تبیان، دستیار زندگی
فضای مجازی در کنار تمامی نقاط قوت خود، ضعف هایی دارد که اگر با آموزش و فرهنگ سازی آنها را رفع نکنیم بی تردید مشکلات فراوانی را به همراه خواهن داشت.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

دهکده جهانی را از نزدیک ببینید

فضای مجازی در کنار تمامی نقاط قوت خود، ضعف هایی دارد که اگر با آموزش و فرهنگ سازی آنها را رفع نکنیم بی تردید مشکلات فراوانی را به همراه خواهن داشت.

فرآوری: آزاده مرنی -بخش ارتباطات تبیان

دهکده جهانی را از نزدیک ببینید

امروزه فضای مجازی یکی از اجزای لاینفک زندگی اقشار مختلف جوامع شده است و از سویی نحوه دستیابی به این فضا نیز با سهولتی بیش از پیش همراه گشته و این موضوع یکی از عمده دلایل همه گیر شدن این فضا محسوب می شود. در واقع همگان شاهد گسترش دهکده ی جهانی هستیم؛ دهکده ای که تا سال ها پیش تنها حرف آن را می شنیدیم اینک با تار و پود ما عجین شده است.

دهکده ای جهانی مک لوهان

سال ها پیش "مک لوهان" از دهکده ای جهانی سخن گفت. شاید در آن زمان قدری به دور از ذهن به نظر می‌رسید که مردمان جهان بتوانند به طریقی با یکدیگر در فضایی واحد به زیست بپردازند اما دیری نپایید که آن رویای حیرت انگیز به وقوع پیوست.

فناوری دیجیتال در عصر نوین همان ابزاری است که دهکده جهانی مورد نظر لوهان را پدید آورد. اکنون نمی توان نقش و جایگاه سیستم های دیجیتال را در ابعاد مختلف زندگی انسان نادیده گرفت. به نحوی که تمام حیات بشری به عناوین مختلف متاثر از ساختار نوینی است که هر روز هم در حال رشد است.

در درجه ی اول آموزش مستمر برای حضور در این فضا اهمیت دارد تا در حد امکان از نقاط ضعف آن کاسته و نقاط قوت تقویت شوند.

به نظر می رسد نادیده انگاشتن و انکار این مهم نه تنها واقع گرایانه و مبتنی بر خرد نیست که عاملی بازدارنده در مسیر توسعه یک ملت قلمداد می شود. از این رو تا حد امکان باید هم در آگاهی بخشی اجتماعی برای استفاده صحیح از فناوری دیجیتال همت نهاد، هم بینشی روشن و واضح برای مدیران و مسئولان ایجاد کرد تا دافعه آن‌ها نسبت به مدرنیته شدن سیستم ها نیز کم شود.

شکل گیری انقلاب در حوزه دیجیتال

تقریبا از اوایل دهه 80 میلادی، یعنی زمانی که استفاده از رایانه های شخصی باب شد، انقلابی در حوزه دیجیتال شکل گرفت، به نحوی که این انقلاب تاثیر چشم گیری در تمام ابعاد حیات بشری گذاشت. از این برهه که شکل زندگی اجتماعی دستخوش تغییرات گسترده ای شد، تحت عنوان عصر دیجیتال سخن گفته می شود. اما فناوری دیجیتال به مجموعه دست یافته‌های بشری که تامین کننده نیازهای مختلف انسان است گفته می شود، به نحوی که عصر دیجیتال ظرفی است برای مظروف که همان فناوری دیجیتال است.

باید توجه داشت که اصولا فناوری دیجیتال بر شکل زندگی انسان بسیار تاثیرگذار است. طبیعی است که وجهی مهم از زندگی انسان اشتغال است. وقتی فناوری دیجیتال سازمان های مجازی ایجاد می کند، می توان انتظار داشت در مشاغل افراد دگرگونی گسترده صورت گیرد. زیرا همین سازمان های مجازی شغل های مجازی پدید می آورند و از سویی شغل های سنتی را یا از بین می‌برند یا شکل‌شان را تغییر می دهند. شغل های سنتی در عصر کنونی اگر بخواهند به حیاتشان ادامه دهند باید خود را با فناوری های دیجیتال همسان کنند، وگرنه از چرخه رقابت خارج می شوند.

خواه ناخواه دست یافته‌های بشری و رسیدن به تکنولوژی چنین شرایطی را رقم زده است و آن چه پیش روی ما قرار دارد، جز با پذیرش و به روز رسانی زندگی شخصی و اجتماعی خود با فناوری های دیجیتال میسر نیست. تولید هم یکی از مصادیق این موضوع است به نحوی که در آینده انسان تعطیلات بیشتری خواهد داشت. به این معنی که فعالیت های یدی به میزان قابل توجهی کم خواهد شد و قدرت خلاقیت و اندیشه بالا خواهد رفت. در حقیقت بحثی که در آینده ای نه جندان دور مطرح است، برده داری نوین است. برده داری نوین یعنی انسان تکنولوژی را برای کار یدی کم تر و خلاقیت بیشتر به خدمت خواهد گرفت.

پیامدهای کمی و کیفی فناوری های دیجیتال برای انسان

تکنولوژی مانند تیغی دو لبه است که یک سوی آن پیامدهای مثبتی دارد و سوی دیگر حامل پیامدهای منفی است و نمی توان به راحتی از کنار این پیامدها گذشت. در خصوص وجوه مثبت آن می توان به ارتباط کلان افراد با یکدیگر اشاره کرد. در حقیقت گستره ارتباطات آن قدر وسیع شده که در عمل مرزهای جغرافیایی و مسافت معنای سابق خود را از دست داده اند.

وجه مهم دیگر بحث نظارت است به خصوص در مورد نظارت مردم بر مسئولان، به نحوی که مردم این توانایی را دارند تا بر اعمال مدیران و مسئولان هر حوزه ای به طور دقیق نظارت کنند. در عین حال نمی توان پیامدهای منفی تکنولوژی را هم نادیده گرفت.

مهم ترین پیامد منفی آن حجم اطلاعات بالایی است که به دلیل کمیت بالا و پراکندگی موضوعی اطلاعاتی سطحی به افراد می دهد و همین موضوع باعث می شود، دانش و خرد خاصی برای اشخاص به وجود نیاید. دیگر آن که ممکن است بر اثر استفاده افراطی و نادرست شخص دچار جامعه گریزی و اعتیاد به فضای مجازی شود. به هر روی فناوری دیجیتال یک فرصت در اختیار انسان است که البته باید با کنترل دقیق از آن استفاده شود.

اعتیاد به شبکه های اجتماعی

۵۳ درصد ایرانی‌ها عضو یکی از شبکه‌های اجتماعی هستند که‌ ۷۲ درصد این آمار را جوانان ۱۸ تا ۲۹ سال تشکیل می‌دهند.  آمارهای فوق اگر چه به ظاهر حکایت از افزایش سواد رسانه‌ای مردم و مخاطبان رسانه‌های دیجیتال و نرم افزارهای ارتباطی دارند اما کمرنگ شدن روابط عاطفی و رو در روی افراد را نیز رقم زده است.

بر اساس رتبه بندی هایی که عرضه می شود، ایران در بین 139 کشور در حال توسعه رتبه 39 را در اختیار دارد.

"اعتیاد به حضور در فضای مجازی" و گذران وقت خیلی از مردم در شبکه‌ها و گروه‌ها و کانال‌های گوناگون، روند صعودی را پشت سر می‌گذارد.

برخی از پدر و مادرها بدون در نظر گرفتن شرایط سنی فرزند خود، همگام با پیشرفت تکنولوژی، حداکثر امکانات را برای فرزند خود مهیا می‌کنند، بدون آنکه کوچکترین نظارتی در نحوه استفاده از این ابزار را داشته باشند؛ از طرفی کمبود محبت و خلاء عاطفی، که در نتیجه چند شغله بودن والدین برای کودک ایجاد می‌شود، به هیچ عنوان با افزایش امکانات نوین، جبران نخواهد شد و اینجاست که خلا فرهنگ استفاده از فضای مجازی مشهود می شود.

جایگاه ایران در حوزه فناوری دیجیتال

خوشبختانه در ایران پیشرفت فناوری دیجیتال با رشد قابل قبولی صورت گرفته است. بر اساس رتبه بندی هایی که عرضه می شود، ایران در بین 139 کشور در حال توسعه رتبه 39 را در اختیار دارد. یعنی حدود 52 درصد خانواده های ایرانی دسترسی به اینترنت دارند و به نظر می رسد بسترهای لازم برای توسعه بیشتر در تکنولوژی فراهم شده است. البته باید خاطر نشان کرد که دیدگاه مسئولان ذی ربط همچنان دیدگاهی سلبی است، یعنی به طور کامل این درک به وجود نیامده است که فناوری دیجیتال در ارتقا شاخص های رشد و توسعه می‌تواند به شدت مفید باشد.

کلام آخر

باید توجه داشت که فضای مجازی و اینترنت به خودی خود کارآمد  و مفید است اما نحوه استفاده ی ا ز این فضا اهمیت خاصی دارد به طوری که اگر طریقه استفاده و حضور در فضای مجازی آموزش داده نشود با خطرات فراوانی در سطح یک جامعه روبرو خواهیم شد. به طور مثال زمان استفاده از اینترنت در برهه ای خاص تبدیل به اعتیاد اینترنتی شده بود که البته هنوز هم شاهد آن هستیم اما نه به اندازه سال های پیش. به عبارت دیگر افراد با ورود به این فضا آن هم به طور بی هدف ساعت های متوالی را صرف آن کرده و از گذر زمان غافل می شدند و نه تنها زمان را از دست داده که با مواردی که حتی قصد ورود به آن را هم نداشتند روبرو می شدند. (به دور از رعایت سن و محتوای برخی صفحات اینترنتی)

پس در درجه ی اول آموزش مستمر برای حضور در این فضا اهمیت دارد تا در حد امکان از نقاط ضعف آن کاسته و نقاط قوت تقویت شوند.


منابع : باشگاه خبرنگاران جوان / جامعه خبری تحلیلی الف