چهارشنبه سوری شب احیای سنت یا سودآوری

چهارشنبه سوری همان جشن چهارشنبه آخر سال است كه از دل سنت‌ها بسیار قدیمی بیرون كشیده شده تا سردمداران مصرف گرایی در دنیای صنعتی و مدرن بتواند محصولات خود را به بازار عرضه كنند.

جشنی ملی كه با گذر زمان و براساس منافع بازار مصرف تغییرات زیادی یافته اما همچنان نامش را برای اصالت دادن به آن حفظ و بر سر زبانها انداخته‌اند .

جشنی كه تداركش از مدتها پیش افراد سودجو و بی‌رحم با تولید سیگارت كوچك ، بزرگ، دینامیت كپسولی، زنبوری وصدها نوع ماده منفجره و خطرناك آن را به دست نوجوان این مرزو بوم می‌دهند تا جیبهای خود را پر از پول كرده و دنیایی از وحشت سرازیر خیابانها و كوچه‌های شهرهایمان كنند.

این صحنه‌های جنگی و وحشت انگیزكجا و آن سنتهای شیرین قدیمی كه دور كردن آلودگی‌ها و گرفتن حاجت و با هم خندیدن و "نه به هم خندید"، كجا!.

راستی فكر كرده‌ایم كه كدام یك از اعمالی را كه امروز در جامعه به عنوان جشن ملی چهارشنبه سوری انجام می‌دهیم متعلق به سنتی‌های پاك و اصیل سرزمین ایران باستان است و كدامیك سنتهای ساخته دست افراد فرصت طلب بازار سرمایه و دنیای سرمایه داری است .

سنتهایی همچون برافروختن آتش و پریدن ازآن، شكستن كوزه، پاشیدن آب در گوشه‌های خانه ، خانه تكانی و دور كردن گرد و غبار سال از خانه و كاشانه، مراسم قاشق زنی از جمله این رسوم سنتی اصیل است كه ایرانیان برای ورود به فصل بهار آن را انجام می‌دادند.

چهارشنبه آخر سال را برخی از مردم آن دوره خوشیمن نمی‌دانستند وضمن تعطیل كار ، كمتر حرف می‌زدند وعده‌ای نیز كوزه برداشته و به خارج از شهر رفته و پر از آب می‌كردند.

آنان آب را كه نماد صافی و پاكی بود در خانه و اتاق‌ها می‌پاشیدند كه به اعتقاد آنان ، این امر باعث ازبین رفتن پلیدیها و بدبختی‌ها می‌شد.

آتش را می‌افروختند تا كسالتها، بدبختی‌ها و خستگی‌های یكسال با گذر از آتش از بین رفته و با شعر "زردی من از تو - سرخی تو از من" شادی را برای خود و دیگران می‌خواستند.

مراسم قاشقزنی با حضور دختران جوان و با زدن قاشق به كاسه‌های مسی در برابر خانه‌های فامیل و دوستان ساكن در محله، از صاحبخانه انواع هدایا را دریافت می‌كردند.

همچنین پختن آش "ابودردا" و "آش بیمار" از سوی برخی افراد مریض‌دار در این شب جزو سنتهای قدیمی است كه آن زمانها آش بین مردم فقیر توزیع می‌شد.

برخی كارشناسان امور اجتماعی معتقدند كه سابقه پریدن از آتش در زمان ورود اسلام به ایران درحقیقت از روز خروج مختار به خونخواهی امام حسین(ع) آغاز شده است.

آنها می‌گویند: مختار هنگام پریدن از آتش صلوات می‌فرستاد و نام آقا ابا عبدالله(ع) را می‌برد .

این محققان در تحقیق از بزرگان برخی ادیانی چون یهود، مسیح و زرتشت در خصوص سنت پریدن از آتش دریافته‌اند كه سابقه پریدن از آتش در این ادیان وجود نداشته و حتی "موبد موبدان" دین زرتشت پریدن از آتش را توهین به آن می‌داند.

این محققان به نقل از بزرگان دین زردشت می‌گویند كه پریدن از آتش در چهارشنبه سوری در سنتهای این دین باستانی اصلا وجود نداشته است.

امروز براحتی مشاهده می‌شود كه چه بسیار از رسوم اصیل ایرانی رنگ خود را باخته و پدیده‌های ناهنجار دیگری جایگزین آنها شد، بطوریكه امروز این سنت دیگر نه برای رفع بلا و دوری از رنجها، بلكه برای تخلیه انرژی برخی جوانان آنهم به شكل‌های بسیار خطرناك تبدیل شده است.

بروز و ظهور این نوع ناهنجاری‌ها در جامعه شهری امنیت افراد جامعه را به خطر انداخته و رفته رفته آن را به معضلی عمومی برای خانواده‌ها تبدیل شده است .

این مسئله به شكل غیر باوری به سمت ناهنجاری پیشرفته است كه آزادی عمل مردم عادی را در این شب ازآنها گرفته وبسیاری از شهروندان به دلیل ترس از نارنجكها و مواد محترقه دست ساز و خطرناك خود را در خانه حبس می‌كنند.

روانپزشكان و كارشناسان امور اجتماعی و حتی برخی مراجع تقلید به دلیل همین آثار روانی و آسیبهای مختلف و خطرناك آن با این مسئله مخالفت كرده وخواستار انجام كاری بزرگ برای آگاهی بخشی به مردم شده اند.

هرساله آمار رو به تزاید سوختگی‌های گوناگون دراقصی نقاط كشور را شاهدیم ولی همچنان تولیدكنندگان مواد منفجره به كار خود ادامه داده و از این عطش كاذب ایجاد شده در میان جوانان سود كلانی را به‌دست می‌آورند.

دراین رابطه حضرت آیت‌الله "لطف‌الله صافی گلپایگانی" یكی از مراجع تقلید بزرگ قم معتقد است كه استفاده از مواد محترقه برای تفریح از مصادیق لهو و اسراف است و استفاده از آن را جایز نمی‌دانند.

وی می‌گوید: چنانچه این مواد موجب آزار مردم باشد، حرمت آن شدیدتر است و مراسم چهارشنبه سوری از این قبیل است.

حضرت آیت الله "محمد تقی بهجت" نیز دراین رابطه گفته است: مراسم چهار شنبه سوری اصل شرعی ندارد حضور در جاهایی كه مظنه وقوع حرام و یا ترویج باطل است جایز نیست.

آیت الله عبدالله جوادی آملی نیز در رابطه با این مراسم معتقدند است كه مسوولان نباید اجازه دهند كه به بهانه چهارشنبه سوری آزادی و امنیت مردم سلب شود.

وی تصریح كرد: جوانان باید به هوش باشند كه چهارشنبه سوری اقدامی خرافی ، غیر عقلی، خلاف شرع و غیر قانونی است و در این روز هر گونه اقدام تحریك آمیز خودداری كنند.

وی اضافه كرد: متاسفانه با وجود پیشرفت بشر امروز از این خرافات در میان جوامع بشری دیده می‌شود واگر علمای دینی و خطبه‌های نمازجمعه نبود، عده‌ای حتی به موش و گاو پرستی می‌پرداختند.

با این حال در خصوص چگونگی برخورد بااین پدیده ، عده‌ای خواستار حذف چهارشنبه سوری و برخی دیگر برخلاف این نظریه حذف صورت مسئله را قائل نیستند بلكه خواستار پاكسازی این سنت از ناهنجاریهای وارده هستند.

برخی مسوولان این جشن‌ها را جزیی از آداب سنتی مردم دانسته و حذف آن را غیر ممكن می‌دانند، آنان معتقدند: جشن چهارشنبه سوری یك مساله اجتماعی‌است و باید با آن به گونه‌ای دور از اجبار و زور برخورد شود.

این افراد بیان داشتند: دولت با حراست ازجان مردم باید جلوی عوامل‌مخرب از جمله تولیدكنندگان مواد منفجره را گرفته تا خسارات وارده دراین روز به‌حداقل برسد.

یك كارشناس امور اجتماعی جشن چهارشنبه سوری را فرصت مناسبی برای تخلیه انرژی جوانان و نوجوانان دانسته و می‌گوید: آیین‌ها واعیاد مذهبی نباید تخلیه‌كننده تنش‌های روحی باشد، اداره‌كنندگان جامعه باید دست از نهی بردارند و به سراغ راهكار مناسب باشند.

"ابوالفضل كاویانی" تاكید می‌كند كه نباید جشن‌ها را به صورت كاذب برگزار كرد، جوانان نیازمند نشاط و هیجان هستند و با برگزاری مراسم صرفا شاد می‌توان زمینه تخلیه روحی و روانی آنان را به سمت مناسب حهت‌دهی داد.

وی بیان داشت: رسانه‌ها باید با برگزاری میزگردهای مختلف و شگردهای تبلیغی متفاوت این جشن و پیشینه آن را برای جامعه شرح دهند تاهر چه بهتر سنتهای اصیل این روز را بشناسند .

كاویانی افزود: رایزنی با حوزه هاو مراجع و اخذ دیدگاههای جامعه شناسان و روانشناسان نیز دراین خصوص باید مدنظر قرارگیرد وازاین طریق با مدیریتی قوی به كنترل لازم مراسم چهارشنبه سوری دست یافت.

برخی دست اندركاران معتقدند كه هر چند كه نمی‌توان این مراسم از فرهنگ مردمی حذف نمود اما می‌توان با برخورد مناسب ، آن را به مسیری صحیح هدایت كرد و از این طریق آسیبهای آن را به حداقل ممكن رساند.

آنان بیان داشته‌اند: امروز متاسفانه چهار شنبه سوری از حالت سنتی خارج و به خشونت و اعمال ناهنجاری اجتماع تبدیل شده است ناهنجاریی كه از علل مختلف از جمله انرژی آزاد نشده جوان، كم بودن مراسم‌های شاد و عقده‌های روانی افراد برمی خیزد.

برخی نیز بی‌اطلاعی از تاریخچه و علت پدید آمدن و آداب و رسوم گذشته مردم و نحوه درست برخورد با این جشن‌های ملی را عامل عمده به انحراف كشیده شدن آنها دانسته اند.

روی هم رفته صاحب نظران معتقدند: تغییر رفتار اجتماعی نیازمند صرف زمان زیادی است و نباید با آن به مقابله نادرست پرداخت چرا كه یكی از عوامل ایجاد ناهنجاری احساس مقابله درافراد است.

فرمانده انتظامی قم نیز دراین رابطه می‌گوید: برگزاری جشن چهارشنبه سوری در شب چهارشنبه‌آخر سال باید با ساماندهی و به‌شكلی مناسب و به دوراز هرگونه برهم زدن نظم اجتماعی صورت پذیرد.

سردار "علیرضا طاهری" افزود: روشن كردن بوته‌های آتش،نور افشانی و شادی های متعارف در بوستانهای شهری مورد پذیرش دستگاههای امنیتی است، جشن‌هایی كه نظم اجتماعی را مختل نمی‌كنند.

وی اضافه كرد: ناهنجاریهای اجتماعی از سوی برخی افراد و ایجاد مزاحمت برای شهروندان اعمال غیر متعارف عواملی است كه نیروهای انتظامی با آن برخورد خواهند كرد.

طاهری افزود: نیروهای انتظامی به همراه دیگر دستگاهها برای پیشگیری از هرگونه آسیب و خطرات جانی ومالی در مناطق مختلف شهر تردد دارند تا از این طریق از وقوع حوادث مختلف به ویژه آتش سوزی جلوگیری نمایند.

وی،بیشترین توان نیروهای عملیاتی را مصروف پیشگیری ازهرگونه برهم خوردن نظم و انضباط عمومی دانست و فعالیت در این زمینه را مقدم بر برخورد بعداز وقوع حادثه عنوان كرد.

آموزش عمومی از سوی دستگاههای مختلف از جمله آموزش و پرورش،دانشگاه‌ها و دیگر ارگانهای ذی ربط با انجام مطالعه و تحقیق مناسب بهترین راه حلی است كه از سالهای گذشته از سوی مسوولان اجرایی مطرح شده است.