درباره اهدای عضو چه می دانید؟

انتقال اعضای یک فرد به فرد دیگر برای نجات زندگی یا بهبود کیفیت زندگی وی را اهدای عضو  می گویند. از امسال 31 اردیبهشت ماه به عنوان «روز ملی اهدای عضو» در تقویم رسمی کشور ثبت و نامگذاری شده است.

بخش سلامت تبیان

اهدای عضو چیست؟

انتقال اعضای یک فرد به فرد دیگر برای نجات زندگی یا بهبود کیفیت زندگی وی را اهدای عضو  می گویند. اهدای عضو می تواند از افراد زنده (در مورد کلیه و یا اهدای قسمتی از کبد یا ریه بزرگسالان به فرزندانشان) یا از افراد دچار مرگ مغزی و یا از افراد مرگ قلبی در شرایط خاص و با تجهیزات و تمهیدات ویژه انجام شود.

چه اعضا و بافت هایی قابل اهدا می باشند؟

اعضای قابل اهدا شامل قلب ، ریه ها ، کبد ، روده ها ، لوزالمعده و کلیه ها می باشند. علاوه بر این اعضا، برخی از بافت های بدن نیز قابل پیوند می باشند. با اهدای قرنیه چشم به فردی که دچار صدمه شدید چشم شده، می توان بینایی را به او بازگرداند. تاندون و غضروف باعث بازسازی اعضای آسیب دیده مربوطه می شوند. پیوند استخوان می تواند مانع قطع عضو در سرطان استخوان شود. دریچه قلب برای کودکان با بیماری مادرزادی دریچه ای و بزرگسالان با دریچه آسیب دیده به کار می رود. پیوند پوست نجات بخش بیماران با سوختگی شدید می باشد. پیوند مغز استخوان تنها درمان ممکن در بعضی از سرطان های خون می باشد. برخلاف عضو، بافت می تواند تا 24 و یا حتی 48 ساعت بعد از مرگ فرد اهدا شود و حتی می توان آن را برای مدت های طولانی نگه داشت.

خلاصه آنکه هر فرد دچار مرگ مغزی می تواند با اهدای اندام های حیاتی خود جان 1 تا 8 نفر را از مرگ حتمی نجات دهد و با اهدای بافت و نسوج خود 1 تا 53 نفر را از معلولیت رهایی بخشد.

آیا در صورت مرگ طبیعی نیز امکان اهدای عضو وجود دارد یا خیر؟

بله ؛ بعد از مرگ کامل به صورت طبیعی تا 48 ساعت نسوجی مانند قرنیه ، دریچه قلب ، استخوان و تاندون قابل اهدا می باشند.

نکته : امروزه روشی به نام DCD یا اهدای پس از مرگ قلبی نیز در برخی کشور ها رایج شده است که بر اساس این تکنیک می توان برخی ارگان های افراد دچار مرگ قلبی را نیز با تکنیک های خاص و رعایت برخی محدودیت ها استفاده نمود.

آیا فرد زنده هم می تواند اهداکننده باشد؟

بله، در بعضی شرایط می تواند اهدا کننده باشد. کلیه یکی از معمول ترین اعضای اهدایی افراد زنده می باشد، زیرا فرد سالم با یک کلیه هم قادر است به زندگی طبیعی خود ادامه دهد. قسمتی از ریه والدین به کودک زیر شش سال، قسمتی از کبد به افراد دیگر و در موارد نادر قسمتی از روده کوچک نیز قابل اهدا می باشد.

آیا اهدا کنندگان عضو از نظر بیماری های خاص غربالگری خواهند شد؟

همه اهدا کنندگان عضو از نظر ایدز ، هپاتیت ، ویروس های مشابه و یک سری بدخیمی ها مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

آیا افراد مبتلا به بیماری دیابت و فشار خون و یا افراد مبتلا به بیماری های روماتیسمی مانند لوپوس و غیره می توانند اهدا کننده باشند؟

بله ، البته در صورت بروز حادثه برای این افراد و ایجاد مرگ مغزی سلامت تک تک اعضای بدن توسط تیم پزشکی به دقت بررسی می گردد و در صورت عدم وجود مشکل، اهدای اعضایی که عملکرد مناسبی دارند انجام می شود.

ابتلا به کدام بیماری ها مانع از اهدای عضو فرد خواهد شد؟

بیماری های عفونی مانند ایدز و اکثر بد خیمی ها مانع از اهدای عضو خواهند شد. البته همه این شرایط در زمان فوت شخص مجددا ارزیابی می گردند.

آیا جسد اهداکننده دچار مرگ مغزی پس از اهدای عضو تغییر شکل می دهد؟

به جای اعضای برداشت شده پروتز گذاشته شده و جای عمل فقط به صورت یک خط از بالای جناغ سینه تا ناف که به صورت پلاستیک دوخته شده دیده می شود.

جسد اهدا کننده پس از این ترمیم بسیار دقیق و ظریف به سردخانه فرستاده می شود و روز بعد در هر نقطه ای از کشور که مد نظر خانواده باشد ، جهت خاکسپاری تحویل ایشان می گردد.

هماهنگ کننده تیم پیوند در مراسم سوم یا هفتم بیمار با یک دسته گل و لوح تقدیر حضور می یابد ، لوح و گل را تقدیم خانواده اهدا کننده می کند و متن لوح تقدیر را برای عموم قرائت می کند تا همگان متوجه شوند که این حرکت ایثارگرانه ، اهدای عضو بوده است نه فروش آن.

آیا در قبال عضو اهدا شده پولی به خانواده اهداکننده داده می شود یا خیر؟

خیر ؛ عضو پیوندی به صورت رایگان و به عنوان هدیه به خانواده گیرنده اهدا می شود و گیرنده نیز پولی بابت عضو پیوندی پرداخت نمی کند و برای تضمین این امر شما می توانید در مراسم بزرگداشت پیوند اعضا (جشن نفس) که هر ساله برگزار می شود شرکت کرده و با خانواده های دهنده و گیرنده صحبت کرده و سوالات خویش را در این مورد از آن ها بپرسید.

آیا خانواده های  فرد اهدا کننده و فرد گیرنده عضو پیوندی، یکدیگر را ملاقات خواهند کرد؟

خیر، هویت طرفین به دلائلی که چند نمونه از آن در ذیل قید شده ، محرمانه خواهد ماند، البته تعدادی از خانواده ها تمایل خواهند داشت که از طریق نامه های بی نام و نشان (با همکاری مرکز اهدای عضو) با هم مکاتبه داشته باشند:

الف) به ندرت دیده شده برخی از اعضای خانواده اهداکننده، پس از مدتی از خانواده گیرنده عضو، در خواست مادی دارند.

ب) گاهی اوقات بیمار پیوند شده ، پیوند را رد می کند و زنده نمی ماند و چون بیمار گیرنده در حکم فرزند جدید خانواده اهداکننده می باشد ، مثل این است که گویی این خانواده، دو بار فرزندشان را از دست داده اند.

ج) گاهی اوقات خانواده اهداکننده توقع دارند که گیرنده نیز از نظر شرعیات و شیوه ی زندگی ، کاملا مانند زنده یاد فرد مرگ مغزی باشد که این برای گیرنده و خانواده اش مشکلاتی را ایجاد می کند.

د) بعضا خانواده های اهداکننده تمایل دارند به کرات (برخی اوقات روزانه) گیرنده را ملاقات کنند تا خاطرات عزیز از دست رفته شان را زنده کنند که این نیز باعث ایجاد مزاحمت و اختلال در روند زندگی گیرنده خواهد شد.

منبع: سایت دانشگاه علوم پزشکی گیلان