نو شدن و روز نو در سنت اسلامی

سنت های نیکو همواره مورد تاکید و حراست از آن در کلام معصومین بوده است. بسیاری از سنت های رفتاری مردم که سابق بر آن مسلمان نبوده و بعدها به اسلام روی آورده اند، توسط بزرگان دین از جمله معصومین علیهم السلام، مورد تکریم و احترام واقع شده اند.

فرآوری: محمد باعزم - بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان

سنت های نیکو در دیدگاه اسلامی که بر گرفته از کلام معصومین است، همواره مورد تایید و صحت گزاری بوده است. روایات بسیاری در مورد عید نوروز به مناسبت های مختلف در کتاب های روایی ما وجود دارد. فارغ از هرگونه داوری در مورد اسناد این روایات و یا اینکه این روایات از کلام معصومین صادر شده است یا خیر که مجال این کلام نیست، وجود این روایت ها در دوره های مختلف تاریخی نشان از وجود گفتمان رایج در میان مردم مسلمان بوده است که در کتب تاریخی آن را ثبت و ضبط کرده است که پایه و اساس آن گفتمان رایج، نیکو بودن سنت نو شدن و تغییر در رفتار انسان ها است بر پایه سنت های ایرانی- اسلامی که توامان با یکدیگر در میان مردم  از جانب معصومین تاکید می شده است.

باید این را نیز اضافه کرد که اگر در باب نوروز، دستوری خاص از سوی دین در تأیید یا رد، به دست ما نمی رسید، براساس همان قاعده نخست می گفتیم نوروز به عنوان رسمی ایرانی که مردمانی آن را از دیربازْ حرمت می نهاده اند، جای مذمّت و منع ندارد؛ چرا که اصل «نوروز» به عنوان نشانی از آیین های باطل، مورد تکریم و احترام نیست؛ بلکه رنگ و بوی ملّی و بومیِ آن، منظور نظر مردمان است. بلی؛ اگر در آن، ناشایستی نهفته باشد، یا ترویج خُرافه ای صورت گیرد، باید آن را وانهاد.

آنچان که در کلام امیر مومنان نیز تاکید و حفظ سنت های نیکویی که مردمان بدان خو دارند، موجود است:

امیرالمؤمنین به مالک اشتر فرمود:

و لاتَنْقُضْ سُنّةً صالِحَةً عَمِلَ بها صدورُ هذِهِ الاُمَةِ وَ اجْتَمَعَتْ بِها الاُلْفَة وَ صَلُحَتْ علیها الرعِیَّةُ وَ لاتَحْدُثَنَّ سنّةً تَضُرُّ بشی‏ء مِنْ ماضی تلکَ السُّنَنِ فیکونُ الأجْرُ لِمَنْ سَنَّها وَالوِزْرُ علیکَ بِما نَقَضْتَ مِنها؛

آیین پسندیده ای را بر هم مریز که بزرگان این امتْ بِدان رفتار نموده اند و به وسیله آن، مردم به هم پیوسته اند، و رعیّت با یکدیگر سازش کرده اند؛ و آیینی مگذار که چیزی از سنّت های نیک گذشته را زیان رسانَد تا پاداش از آنِ نهنده سنّت باشد و گناه شکستن آن بر تو مانَد.

چگونه سنت ایرانی نوروز با انتظارات و دستورات اسلامی سازگار می شود؟

روایات مربوط به نوروز مختلف است؛ چنانكه روایت معلی بن خنیس از امام صادق(علیه السلام) دلالت بر عظمت و شرافت این روز و انجام برخی اعمال مانند غسل، روزه و پوشیدن لباس نو دارد، از سوی دیگر، روایت امام كاظم(علیه السلام) دلالت بر عید نبودن آن دارد. جمع بین این دو روایت مشكل است به همین جهت آراء فقها و صاحب نظران در این زمینه متفاوت است. البته به طور قطع عید نوروز یكی از اعیاد ملی ایرانیان است و ریشه در تاریخ كهن این سرزمین داشته است. نكته دیگر توجه به نكات مثبت نوروز است كه زمینه تحول, نوسازی و پاكسازی فضای خانواده و زندگی را فراهم می كند و باعث نوعی شادی و شادابی می شود و بهانه ای برای صله رحم, دیدار دوستان و تحقق روابط سازنده با ایشان است.

به هر حال، نباید فراموش كنیم كه حضرت على علیه السلام مى فرماید: هر روزى كه در آن، نافرمانى خدا نشود، عید است.  پس باید در عید نوروز به كارهایى مشغول شویم كه ما را به خدا نزدیك كند و از انجام كارهاى خرافى و نامعقول خویشتن دارى كنیم. اعتقاد به نامیمونى روز سیزدهم فروردین و برگزارى مراسم چهارشنبه سورى، چون علّت عقلانى و شرعى ندارد، محكوم و مطرود است.

نتیجه گیری بحث در کلام مقام معظم رهبری

نوروز، مظهر ذوق ایرانى‏ به نظر من، آن چه كه ملت ایران در باب عید نوروز انجام داده است، یكى از زیباترین و شایسته‏ترین كارهایى است كه مى‏شود با یك مراسم تاریخى و سنتى انجام داد. اول سال شمسى ما ایرانى‏ها - یعنى اول بهار - عید نوروز است. اولاً ملت ایران افتخار دارد كه سال شمسى او هم سال هجرى است؛ یعنى همچنان كه سال قمرى، از مبدأ هجرت خاتم‏الانبیا صلى‏الله‏علیه‏وآله است، سال شمسى ما هم از مبدأ هجرت است. این، به نظر من، نشان‏گر هنر و عشق و علاقه ایرانى به تعالیم مقدس اسلام و به آثار مطهر و مقدس نبوى است.