رمضان پُر برنامه‌ اما کم رمق تلویزیون  

در انبوه برنامه‌های رمضانی تلویزیون خبری از طراوت و نشاط نیست؛ اگر هم باشد آنقدر تکرار شده که جذابیتی ندارد. تداخل دو مناسبت مهم تاریخی دلیل این بی رمقی است، یا اینکه ایده برنامه‌سازان برای تولید برنامه‌های مناسبتی به تکرار افتاده؟

برنامه های مناسبتی این ویژگی را دارند که با یک سری مولفه های ثابت جلو می روند؛ مثلا دعای سحر و یا زمان افطار برنامه ثابت برای تمام ماه رمضان هاست. بنابراین موضوعات از پیش مشخصی است که نیاز به کشف ندارد و فقط ایده و اجرای خوب می‌طلبد. ماه مبارک رمضان برخلاف نوروز و یا حتی محرم یک فرصت طلایی برای جذب مخاطب است. بخش زیادی از مردمی که در زمان های دیگر با این رسانه کاری ندارند، افطار و سحر را با تلویزیون سَر می کنند. اگر تلویزیون در این ایام نتواند مخاطب را راضی نگه دارد و خوراک فکری مناسب ارائه کند به مرور مخاطب خود را از دست می‌دهد.

باتوجه به اینکه تلویزیون امسال در ماه مبارک رمضان از لحاظ کمی تولیدات زیادی داشته که در حال پخش است؛ اما به نظر با پایان ماه مبارک رمضان، ماحصل این تلاش چندان رضایت بخش نباشد.

افطارهای یکنواخت، سحرهای کسل کننده

سال های اولی که برنامه سازان تلویزیون سراغ برنامه های گفتگو محور رفتند اتفاق تازه ای بود که در زمانی کوتاه تجربه های موفقی بجا گذاشت. موفقیت برنامه های گفتگو محور و ترکیبی به مرور به یک برند برنامه سازی تبدیل شد، تا امروز که هرچه جلو آمدیم بر تعداد این برنامه ها افزوده شد و حالا بخش زیادی از تولیدات تلویزیونی با برنامه های گفتگومحور پر شده و بیراه نیست اگر بگوییم سهم زیادی از سرپا ماندن تلویزیون مدیون همین برنامه هاست. با توجه به این روند، طبیعی است که برنامه های ماه رمضان هم دنبال رو این فرمول باشند؛ بخصوص ویژه برنامه های افطار و سحر.

امسال هم برنامه های سحرگاهی و افطار با «ماه عسل» سرپا مانده؛ برنامه ای که با وجود پر بیننده بودن و موفقیتی که در سال های اخیر کسب کرده حتما سلیقه همه مخاطبان نیست؛ اما جایگزین مناسب دیگری برایش وجود ندارد.

«هزار دستان» ویژه برنامه لحظات افطار شبکه نسیم است که با حضور مریم نوابی نژاد، عضو جدا شده از تیم «ماه عسل» فضایی شبیه به برنامه احسان علیخانی دارد. این برنامه سراغ افرادی رفته که در مسیر زندگی با مشکلاتی روبرو شدند اما پایان خوشی را پشت سر گذاشتند. تفاوت این برنامه با «ماه عسل» در اجرا است که هر شب یکی از چهره های مطرح از میان بازیگران و مجریان اجرای برنامه را برعهده دارد؛ اما با همان رویکرد اجتماعی. شبکه پنج در لحظات نزدیک به مغرب پخش زنده مراسم افطار را از حرم امام رضا علیه السلام دارد. در شبکه یک برنامه «شهر باران» در یک فضای کاملا جدی با یک گفتگوی مذهبی پخش می‌شود. شبکه دو برنامه خاصی ندارد و تنها اذان را وسط اخبار 20:30 پخش می‌کند و... .

اما برنامه های سحرگاهی؛ چند سالی است «ماه خدا» از شبکه یک اصلی ترین برنامه لحظات سحر است. اجرای متفاوت فرزاد جمشیدی در سالهای قبل در یک زمان غیرمرسوم به یک برنامه پربیننده تبدیل شد. بعد از جمشیدی هدایت برنامه را حسن سلطانی برعهده گرفت. با آمدن او مخاطب جذب شده به برنامه همچنان وفادار به دیدن «ماه خدا» بود و سلطانی توانست مخاطب را حفظ کند. اما امسال برخلاف سالهای پیش ظاهرا تلاش چندانی برای این برنامه نشده و احساس می شود صرف رفع تکلیف درحال پخش است. سال گذشته که اذان صبح از پالایشگاه پارس جنوبی و برج آزادی پخش می شد این نقد بود که چرا عوامل برنامه با وجود این همه مساجدی که معماری و فضایی زیبا دارد سراغ آنها نرفتند؛ حالا امسال از همان هم خبری نیست! اضافه کنید  فضای بصری برنامه را که هیچ جذابیتی ندارد.

مخاطبِ برنامه سحرگاهی شبکه دو با اجرای سید جواد هاشمی به روال چند سال گذشته روزه اولی ها و نوجوان ها هستند. سایر شبکه ها هم با پخش دعای سحر و گفتگوهای مذهبی به استقبال اذان صبح می روند. آنچه در همه مشترک است برنامه های تکراری وکلیشه ای است. 

سریال های خوب اما... 

مجموعه های تلویزیونی جایگاه مهمی در میان برنامه های رمضان دارد؛ سریال ها در هر دوره طبق یک فرمول جلو رفته. چندسالی عادت بر این بود که از میان سریال های ماه رمضان حتما یک مورد کمدی باشد، مدتی سریال های ماورایی به یک موضوع ثابت تبدیل شد و ظاهرا از امسال سریال هایی با مضمون تاریخی به این باکس اضافه شده است. امسال نه خبری از سریال های طنز است نه سریال های ماورایی. 

دکتر میرباقری، معاون سیما درباره علت خارج شدن سریال های طنز از کنداکتور برنامه های رمضان می گوید: «متاسفانه امسال و چند سال آینده یک سری مناسبت‌های ملی و مذهبی با این ماه تداخل خواهد داشت، که باعث می شود مجموعه های طنز بارها قطع شوند و رشته کار از دست مخاطب خارج شود. با توجه به مناسبت های ملی و مذهبی همچون 14 و 15 خرداد و لیالی قدر ترجیح داده شده تا مجموعه های نمایشی دیگری روی آنتن برود.»

سریال های طنز می تواند در کنداکتور برنامه های ماه رمضان نباشد اما  اگر در دیگر ایام سال کیفیت و محتوای خوب یک سریال برگ برنده و دلیل بر همراهی مخاطب باشد، سریال های رمضانی قرار نیست فقط سریال های خوبی باشند؛ مخاطبی که در دقایق بعد از افطار همچنان نگاهش به قاب تلویزیون است خیلی منتظر سریالی با مناسبات پیچیده و خاص نیست. انتخاب «نفس» که بعد از چند بار دادن وعده پخش، قرعه رمضان به نامش افتاد، هم برای جلیل سامان اتفاق چندان خوشایندی نیست هم برای مخاطب. سامان هم با پخش سریال در رمضان موافق نبوده اما مسئولین به بهانه مناسبت های 14 و 15 خرداد این تایم را به «نفس» اختصاص دادند. سریالی که اگر در زمان دیگر پخش می شد ارتباط بهتری با مخاطب برقرار می کرد، بخصوص اینکه برخلاف دوکار قبلی سامان که وجه عاطفی پررنگ تری داشت، تاکیدات بیشتری بر تفکرات و ایدئولوژی های مختلف قبل از انقلاب دارد. 

از طرفی در شبکه یک سریال «زیر پای مادر» تلفیقی است از داستان هایی که سعید نعمت الله نویسندگی اش را برعهده داشته که خیلی از المان هایش تکراری است. دو سریال «رستاخیز تفنگ ها» از شبکه دو و «افسانه سامبونگ» از شبکه پنج هم اتفاق ویژه ای نیستند که رَد اثرگذاری بجا گذارند. 

دورهمی های رمضانی

برنامه «دعوت» با اجرای نیما کرمی و زینب زارع از شبکه یک رویکردی خانواده محور و اجتماعی دارد؛ مژده لواسانی بلافاصله بعد از اذان مغرب با برنامه «بهترین شکل ممکن» با دعوت از چهره های مختلف سراغ موضوعات اجتماعی می رود. «ماه تمام» با اجرای عبدالله روا برنامه ای ترکیبی است که از شبکه دو پخش می شود و «جشن رمضان» هم با ساختاری شبیه به سالهای پیش روی آنتن شبکه پنج می رود. این برنامه ها از شبکه های مختلف و با اجراهای متفاوت اما محتوایی شبیه به هم دارند. دعوت از هنرمندان و مشارکت در کارهای خیر و انسان دوستانه، حضور مردم به جهت مشارکت در کارهای خیر، گزارش از بازارچه های خیریه و... در این برنامه ها مشترک است. «دورهمی» هم به روال قبلی خود در حال پخش است و اتفاق ویژه ای که همزمانی با رمضان را پر رنگ کند در آن وجود ندارد. 

«خندوانه» با برگزاری لیگ «خنداننده شو» از یازدهمین روز ماه رمضان در حال پوست اندازی است ؛ ایده اش گل می کند؟