مقصران اصلی انفجار معدن سنگ آزاد شهر
هنوز چند روز از گرامی داشت روز کارگر نگذشته است که انفجاری دلخراشی در جنگلهای گلستان «معدن یورت آزادشهر» خانواده بیشماری از کارگران دلسوز، بلکه تمام ایرانیان را عزادار و ماتم زده کرد.
علی بیرانوند/کارشناس حوزه - بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
مقصران اصلی انفجار معدن سنگ آزاد شهر
بدون شک قضاوت و داوری در خصوص مقصران اصلی «فاجعه انفجار معدن یورت آزادشهر»، پیش از بررسی ادله قوی شاید کاری منصفانه و دقیق نباشد، ولی آنچه از گفته شاهدان عینی و کارگران معدن زغال سنگ و همچنین از گزارشات کارشناسان به دست می آید، این است که عواملی همچون فقدان ایمنی کافی، و ضعف در سیستم های هشدار دهنده، موجب بروز این چنین حادثه دلخراشی شده باشد. اشکال در سیستم تهویه هوا و اکسیژن رسانی به کارگران؛ چیزی ست که جان کارگران به آن وابسته است و حتی کوچکترین اختلال در عملکرد آن می تواند مرگبار باشد.
به اذعان کارشناسان، «انباشت گاز، در بخش تونل‌های معدن، امری بود که موجب انفجار در آن شد که متاسفانه باعث ایجاد ضایعات جانی و مالی شد.»، با توجه به اینکه سهام داران اصلی این معدن با ارزش شرکت های قدرتمند سرمایه دار کشور بوده اند، آیا نمی توانستند به گونه ای عمل کنند که هیچ خانواده و مادری در سوگ ننشیند؟!
آموزه‌های اسلامی و حقوق کارگران
1- لزوم حفظ جان کارگر و ایمن سازی فضای کار:
در نگرش اسلامی حفظ جان کارگر و کسانی که برای انسان کار می کنند در درجه اهمیت و اولویت نخست قرار دارد، از این رو هر گونه سستی، اهمال کاری، و فشار بیش از حدی که موجب از دست دادن جان و مال انسانی شود، مورد توبیخ و نکوهش قرار دارد. بر این اساس، کارفرما نمی‌تواند با فشار بیش از حد به کارگر و یا عدم فراهم کردن ایمنی فضای کار به نوعی موجبات فاجعه جانی برای آنان شود. کار در عمق 1800 متری زیر زمین و فقدان اکسیژن کافی و همچنین اختلال در سیتم تهویه هوا، به نوعی کار در فضایی مافوق طاقت است، که برای هر انسانی قابل تحمل نیست، در روایات اسلامی نیز استفاده می شود که تحمیل این چنین فضای نامناسب کسب و کار برای کارگران به نوعی اجحاف در حق آنان است. در روایتی از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) نقل شده است: «وَ لَا تُكَلِّفُوهُمْ مَا لَا یُطِیقُون؛[1] و آنان را به کاری که طاقت ندارند مجبور نکنید.»
با توجه به اینکه سهام داران اصلی این معدن با ارزش، شرکت های قدرتمند سرمایه دار کشور بوده اند، آیا نمی توانستند به گونه ای عمل کنند که هیچ خانواده و مادری در سوگ ننشیند؟!
2- لزوم دستمزد متناسب و متعارف:
به ازعان کارشناسان، کار در فضای معدن یکی از سخت ترین مشاغل و کارهای دنیا به شمار می آید، و با توجه به اینکه استخراج مواد معدنی دارای سود و ثروت فراوانی است، ولی با این حال به نظر نمی رسد که سهم کارگران از این سود به خوبی به آنان پرداخت شود، خدا نکند که حقوق این چنین کارگران زحمت کشی، حتی یک ساعت به تعویق بیفتد، و یا کم گذاشته شود؛ چرا که این چنین رویه ای هیچ گونه تناسبی با منابع و آموزه های اسلامی ندارد. در روایتی از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) نقل شده است: «ظُلمُ الأجیرِ أجرَهُ مِنَ الكَبائِرِ؛[2] ظلم در پرداخت مزد كارگر، از گناهان بزرگ است.» در روایات دیگری از پیامبر اکرم(صلی الله عیله و اله) نقل شده است: «أعطُوا الأَجیرَ أجرَهُ قَبلَ أن یَجِفَّ عَرَقُهُ؛[3] مزد اجیر را پیش از آن كه عرقش خشك شود، بپردازید.»، این احادیث ارزشمند با تعویق حتی یک ساعته حقوق معدن چیان جهادگر همخوانی ندارد، هر چند که این روز ها تعویق چند ماهه حقوق کارگران به مسأله ی عادی و همیشگی مبدل شده است.
3- نظارت بر اجرای صحیح قانون کارگری:
شاید قانون های زیادی به نفع جامعه کارگران توسط قانون گزاران وضع شده باشد، ولی در مواردی عدم نظارت صحیح بر اجرای قانون به نوعی موجبات ظلم بر این قشر زحمت کش را فراهم می کند؛ چرا که در موارد بی شماری کارفرمایان، آنچنان که شایسته است حقوق کارگران را اداء نمی کنند، بماند که در موارد زیادی نیز از ادای آن سر باز می زنند.
در روایتی از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) نقل شده است: «ظُلمُ الأجیرِ أجرَهُ مِنَ الكَبائِرِ؛[2] ظلم در پرداخت مزد كارگر، از گناهان بزرگ است.» در روایات دیگری از پیامبر اکرم(صلی الله عیله و اله) نقل شده است: «أعطُوا الأَجیرَ أجرَهُ قَبلَ أن یَجِفَّ عَرَقُهُ؛[3] مزد اجیر را پیش از آن كه عرقش خشك شود، بپردازید
4- لزوم حق بیمه مناسب و در خور شأن:
حق بیمه کارگران زحمت کش معدن نیز به تناسب کارهای سخت آنان باید اصلاح و سامان یابد. این افراد سال های زیادی عمر خود را در سختی کار صرف کرده اند، سزاوار است حداقل در سال های از کار افتادگی و یا ناتوانی از حقوق بهتر و بیشتری برخوردار باشند، لزوم توجه به بیمه از کار افتادگی را نیز می توان در مدیریت اقتصادی علوی به خوبی مشاهده کرد، در روایتی نقل شده است، حضرت پیرمرد از کار افتاده را که از مردم کمک می خواست دید و از اطرافیان پرسید: «مَا هَذَا فَقَالُوا یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ نَصْرَانِیٌّ قَالَ فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع اسْتَعْمَلْتُمُوهُ حَتَّى إِذَا كَبِرَ وَ عَجَزَ مَنَعْتُمُوهُ أَنْفِقُوا عَلَیْهِ مِنْ بَیْتِ الْمَالِ؛[4] امیر المؤمنین «علیه السلام» پرسید كه: «این کیست؟» گفتند: یا امیر المؤمنین! نصرانى است. گفت: «از او چندان كار كشیدید تا پیرو ناتوان شد، حال به او چیزى نمىدهید؟ خرج او را از بیت المال بدهید!»
سخن آخر:
باید متولیان دولتی، و کارفرمایان و کار آفرینان گرامی سهم قابل توجهی از سود وسرمایه تولید را هزینه ایمن سازی فضای کار کنند، تا اینکه جان انسانی به خاطر منفعت طلبی بیشتر، به یغما برده نشود.
پی نوشت ها
[1]. مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ج13، ص379.
[2]. بحار الأنوار، ج100، ص170، ح27.
[3]. صحیفة الإمام الرضا علیه السلام، ص88، ح5.
[4]. تهذیب الأحكام (تحقیق خرسان)، ج6، ص293، ح18.
