میرزای شیرازی , عالم فرزانه و مجاهد
در روز شانزده بهمن 1273 شمسی مرجع عالیقدر شیعه آیت الله میرزامحمدحسن شیرازی معروف به میرزای شیرازی دارفانی را وداع گفت و در جوار رحمت حق آرمید.
مرحوم میرزا در پانزدهم جمادی الاولی سال 1230 هـ . ق دیده به جهان گشود . در كودكی پدرش را از دست داد و تحت سرپرستی دائیش مراحل رشد و كمال را طی نمود.
او ده سال در اصفهان به كسب علوم مختلف پرداخت و پس از آن به عتبات عالیات سفر نمود و در سال 1259 هجری قمری وارد كربلا و نجف گردید.
میرزا در نجف در حوزه درس علما و استادانی همچون مرحوم شیخ محمدحسن نجفی معروف به صاحب جواهر , مرحوم شیخ حسن آل كاشف الغطا صاحب « انوار الفقاهه » و مرحوم سیدابراهیم صاحب « ضوابط » شركت می جست . مرحوم صاحب جواهر ازجمله كسانی است كه به اجتهاد میرزا تصریح كرده است .
پس از رحلت صاحب جواهر , میرزا تصمیم گرفت به وطن بازگردد , ولی در همین حین به پیشنهاد یكی از دوستانش در جلسه درس علامه بزرگوار شیخ مرتضی انصاری حاضر شد و از آن پس بود كه شیفته جلسات درس شیخ گردید و از مراجعت به وطن منصرف گشت .
میرزا مورد احترام خاص شیخ مرتضی واقع گردید , بطوریكه بارها شیخ گفته بود كه : « من درسم را برای سه نفر می گویم : میرزامحمد حسن , میرزاحبیب الله , آقا حسن طهرانی » .
همچنین نقل است كه وقتی میرزا در جلسه درس شیخ اراده سخن می كرد , شیخ اهل مجلس را ساكت كرده و می گفت : « جناب میرزا سخن می گوید » .
با ارتحال علامه بزرگوار مرحوم شیخ مرتضی انصاری , مردم جهت تعیین تكلیف خود در امر تقلید , به شاگردان شیخ مرتضی مراجعه می نمودند. همین امر موجب گردید شاگردان بزرگ شیخ ازجمله میرزاحبیب الله رشتی , میرزاحسن آشتیانی , آقا حسن نجم آبادی , میرزاعبدالرحیم نهاوندی , گردهم آیند و در باره مرجعیت آینده جهان تشیع به مشاوره پردازند.
پس از مشورت همگی بر مقدم بودن میرزای شیرازی اتفاق كردند و سپس بدنبال میرزا فرستاده و بعد از حضور او در مجلس , گفتند :
« مردم نیاز به مرجع تقلید و زعامت دینی دارند و ما همگی بر شایستگی شما اتفاق كرده ایم . »
میرزا در پاسخ گفت :
« من آمادگی این مهم را در خود نمی بینم و توانائی برآوردن احتیاجات مردم را هم ندارم , جناب آقا شیخ حسن نجم آبادی فقیه زمانه است و شایسته تر از من در این كار. »
اقا شیخ حسن در جواب گفت : به خدا سوگند این امر بر من حرام است و نتیجه ورود من به آن , جز افساد چیز دیگری نیست . این مساله یك واجب عینی است , بخصوص بر شما , برآوردن احتیاجات مردم ساده است , ولی این زعامت دینی است كه نیازمند مردی جامع الشرائط , عاقل سیاستمدار , آشنا به امور , و كامل النفس می باشد , و این همه در هیچكس جز شما جمع نیست . »
پس از آن , همه حاضرین بروجوب تصدی این امر از جانب میرزاحكم كردند و سر انجام میرزای شیرازی در حالی كه به سختی می گریست این مسئولیت مهم را پذیرفت و قسم یاد كرد كه : « هیچگاه به فكرم خطور نكرده بود كه روزی مرجع دینی مردم بوده و به این امر عظیم دچار شوم . »
یكی از مهمترین و حساس ترین حوادث دوران زندگی میرزای شیرازی قرار داد استعماری تنباكو بین دولت ایران و انگلیس بود. با این قرارداد امتیاز توتون و تنباكوی ایران بطور كامل در انحصار یك شركت انگلیسی درآمد و ملت ایران برای رفع نیاز خود چشمش به دست انگلیسی ها بود , روحانیت مبارز شیعه پس از اطلاع از متن قرارداد , مردم مسلمان را دعوت به مبارزه علیه سلطه استعمار نمود. این مبارزات به رهبری علما دین در شهرهای ایران گسترش یافت و نهایتا چشمهای همه متوجه سامرا شد تا آخرین تصمیم از جانب رهبر شیعیان جهان گرفته شود.
میرزای شیرازی ابتدا سعی كرد ناصرالدین شاه را از این تصمیم باز دارد و چون موفق به اینكار نشد. فتوای تاریخی خود را به طریق ذیل صادر نمود.
بسم الله الرحمن الرحیم ـ الیوم استعمال تنباكو و توتون بای نحوكان در حكم محاربه با امام زمان صلوات الله و سلامه علیه است . »
پس از صدور فتوای میرزا , ایران را شور و هیجان مبارزه و جهاد فراگرفت و مردم مسلمان قلیانها را برچیدند و استعمال تنباكو را بر خویش حرام كردند. با ادامه مبارزات مردم , ناصرالدینشاه در اوج ناتوانی و درماندگی امتیاز تنباكو را لغو نمود.
سرانجام آفتاب عمر پربركت مرجع عالیقدر شیعه مرحوم میرزای شیرازی در 16 بهمن 1273 هجری شمسی غروب كرد و این مرد بزرگ پس از سالها تلاش و مجاهدت در صحنه های مختلف , دارفانی را وداع و به سرای جاودان آخرت كوچ نمود.
مرحوم میرزای شیرازی علاوه بر اشتغال به تدریس و مسئولیت مهم مرجعیت و رهبری , تالیفاتی نیز از خود بجای نهاد كه عبارتند از :
1 ـ كتابی در طهارت (تا مبحث وضو)
2 ـ رساله ای در رضاع
3 ـ كتابی در فقه از اول مكاسب تا آخر معاملات
4 ـ رساله ای در اجتماع امرونهی
5 ـ خلاصه ای از افادات استاد بزرگوار شیخ مرتضی انصاری (از اول اصول تا آخر آن )
6 ـ رساله ای در نجات العباد
7 ـ تعلیقی بر كتاب معاملات آقا وحید بهبهانی
همچنین تقریرات دروس و فتاوای میرزا توسط علما جمع آوری و نشر یافته است .
