط مستقیم (سلول – سلول ) یا غیر مستقیم (سلول – بستره) با سلول های  دیگر، نیازمند پروتئین های غشایی ویژه می باشد که مهم ترین آنها مولکول های چسبندگی سلولی (CAM) نام دارند. این پروتئین ها علاوه بر برهمکنش با پروتئین های غشایی سلول های دیگر یا بستره بیرون سلولی،  غالبا در قسمت سیتوپلاسمی خود به اسکلت سلولی متصل شده اند. این چسبندگی باعث می شود که مقاومت مکانیکی چسبندگی ها افزایش یابد. به علاوه، اسکلت سلولی از حرکت جانبی این پروتئین ها  جلوگیری می کند و آنها را در مکان خود ثابت نگه می دارد. اسکلت سلولی  در تنظیم تولید و نگه داری چسبندگی ها نیز که با مسیر های پیام رسانی انجام می شود نقش مهمی را ایفا می کنند.

منبع: www.nokhbegaan.com

تنظیم کننده: محبوبه همت