معرفی جدید کابینه ی اقبال
روز 15 فروردین 1336 كابینه دكتر منوچهر اقبال تشكیل شد. این كابینه تا پنجم شهریور 1339 به كار خود ادامه داد.
فرآوری: فهیمه السادات آقامیری-بخش تاریخ ایران و جهان تبیان
منوچهر اقبال اولین رئیس سازمان نظام پزشکی
منوچهر اقبال سیاستمدار، پزشک بیماری‌های عفونی، رئیس دانشگاه تهران، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، اولین رئیس سازمان نظام پزشکی و یک دوره نخست‌وزیر ایران بود. وی در فاصله سالهای ۱۳۲۳ تا ۱۳۲۹ در ده کابینه متوالی عهده‌‌دار سمت وزارت بود.
منوچهر اقبال فرزند "میرزا ابوتراب" ملقب به مقبل السلطنه از رجال و ملاکین خراسان بود، که در یک دوره از مجلس نیر وکالت کاشمر را به عهده گرفت. منوچهر اقبال در ۲۴ مهر ۱۲۸۸ در مشهد به دنیا آمد. او تحصیلات ابتدایی اش را در همان‌جا به پایان برد. پدرش که عضو مجلس مؤسسان اول بود، او را به تهران آورد. وی در مدرسه «ثروت» و «دارالفنون» موفق به اخذ دیپلم شد و در سال ۱۳۰۵ برای تکمیل تحصیلات خود در مون‌پلیه فرانسه مشغول تحصیل شد و سپس به پاریس رفت و در دانشکده پزشکی با درجه ممتاز تحصیلات خود را به پایان برد. در سال ۱۳۱۲ پس از ازدواج با یک زن فرانسوی به ایران بازگشت. در ایران نشان در جه دو علمی را از وزارت فرهنگ دریافت کرد. او در همان سال وارد خدمت وظیفه شد و در بیمارستان لشکر مسئول بخش امراض داخلی شد. در همین زمان اولین برخورد رضا شاه با او اتفاق افتاد. شاه که دچار زنبور گزیدگی شده بود، توسط دکتر اقبال معالجه شد و دکتر اقبال را مورد لطف شاهانه خود قرار داد و دستور داد که شغل آبرومندی به او بدهند. دکتر اقبال در این دوره مشاغلی همچون ریاست اداره بهداری شهرداری مشهد، ریاست بخش بیماری‌های عفونی بیمارستان رازی و دانشیاری و استادی دانشکده پزشکی دانشگاه تهران را برعهده گرفت.
ورود اقبال به سیاست
دکتر اقبال در جوانی در حزب اراده ملی سیدضیا و حزب دموکرات قوام‌السلطنه عضو شد و کار سیاسی خود را در سال۱۳۲۱ با معاونت وزارت بهداری در کابینه اول قوام آغاز کرد. در شهریور ۱۳۲۳ در کابینه محمد ساعد کفیل وزارت بهداری شد و در دولت دوم قوام به وزارت بهداری و وزارت پست و تلگراف رسید.
منوچهر اقبال در دولت عبدالحسین هژیر ـ تیر تا آبان ۱۳۲۷ ـ وزیر فرهنگ شد و به عنوان رئیس سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی نفوذ خود را گسترده ساخت. اقبال در سمت وزیر فرهنگ دولت هژیر به اقداماتی دست زد که برای وی شهرت مثبتی درپی نداشت. مهمترین این اقدامات، پیگیری تز «سیاست را از فرهنگ جدا کنید» به منظور سیاست زدایی از مدارس و دانشگاه‌ها بود.
اوج موفقیت اقبال از زمان بعد از کودتای ٢٨ مرداد بود. اقبال در سمت وزارت دربار، دختر خود مریم را به عقد پسر اشرف پهلوی، شهریار شفق در آورد.
منوچهر اقبال در دولت دوم محمد ساعد ابتدا وزیر راه شد و مدت کوتاهی بعد ـ ۲۱ آذر ۱۳۲۷ ـ وزیر بهداری و سرپرست وزارت کشور گردید، در ۲۱ اسفند به وزارت کشور رسید. اوج شهرت وی زمانی بود که به بهانه ترور نافرجام شاه در ۱۵ بهمن ۱۳۲۷، اجرای یک سلسله اقدامات سرکوبگرانه از جمله توقیف و تبعید آیت الله کاشانی و انحلال برخی احزاب و توقیف جراید را به مجلس پانزدهم اعلام داشت. منوچهر اقبال در دولت رجبعلی منصور ـ فروردین سال ۱۳۲۹ ـ نیز به عنوان وزیر راه حضور داشت. با تشکیل دولت توسط رزم آرا، اقبال به کابینه راه نیافت و توسط شاه به عنوان استاندار آذربایجان راهی این خطه شد. در دوران دولت مصدق، اقبال متصدی شغلی نبود و تنها در دانشگاه تدریس می‌کرد. او مدتی بعد در ۱۳۳۱ عازم اروپا شد و در این زمانی بود که برخی مجامع فرهنگی غرب، با اهداف سیاسی، عالی‌ترین نشانهای علمی خود را منجمله دکترای افتخاری حقوق از کالج لافایت (دکترای افتخاری از دانشگاه پنسیلوانیا) در ۱۹۵۶ و درجه دکتری از دانشگاه پاریس در ۱۹۵۹ به اقبال دادند و وی به عضویت فرهنگستان پزشکی فرانسه درآمد. او در این سفر به عضویت فراماسونری نیز درآمد. پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، منوچهر اقبال به تهران بازگشت، به دستور شاه سناتور شد و در ۱۸ دی ماه ۱۳۳۳ ریاست دانشگاه تهران را به عهده گرفت. وی در ۱۲ خرداد ۱۳۳۵ وزیر دربار شد.
کابینه اقبال طولانی‌ترین دولت بعد از شهریور ١٣٢٠
در فروردین ۱۳۳۶ علاء برکنار و حکم نخست وزیری دکتر اقبال صادر شد. کابینه اقبال طولانی‌ترین دولت بعد از شهریور ۱۳۲۰ بود و سه سال و نیم به طول انجامید. او حکومت نظامی را لغو کرد و به جای آن «سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک)» را تشکیل داد. او تشکیل این سازمان را از افتخارات خود دانست و در مورد آن گفت: امنیت چنان برقرار است که نیازی به حکومت نظامی نیست. اقدام دیگر او انعقاد قراردادی با شرکت نفت ایتالیایی به نسبت ۲۵ به ۷۵ به سود ایران بود که تبلیغات زیادی را برای رژیم فراهم آورد. ازدیگر اقدامات اقبال در این دوره می‌توان به ایجاد سازمان بازرسی شاهنشاهی، اخذ چندین وام از دولت آمریکا، انتقال اختیارات سازمان برنامه و بودجه به رئیس دولت و تصویب قانون رسیدگی به اموال کارمندان دولت اشاره کرد.
مقدمات انتخابات دوره بیستم مجلس شورای ملی در تابستان ۱۳۳۹ آغاز شد، تا روند سقوط دولت اقبال نیز شروع شود. در دوران نخست‌وزیری او حزب میلیون به رهبری او و حزب مردم به رهبری امیراسدالله علم تشکیل شد. در جریان انتخابات حزب مستقلی نیز به رهبری جعفر بهبهانی، دکتر امینی و بقایای جبهه ملی نیز وارد میدان شده بودند. اقبال به راحتی نمی توانست، از قدرت دست بکشد و با مداخله علنی در جریان انتخابات و با تهدید فشار جعل و تقلب علنی ۱۰۴ کرسی از مجموع ۲۰۰ کرسی مجلس را به دست آورد. مشاجره سخت اقبال با امینی از حزب مقابل و اعتراض و خشم مردم از تقلب آشکار در انتخابات، شاه را نیز مجبور به مداخله نمود. او طی مصاحبه ای گفت: من از این انتخابات راضی نیستم و چون خود در مظان اتهام قرار گرفته بود، انتخابات را متوقف کرد و متعاقباً در روز ۵ شهریور به دنبال اعلام نتایج از اقبال و همه وکلای منتخب خواست تا استعفا بدهند. در این پیام آمده بود که: «مصلحت چنین است که با دادن استعفای دسته جمعی، اراده شود که انتخاب جدیدی با نهایت بیطرفی در سراسر کشور انجام گیرد». انتخابات مجدد مجلس بیستم در زمستان همان سال در دولت بعدی (دولت شریف‌امامی) برگزار شد. بلافاصله پس از استعفای اقبال سقوط کابینه اعلام شد و شاه، شریف امامی را مأمور تشکیل کابینه کرد.
اقبال پس از نخست‌وزیری به رییس دانشگاه تهران شد
دکتر اقبال پس از نخست‌وزیری به ریاست دانشگاه تهران منصوب شد و در انتخابات دور بیستم که مجدداً در زمستان همان سال برگزار شد، از حزب میلیون وارد مجلس شد. در روز ششم اسفند ۱۳۳۹ دکتر اقبال در ساختمان دانشکده پزشکی دانشگاه تهران مورد حمله و توهین دانشجویان قرار گرفت و در تظاهراتی اتومبیلش به آتش کشیده شد. پس از این اقبال عازم لندن شد و سپس در سال ۱۳۴۲ در بازگشت به ایران در سمت مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران منصوب شد و تا پایان حیات خود در این سمت باقی ماند. وی همچنین در سال ۱۳۴۷ به عنوان اولین رئیس سازمان سازمان نظام پزشکی انتخاب شد و دو دوره این سمت را عهده دار بود.
اقبال، در تاریخ ۴ آذر ۱۳۵۶ بر اثر سکته در سن ۶۸ سالگی بدرود حیات گفت. گفته می‌شود هویدا وزیر دربار به دیدن دکتر اقبال رفت و به دستور محمدرضا شاه استعفایش را خواسته بود که یک ساعت بعد اقبال سکته قلبی کرد و درگذشت.منابع: موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی، بازیگران سیاسی عصر رضاشاهی و محمدرضا شاهی/ ناصر نجمی
