نقش دست روی فلز سخت
دختری که از 15 سالگی قلم زنی می کند حالا برای خودش مربی و کارآفرین شده است
قلم‌زنی از آن کارهایی نیست که دست در آن زیادشده باشد؛ توان و دیدگاه و حتی جغرافیای مخصوص به‌خودش را می‌طلبد. آدم‌هایی كه از بچگی با قلم و چكش آشنا شده‌اند، ساعت‌های زیادی را روی فلزات سخت كوبیده‌اند تا طرح دلخواهشان را در بیاورند. مریم اسدی یكی از همان كسانی است كه بیشتر از 10سال و از نوجوانی پای این اجسام سفت و حكاكی‌كردن روی آنها ایستاده است و حالا طرح‌زدن را به بچه‌های دیگر یاد می‌دهد. با اسدی در نمایشگاه عیدانه كارآفرینی در شهر مشهد، وقتی حسابی مشغول قلم‌زنی بود، آشنا شدیم. حالا او از نخستین روزهای كارش تا امروز كه قلم‌زنی را آموزش می‌دهد برایمان تعریف می‌كند.
- چند سال است كه این كار را انجام می‌دهید؟
من از 15سالگی شروع به قلم‌زنی كرده‌ام. یعنی تقریبا 10سالی هست كه این كار را شروع كرده‌ام و تا به امروز هم ادامه داده‌ام. آن سالی كه باید در هنرستان انتخاب رشته می‌كردم، قلم‌زنی جزو جدیدترین رشته‌ها بود و همین برای من جذاب بود و به انجام این كار علاقه‌مند شدم و از آن خوشم آمد. در واقع با اینكه رشته‌ای قدیمی بود اما در مشهد انجام نشده بود. این نوپابودن قلم‌زنی در مشهد، یكی از دلایل جذابیتش برای من بود. البته استادهایی كه آن را آموزش می‌دادند در مشهد بودند ولی خودشان اصالتا اصفهانی بودند و مشهدی نبودند. همین انگیزه‌ای برای من بود كه این كار را به‌عنوان یكی از نخستین‌ها در شهرمان انجام بدهم.
- پس در ابتدا به‌عنوان یك رشته تحصیلی آن را انتخاب كردید؟
بله؛ در هنرستان رشته قلم‌زنی را انتخاب كردم. برای كاردانی هم همین قلم‌زنی را در دانشكده فنی شهر تهران خواندم و كارشناسی‌ام را هم در رشته صنایع‌دستی گرایش فلز كه خیلی تا به امروز به قلم‌زنی مرتبط است ادامه دادم. در واقع فكر می‌كنم تا به امروز انتخاب خیلی درستی داشته‌ام.
- از همان روزها به اشتغال این رشته هم فكر كردید؟
روزهای اول صرفا فقط علاقه‌ام بود اما از یك جایی به بعد فهمیدم كه می‌تواند شغل خوبی هم باشد. تا به امروز برای همین كارم را به‌صورت حرفه‌ای‌تر ادامه دادم و محصولات تولیدی‌ام را می‌فروختم. در واقع اول درس بود و بعد تبدیل به كسب و كار شد و من وارد بازار كار شدم.
- طرح‌هایتان فقط یك حالت و روی همین مس و برنج است؟
اصلی‌ترین وسایلش چكش و قلم هستند كه تنها یك‌بار نیاز به خریدن دارند و برای یك عمر كار می‌كنند. من چكش و قلمم را نزدیك به 11سال است كه دارم و با آنها كار می‌كنم
قلم‌زنی چند روش دارد و به انواع مختلف برجسته‌كاری، منبت، نیمه‌منبت، مشبك و نیمه‌مشبك انجام می‌شود. ضمن اینكه بیشتر كارهایمان روی مس است، چون استقبال بیشتری از آن می‌شود؛ ولی اگر كسی بخواهد، روی نقره هم برایش قلم‌زنی میكنیم كه قیمتش از مس متفاوت است. در واقع ما قبل از هرچیز، طراحی‌هایمان را میكنیم و آن طرح‌ها را روی مس و برنج و فلزات دیگر پیاده و اجرا میكنیم.
اینكه روی یك ماده خیلی محكم، طرح‌هایی می‌زنند و چین و چروك‌هایی اجرا می‌كنند كه وقتی كسی آن را می‌بیند، فكر می‌كند ماده اولیه چقدر نرم بوده، برای من خیلی هیجان‌انگیز است. تصور انعطاف داشتن این ماده اولیه می‌تواند خیلی جذاب باشد؛ درصورتی كه اینطور نبوده و همه این طراحی‌ها روی فلزاتی بسیار سخت صورت گرفته و همین باعث ارزش آن می‌شود.
به‌نظر كار سختی می‌رسد. اصولا كار دست همیشه جزو كارهای سخت بوده ولی اگر علاقه وجود داشته باشد، می‌شود از پس سختی‌اش برآمد؛ آن‌وقت انرژی مضاعف هم پیدا خواهی كرد.
- چقدر طول كشید تا كار قلم‌زنی را به‌صورت حرفه‌ای یاد بگیرید؟
تقریبا همه مراحل آن از طراحی تا قلم‌زنی را طی یك‌سال یاد گرفتم و در ادامه آن و در پروسه انجام محصولات، حرفه‌ای‌تر شدم.
- برای كار، به دستگاه خاصی نیاز دارد؟
اصلی‌ترین وسایلش چكش و قلم هستند كه تنها یك‌بار نیاز به خریدن دارند و برای یك عمر كار می‌كنند. من چكش و قلمم را نزدیك به 11سال است كه دارم و با آنها كار می‌كنم.
- زمان قلم‌كاری هر محصول چقدر است؟
بستگی به حجم و طرح و مقیاس كار دارد. مثلا اگر یك كار خیلی خاص باشد كه نزدیك به 10میلیون قیمت دارد، چیزی حدود یك‌ماه تا یك‌ماه و نیم زمان می‌برد. اما كارهایی هم هستند كه یك روز و یا 2 روز برای ساختشان زمان می‌خواهند و می‌شود هفته‌ای 5 تا 6 كار را قلم‌زنی كرد.
- چرا قیمت كارهای قلم‌زنی بالاست؟
برای این كار، اول از همه باید طراحی‌اش را خیلی قوی كند. موضوع طراحی، موضوعی بسیار مهم در كار قلم‌زنی است كه اگر در آن ضعف داشته باشیم، قلم‌زدن خوب هم نمی‌تواند كار را بالا ببرد. در واقع اول باید طراح خوبی باشد تا بعد از آن بتواند قلم‌زن خوبی باشد
چند دلیل دارد؛ اول اینكه ما روی مس و برنج و نقره قلم می‌زنیم كه خود این ظروف به تنهایی از نظر قیمتی ارزش بالایی دارند. از طرفی كار دست همیشه به‌دلیل انرژی و زمان زیادی كه می‌برد، قیمت بالایی داشته است. تركیب این دو ویژگی با هم باعث می‌شود كه كارهایمان گران‌تر از ظروف معمولی باشد.
- محصولات قلم‌زنی، فقط جنبه تزئینی دارد؟
نه، مطلق نیست. می‌تواند هم تزیینی باشد و هم جنبه كاربردی داشته باشد. وسایل و ظروفی كه علاوه بر زیبایی، در خیلی از موارد، استفاده دارند؛ مثل قندان، میوه‌خوری، شیرینی‌خوری كه هركدام در حجم‌ها و طرح‌های مختلف، قلم‌زنی می‌شوند.
- علاوه بر انجام كارهای شخصی، آموزش هم می‌دهید؟
حالا چند وقتی می‌شود كه مشغول آموزش به بچه‌های خیریه همدم در شهر مشهد هستم. آنجا كارگاهی داریم كه با بچه‌های خیریه در آن قلم‌زنی میكنیم.
- خودتان هم كارگاه شخصی دارید؟
من همه كارهایم را در اتاق خاصی در خانه كه به این كار اختصاص داده‌ام، انجام می‌دهم.
- بازار فروشتان چطور است؟
ما بازارچه‌هایی در همین خیریه داریم كه به‌صورت دائمی فعالیت می‌كند و در تمام طول سال برقرار است. علاوه بر آن، نمایشگاه‌های مناسبتی و فصلی هم یكی از بازارهای اصلی ما برای فروش محصولاتمان است.
- استقبال مردم از این بازارها قابل‌قبول است؟
اكثرا نمی‌دانند اینها دقیقا چه است و چطور كار شده ولی چون زیباست، چشمشان آن را می‌گیرد و پرس‌وجو می‌كنند و اگر به كارشان بیاید، آن را می‌خرند.
- حدود قیمت كارهایتان چقدر است؟
بستگی به نوع و اندازه كار دارد. مثلا میوه‌خوری‌هایمان از 100هزار تومان شروع می‌شود و تا 500هزار تومان هم می‌رسد.
- مردم به‌راحتی این مبلغ را برای یك ظرف قلم‌زنی شده پرداخت می‌كنند؟
اتفاقا استقبال از این ظروف مخصوصا میوه‌خوری‌هایمان كه كاربردی‌‌تر از بقیه محصولات است خیلی خوب است. می‌دانید چرا؟ یكی از دلایلی مهمی كه مردم خیلی این كارها را دوست دارند این است كه دوام و مدت عمرشان بسیار زیاد است. این ظرف‌ها نه می‌شكند، نه رنگش می‌رود، نه خط و خشی برمی‌دارد و همین باعث می‌شود كه یك‌بار و برای یك كار خوب و با كیفیت، هزینه كنند.
- كارتان را برای فروش با چقدر سرمایه شروع كردید؟
یادم است آن زمان كه در هنرستان بودم، یك بشقاب مسی به قیمت 5هزار تومان خریدم و رویش قلم‌زنی كردم و آن را 20هزار تومان فروختم. با آن 20تومان دوباره یك بشقاب بزرگ‌‌تر خریدم و همین روند را رویش پیاده كردم. این كار تا چند وقت ادامه داشت و تمام كارهایم به فروش می‌رفت. در واقع من كارم را با كمترین سرمایه ممكن شروع كردم.
- اگر كسی بخواهد قلم‌زنی را شروع كند، شما چه توصیه یا راهكاری برایش دارید؟
برای این كار، اول از همه باید طراحی‌اش را خیلی قوی كند. موضوع طراحی، موضوعی بسیار مهم در كار قلم‌زنی است كه اگر در آن ضعف داشته باشیم، قلم‌زدن خوب هم نمی‌تواند كار را بالا ببرد. در واقع اول باید طراح خوبی باشد تا بعد از آن بتواند قلم‌زن خوبی باشد. در مرحله دوم هم از نداشتن یا كم داشتن سرمایه نترسد. می‌تواند با كارهای كوچك و ابتدایی شروع كند و از قیمت‌های پایین و كیفیت بالا شروع كند تا كم‌كم مشتری‌های خاص خودش را جذب كند.
منبع : روزنامه همشهری / نرگس خان‌علیزاده
