هنر نزاع منصفانه!
این صحنه ای است که شاید شما هم به عنوان یک دانش آموز بارها شاهدش بوده اید؛ حوادثی تلخ که ناشی از یک نزاع غیرمنصفانه است؛ نزاعی که آغازگر آن، دچار خشمی غیرقابل کنترل می شود و تصور می‌کند که سخن یا رفتار طرف مقابل، به منظور نابود کردن شخصیت و زندگی او بوده و اکنون تمام راه های بهبود روابط بسته شده است؛ البته بیشتر ما در طول زندگی، دچار چنین احساسی می شویم؛ زیرا در اکثر ارتباطات انسانی، ناراحتی از برخورد طرف مقابل به طور اجتناب ناپذیری رخ می دهد؛ ولی اگر با احساس ناراحتی به شکل مناسبی برخورد کنیم، نه تنها با مشکلی روبرو نخواهیم شد، بلکه روابط ما مستحکم گردیده و درکمان از یک دیگر نیز بهبود می‌یابد.
چه عواملی باعث دعوا می شود؟
زمانی دعوا اتفاق می افتد که افراد، اعم از دوستان، اعضای خانواده، همکاران و ...، دربارۀ تصورات، تمایلات، افکار یا ارزش هایشان، با یکدیگر اختلاف نظر داشته باشند. این اختلافات می تواند شامل موارد پیش پا افتاده (حتی نحوۀ نگاه کردن ) یا اختلافات مهمی گردد که به قلب باورها و علایق اساسی ما ضربه وارد می کند. در کل، هر اختلافی می تواند در انسان به احساس خشم بینجامد. عده‌ای از افراد در چنین مواقعی به سادگی عصبانی می‌شوند و آن را ابراز می کنند. به چنین افرادی اصطلاحاً «جوشی» می گویند. در انتهای دیگر این طیف، افراد خودخور قرار دارند که ناراحتی ها را در خود انبار می کنند و آن ها را مستقیم ابراز نمی دارند. افراد خودخور از لحاظ روحی در تب و تاب می سوزند و خشم خود را به روش‌های منفی نشان می دهند.
هر دوی این روش ها نادرست است و راه به جایی نخواهد برد؛ در حالی که اگر ما در هنگام بروز اختلاف، نزاعی منصفانه داشته باشیم، به سوی دوستی ها و همفکری های بیشتر قدم برخواهیم داشت.
راهکارهایی برای یک نزاع منصفانه
آرامش خود را حفظ کنید
در اختلافات از جبهه گیری و حالت های مخرّب بپرهیزید. ممکن است وقتی احساس می کنیدکه دیدگاه طرف مقابل، احمقانه، نامعقول و به شکل واضحی غیرعادلانه است، حفظ آرامش برای شما دشوار باشد، ولی به یاد بسپارید که او هم بسا همین عقیده را درباره شما داشته باشد ! در ضمن با حفظ آرامش، احتمال بیشتری وجود دارد که دیگری دیدگاه شما را نیز در نظر بگیرد.
احساسات خود را در قالب کلمات بیان کنید؛ نه عمل
بیان صریح و صادقانۀ آنچه احساس می کنید، حاکی از نیرومندی مهارت ارتباطی شماست. اگر احساس می‌کنید آن قدر خشمگین یا آزرده هستید که ممکن است کنترل خود را از دست بدهید، بگذارید زمان سپری شود و کاری انجام دهید تا احساستان حالت ناب تری بگیرد؛ برای مثال، می توانید قدم بزنید و چند نفس عمیق بکشید، محیط را ترک کنید و یک لیوان آب بنوشید، و اگر در خانه هستید، به گلدان ها رسیدگی کنید، و بالاخره هر کاری که می توانید، انجام دهید.
هر بار فقط به حل و فصل یک موضوع بپردازید
تعیین کنید که چه چیز باعث آزار شما شده است و فقط به بررسی یک موضوع بپردازید و موضوع های دیگر را تا زمانی که هر یک از آن ها کاملاً مورد بحث و بررسی قرار نگرفته اند، مطرح نکنید.بررسی چند مساله با هم، باعث می شود که مسایل، به صورت حل نشده باقی بمانند.
غیرعادلانه ضربه نزنید
حمله به حوزه های حساسیت فردی، باعث بدگمانی، خشم و آسیب پذیری می‌شود. از تهمت زدن بپرهیزید؛ چون اتهامات باعث می شوند که دیگران از خود دفاع کنند؛ به جای آن، دربارۀ تاثیر رفتار اشخاص روی احساستان صحبت کنید؛ برای مثال، هیچ وقت نگویید که تو دروغگو، حسود یا بی ادب هستی؛ به جای آن بگویید که وقتی سر من داد می زنی یا اطلاعاتی غلط درباره من می دهی، من ناراحت یا عصبانی می شوم.
تعمیم ندهید
از به کار بردن کلماتی مانند: «هرگز» یا «همیشه» خودداری کنید. این چنین تعمیم هایی معمولاً نادرست هستند و باعث افزایش تنش می شوند.
ناراحتی ها را در خود جمع نکنید
انبار کردن گله های زیاد و صدمه زدن به احساسات خود در طی زمان، آثار زیان باری بر فرد به جای خواهد گذاشت. اغلب اوقات، غیر ممکن است که مشکلات پیشین را حلّ و فصل کنیم؛ چون تفسیرهای ما ممکن است با گذشت زمان فرق کند. بکوشید مشکلات را همان زمانی که پیش می آیند حلّ و فصل کنید. از سکوت بپرهیزید؛ زیرا وقتی کسی ساکت می شود و از جواب دادن باز می ایستد، باعث عصبانیت و خشم بیشتر طرف مقابل می شود. نتایج مثبت، زمانی حاصل می شوند که گفت و گوی دوجانبه وجود داشته باشد.
برای یک نزاع عادلانه، گام به گام مراحل زیر را جلو بروید
برای ایجاد زمینۀ قوانین مؤثر در نزاعی عادلانه و برای حل آن، گام های زیر را بردارید:
گام اول: قبل از شروع نزاع، از خودتان بپرسید که چه چیزی مرا آزار می دهد و می‌خواهم که طرف مقابل چه کاری را انجام بدهد یا ندهد؛ آیا احساسات من با موضوع تناسبی دارد؟
گام دوم: فقط به پیروزی نیندیشید؛ به جای آن، در اندیشۀ کسب رضایت دوجانبه و حل مسالمت آمیز مساله باشید.
گام سوم: زمانی را برای گفت و گو با طرف مقابل خود تعیین کنید. این جلسه باید در اسرع وقت و با توافق دو طرف برگزار شود. هر گاه طرف مقابل، آمادگی شرکت در جلسه را نداشت، عصبانی نشوید؛ چون با این رفتار شما، ممکن است او احساس کند که مجبور است در مقابل حملۀ شما از خود دفاع کند. اگر طرف مقابل برای تعیین وقت گفت و گو، مقاومت کرد، بکوشید او را قانع کنید که این مساله برای شما مهم است.
گام چهارم: مساله را شفاف بیان کنید. نخست سعی کنید که به حقایق وفادار بمانید و سپس فقط یک بار حقایق و احساستان را بیان کنید. از ضمیر «من» برای بیان احساس خشم یا ناامیدی استفاده کنید و از ضمیر «شما» برای عبارت‌هایی مانند: «شما مرا عصبانی می‌کنید» استفاده نکنید.
گام پنجم: از طرف مقابل بخواهید که نظراتش را بگوید. سعی کنید تا شنوندۀ خوبی باشید. سخن او را قطع نکنید و صادقانه بکوشید که به نگرانی‌ها و احساساتش گوش دهید. به نظر می‌رسد اگر آنچه شنیده‌اید، بازگو کنید تا او بداند که شما موضوع را کاملاً درک کرده‌اید، سودمند باشد. از او بخواهید که به همین طریق با شما رفتار کند.
گام ششم: سعی کنید که دیدگاه طرف مقابلتان را در نظر بگیرید و بکوشید که مساله را از زاویۀ او ببینید. نگریستن به موضوع از دیدگاه مخالف، به شما درک متفاوتی از موضوع می‌دهد؛ حتی اگر با آن موافق نباشید.
گام هفتم: راه‌حل‌‌های ویژه‌ای پیشنهاد کنید و دیگری را هم دعوت کنید تا راه‌حل‌هایی ارایه دهد و درباره مزایا و کاستی‌های هر پیشنهادی بحث کنید.
گام هشتم: برای هرگونه آشتی آماده باشید، و در صورتی که دو طرف در راه حلی به توافق رسیدید، با روی باز آن را پذیرا باشید.
سخن آخر
این روزها شما نیز شاید مثل بسیاری از داوطلبان، روحیه‌ای حساس و آسیب پذیر پیدا کرده باشید. اضطراب ناشی از مطالبی که نخوانده‌اید، ضعف‌هایی که در مباحث درسی دارید و فکر کردن به نتیجۀ آزمون و اینکه در نهایت در چه دانشگاه و رشته ای پذیرفته خواهید شد، باعث می‌شود که زود رنج بشوید و حتی گاه حالت پرخاشگونه پیدا کنید. احساستان و دلیل ایجاد شدن آن را بشناسید؛ چون در این صورت، بهتر می‌توانید بر خشم یا رنجش خویش غلبه کنید، و در نهایت اگر با بهره‌گیری از روش‌های یاد شده، نتوانستید با طرف مقابلتان به توافق برسید، از یک مشاور متخصص یاری بگیرید. چنین فردی می‌تواند به شما کمک کند تا به طور مؤثری گفت و گو کنید و سرانجام به کمک او، راه حلی برای رفع مشکلات و اختلافات بیابید.
مرکز یادگیری سایت تبیان،تنظیم: زینب شاه مرادی
