راهی برای محو کردن گناهان در ماه رجب

رجب و استغفار 

پیامبر اسلام، هفتاد مرتبه در صبح، ذکر «أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ» و هفتاد مرتبه در عصر را برای بهره برداری مناسب از ثواب ماه رجب، بیان می کنند. [1] همچنین در اعمال این ماه آمده است که از خدا بخواهیم ما را در حالی که بخشیده شده ایم، از دنیا ببرد: «وَ أَمَتَّنِی‏ مَسْرُوراً وَ مَغْفُوراً[2] و مرا از این دنیا با سرور و نشاط و مغفرت ببر.» 

در دعاهای دیگر ماه رجب می خوانیم: «وَ لَا تَجْعَلْنِی‏ مِنَ‏ الْغَافِلِینَ‏ الْمُبْعَدِین وَ اغْفِرْ لِی یَوْمَ الدِّین‏[3] خدایا مرا از غافلین و دورشدگان از درگاهت قرار مده و مرا در روز قیامت، مورد مغفرت خودت قرار بده.»

مطابق این دعا، کسی در روز قیامت از مغفرت الهی بهره مند خواهد شد که سبک زندگی خود را بر اساس غفلت از یاد خدا  قرار نداده باشد. استغفار کردن یکی از راه هایی است که سهم زیادی در دور کردن غفلت از وجود آدمی دارد.

از این دعاها، عمق توجه به استغفار الهی در این ماه فهمیده می شود. شکی نیست که این ذکر و اذکار مشابه، علاوه بر داشتن ثواب اخروی، وظایفی را هم متوجه انسان می کنند. 

دین انسان به مشابه یک دوست

حضرت علی (علیه السلام) به کمیل بن زیاد می فرماید: «أَخُوكَ دِینُكَ فَاحْتَطْ لِدِینِكَ‏[4] دین تو برادر توست، پس نسبت به برادرت، جانب احتیاط را نگه دار.»

انسان همانگونه که برای پربار شدن رابطه خود نسبت به برادر و دوست خود، در تلاش است و برای این کار برنامه دارد؛ برای رابطه با خدا نیز باید برنامه ریزی داشته باشد، استغفار کردن در این رابطه نقشی اساسی دارد.

زمانی انسان احساس می کند که رابطه اش با برادرش، با دوستش رو به سردی می گراید، و هر چه هم فکر می کند می بیند نسبت به آنها رفتار بدی نداشته است؛ در این حال، انسان به فکر چاره می افتد که رابطه خود را تجدید کرده و به قولی «گرمتر» نماید. در رابطه با دین و اعتقادات، این قضایا نیز ممکن است اتفاق بیفتد.

استغفار، سبک زندگی انسان های متقی

1ــ استغفار برای تقرب بدرگاه حق

 انسان با استغفار کردن، زنگار غفلت را از دلش بیرون کرده و تجدید عهدی دوباره با خدا می کند. خداوند در وصف انسان های بهشتی می فرماید: «آنها كمى از شب را مى ‏خوابیدند، *و در سحرگاهان استغفار مى ‏كردند.»[5]

بنابراین انسان های متقی برای اینکه رابطه خود را با خدا گرم تر کرده و گرفتار غفلت نشوند، سبک زندگی خود را بر اساس استغفار در سحرگاهان شب هایی مثل شب های رجب قرار می دهند.

در آیه دیگری درباره بهشتیان می خوانیم: «هذا ما تُوعَدُونَ لِكُلِّ أَوَّابٍ‏ حَفیظ [ق/32] این بهشت همان است كه وعده داده شدید، براى هر بنده‏اى كه (در دنیا) بدرگاه خدا باز می گشت و نفسش را (از حرام) نگه می داشت.»

تفسیر نمونه در باره این آیه می نویسد: «لفظ «اواب» از ماده "اوب" به معنى بازگشت است كه ممكن است به معنى توبه از گناهان كوچك و بزرگ باشد، و یا بازگشت به طاعت او و با توجه به اینكه "صیغه مبالغه" است نشان مى ‏دهد كه بهشتیان پرهیزگارانى هستند كه هر عاملى بخواهد آنها را از اطاعت خدا دور سازد فوراً متوجه مى ‏شوند و به طاعت او باز مى ‏گردند و از تقصیرات و غفلت هاى خود توبه مى ‏كنند تا به مقام نفس مطمئنه برسند.»[6]

چنانکه تفسیر نمونه هم اشاره کرده، افراد بهشتی در پی رسیدن به نفس مطمئنه هستند و برای این کار مهم، همواره به سوی خداوند بازگشت می کنند. «آنها كه در هر حالت، ایستاده و نشسته و خفته خدا را یاد كنند و دائم در خلقت آسمان و زمین بیندیشند و گویند: پروردگارا، این دستگاه با عظمت را بیهوده نیافریده ‏اى، پاك و منزهى، ما را به لطف خود از عذاب دوزخ نگاهدار»[7] 

فرصتی برای رهایی از قهر و غضب خداوند

انسان های متقی، همواره به یاد خدا بوده و آمرزش از گناهان و رهایی از قهر و غضب او را (دوزخ) خواستارند. ماه رجب، فرصت مناسبی جهت آمرزیده شدن انسان و دور شدن انسان از قهر و غضب خداست.

انسانهای  متقی، بازگشت به اطاعت خدا را، از سیره پیامبران الهی به ارث برده اند.[8] درآموزه های رسیده از اهل بیت (علیهم السلام) مخصوصا در صحیفه سجادیه، برای آمرزش و بازگشت به سوی خدا، دعاهای فراوانی ذکر شده است. می دانیم که اهل بیت (علیهم السلام) از هر گونه گناه و غفلتی بدورند؛ ولی برای اینکه طریقه درست تقرب به خدا را به ما نشان دهند و سبک زندگی دینی را جلوه گر سازند؛ ما را به خواندن آن دعاها ترغیب کرده اند.

2ــ استغفار از گناه

اما زمانی دیگر هست که مومن، گناهی مرتکب شده، نمازش قضا شده، همسایه اش در کسب و کار خود موفق است و او ناموفق است، و او در دلش به او حسادت می کند و... در اینجا استغفار از گناه می کند. امام رضا (علیه السلام) می فرماید: «اَلمُؤمِنُ الذِی اِذا أحسَنَ اِستَبْشَرَ و اذا أَساءَ اِستَغفَر[9] مؤمن کسی است که وقتی کار خوبی می ‌کند خوشحال شده و زمانی که گناهی مرتکب گردد استغفار می کند.»

این آیه یک قاعده کلی در سبک زندگی مومنان را بازگو می کند و آن اینکه با انجام کار خیر خوشحال و با مرتکب شدن گناه (حق الناس و حق الله) از خدا طلب آمرزش می کنند.

توجه: 

در گناهانی که حق الناس هستند، صرف استغفار و آمرزش الهی، نتیجه مطلوب را بدست نمی دهد و در این مورد ابتدا باید حق مردم ادا شود؛ مثلا بر روی ماشین مردم خط انداخته است؛ باید ابتدا از او حلالیت بطلبد و بعد...

سخن آخر

ماه رجب ماه استغفار و تجدید عهدی دوباره با خدای بزرگ است؛ ان شاء الله که همه ما توفیق درک این دعاها و تجدید عهدها را داشته باشیم و در سبک زندگی دینی خود، پیشرفت و رشد مطلوب را شاهد باشیم.

پی نوشت ها:

1ــ  زاد المعاد- مفتاح الجنان‏، مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏، ‏ص 18

2ــ  بحار الأنوار (ط - بیروت)، علامه مجلسی ج‏95، ص 392

3ــ إقبال الأعمال( ط- القدیمة)، ابن طاووس، على بن موسى‏، ج 2، ص 643

4ــ امالی، شیخ مفید، ص 283

5ــ آیات 17 و 18 ذاریات

6ــ تفسیر نمونه، ج ‏22، ص 280    

7ــ آیه 191 آل عمران

8ــ آیات 17 و 19 و 30 و 44 صاد

9ــ بحار الأنوار (ط - بیروت) ،ج ‏68 ، ص 259