آتش به اختیار تلویزیون؟

در حاشیه دو برنامه ای که پخش آن واکنش های زیادی به همراه داشته است. «جهان آرا» حادثه تروریستی تهران را از منظری تازه پوشش داد و برنامه «راز» سراغ آموزش ساز رفت.

هفته پیش مقام معظم رهبری خطاب به دانشجویان فرمودند:« اگر قرارگاه های فرهنگی دچار اختلال شدند و اصلی را از فرعی تشخیص ندادند، دانشجوها آتش به اختیارند.» حالا «جهان آرا» و  «راز» از سوی برخی تحلیلگران تعبیر به آتش به اختیار شده. هر دو برنامه مخالفانی دارد اما از جنبه رسانه ای هر دو در سطح بالایی روی آنتن رفتند. هر دو سراغ کارشناسان و متخصصان رفته بودند و سعی کردند موضوع را از منظری تازه واکاوی کنند. جالب آن که مهمان ها رویه صدا و سیما را زیر سوال بردند اما خبری از سانسور نبود که اتفاقا این رویه برای بهبود صدا و سیما مفیدتر است.

حادثه تروریستی از نمای خیلی نزدیک

از 27 آذر 95 برنامه «جهان آرا» با اجرای وحید یامین پور از شبكه افق پخش می شود.گاهی مسائل روز مثل بررسی بیانات رهبر انقلاب درباره دهه 60 ،فاجعه پلاسكو و مناظره های انتخابات ریاست جمهوری سوژه می شود و گاهی موضوعات ِكلی تر مثل سینما و انقلاب اسلامی. سوژه شنبه شب به تحلیل حملات تروریستی 17 خرداد اختصاص داشت و برنامه 60 دقیقه بیش از حد معمول روی آنتن رفت: 2 ساعت و 20 دقیقه. سردار گرجی زاده فرمانده حفاظت سپاه و سید مصطفی خوش چشم تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل به استودیو آمدند و با علی علیزاده تحلیل گر مسائل سیاسی از طریق اسكایپ گفت و گو انجام شد.

چرا «جهان آرا» موفق بود؟

برنامه در یك ساعت اول با ریتم بالا روی آنتن رفت و از زاویه ای تازه وقایع مرور شد. اطلاعات سردار گرجی زاده ناب بود و فیلم هایی از روز حادثه پخش شدند كه تا حالا مردم ندیده بودند. این فیلم ها از سوی حفاظت اطلاعات سپاه در اختیار «جهان آرا» قرار گرفته شده بود و شامل لحظه ورود و آغاز عملیات تروریست‌ها در مجلس، لحظه به شهادت رسیدن شهید تیموری و لحظه ورود تروریست ها به حرم حضرت امام خمینی(ره) می شد. افزون بر این چند فیلم روی آنتن رفت كه اتفاقات حادثه به طور جزء‌به جزء توسط یكی از سر تیم های عملیاتی روایت می شد و ارزشش كم از فیلم های اورجینال روز حادثه نبود. او كه به دلیل مسائل امنیتی چهره اش با افكت نوری پوشیده شده بود، راوی خوبی است و به اتفاقات طوری جان می داد كه بیننده شرایط را لمس می كرد. علاوه بر این، اثرات باقی مانده از جنایت در ساختمان اداری مجلس بر حس آمیزی صحنه ها می افزود. گفت و گو از طریق اسكایپ با مهدی یوسفی پاسدار حفاظت سپاه كه روی تخت بیمارستان است و نیز پخش آیتم دیدار با یكی از خانواده شهدای حملات تروریستی دیگر بخش ها برنامه بود. با علی علیزاده تحلیلگر مسائل سیاسی گفت و گوی تلفنی انجام شد كه خیلی زود واکنش رسانه ها را برانگیخت. دلیل حساسیت ها همکاری او با شبکه بی بی سی فارسی است اما با استناد به این فرضیه که اصالت با «حرف» است نه گوینده آن می توان تصمیم «جهان آرا» را ستود. علیزاده روایت های دست اولی درباره شرایط رسانه ای و دیگر واکنش های خارجی درباره ترور تهران داشت.  این را هم می دانیم که یک شب برنامه «جهان آرا» برای تبیین مفهوم «آتش به اختیار» روی آنتن افق رفت.

نقد عملکرد تلویزیون بدون حاشیه انجام شد و نشان از سعه صدر این برنامه دارد. سید مصطفی خوش چشم رویكرد صدا و سیما در قبال پوشش فوری و جامع حادثه تهران را ضعیف و غیرحرفه ای تعبیر كرد و حدود 10 دقیقه در این باره حرف زد: اتفاق به این بزرگی رخ داد اما شبكه خبر مشغول بازپخش برنامه ای درباره شهریه مهد كودك بود. در حالی كه بی بی سی فارسی برنامه عادی را قطع كرد و به طور زنده به حادثه پرداخت. مردم شكایت شان از صدا و سیما را در این شبكه بیان كردند.

تبیین موسیقی فاخر در راز

دور جدید برنامه «راز» از 6 خرداد در شبكه چهار شروع شده و این بار هم علاوه بر مسائل سیاسی و اجتماعی به فرهنگ نیز پرداخته می شود. تا الان برنامه هایی با موضوع بررسی مستند«خفه خون»،روسیه هراسی، بررسی وضعیت یمن و گفت و گوهایی با یوسفعلی میرشكاك و  حسینعلی لیالستانی پخش شده است. سوژه شنبه شب تفاوت بین موسیقی فاخر و موسیقی تفننی بود و به مدت یك ساعت روی آنتن رفت. استاد مجید كیانی به استودیو آمده بود و گفت و گو با مهدی كلهر در قالب چند آیتم روی آنتن رفت. استاد كیانی مدرس موسیقی ایرانی، نوازنده سنتور و از چهره‌های ماندگار است كه كتاب های زیادی درباره مسائل تئوری موسیقی تایف كرده.

چرا «راز» موفق بود؟

آن چه برنامه شنبه شب «راز» را ویژه می كند، پرداختی تازه به موسیقی است. ابتدا مجید كیانی سر درد دل باز كرد كه وقتی نمی توان در تلویزیون ساز نشان داد گفتن مابقی حرف ها سودی دارد؟ نادر طالب زاده به او اطمینان داد كه در برنامه امشب قصد سد شكنی داریم. گفته های مجری خیلی زود ثابت شد و حرف هایی شنیدیم كه كمتر در تلویزیون درباره موسیقی گفته شده. كمی بعد آیتمی روی آنتن رفت كه كارشناس درباره تفاوت و تغییرات تار صحبت كرد و در آیتم بعد شیوه درست نوازی آن را آموزش داد. نمایش ساز تا حالا در تلویزیون ممنوع بوده اما در برنامه «راز» به شكل آكادمیك ساز تار آنالیز شد. استدلال نادر طالب زاده این بود كه در تلویزیون  موسیقی پخش می كنیم ولی درباره اش حرف نمی زنیم و مرز موسیقی مشروع و تخدیری را مشخص نمی كنیم. كیانی هم حرف او را پی گرفت كه « بیست سال منتظر این لحظه هستم تا درباره موسیقی ای كه سال ها روی  آن كار كرده ام حرف بزنم.» نادر طالب زاده بر موسیقی اشراف ندارد و برای همین از مهدی كلهر كمك گرفته بود. كلهر از سال 59 تا 62 موسلیت معاون سینمایی وزارت ارشاد را بر عهده داشته و سال ها متولی موسیقی تلویزیون بوده. طالب زاده درتوصیفش گفت مهدی كلهر از پیش از انقلاب درباره موسیقی با علمای بزرگ صحبت كرده و در این زمینه سره از ناسره را تشخیص می دهد. گفته های كلهر هم جالب بود و قابل تامل. خصوصیت موسیقی آسمانی و زمینی را برشمرد و گفت موسیقی مطلوب چه خصوصیتی دارد كه در تعارض با دین نیست.

در این برنامه نیز صدا و سیما مورد انتقاد قرار گرفت.استاد كیانی ابتدای برنامه این طور گفت: چرا صدا و سیما ساز نشان نمی دهد؟ وقتی به موسیقی توجه داده نشود چطور فلان سرمایه گذار خارجی برای كار اقتصادی به كشور ما اطمینان می كند؟

این رویه ادامه دارد؟

بی انصافی است اگر بخواهیم تلاش های تلویزیون را نادیده بگیریم اما برنامه های شاخص مثل «جهان آرا» و «راز» تداوم ندارند ؛ تلنگری می زنند و می روند. حال آن که موفقیت برنامه ای چون «نود» استمرار آن است. وانگهی بسیاری از برنامه ها که دغدغه فرهنگی دارند، بدون جذابیت ساخته می شوند و فاقد نوآوری هستند. برای رسیدن به مفهوم اصیل «آتش به اختیار» اول باید ضرورت ها را کشف کرد و با اتکا به عنصر «جذابیت» سراغ شان رفت. و نکته دیگر ، تولید برنامه هایی مثل «جهان آرا» و «راز» خارج از قاعده كلی تلویزیون است. «جهان آرا» از شبكه افق روی آنتن می رود كه گفته می شود نزدیك به یك نهاد نظامی است و «راز» كاری از مركز بسیج سازمان صدا و سیما است و مجری اش نادر طالب زاده . اتفاقا مسئولیت این برنامه ها و برنامه سازها سنگین تر است و بخاطر وجاهت شان وظیفه هموار کردن مسیر برای رسیدن به نقطه مطلوب روی دوش آن هاست.