«ولایتمداری» و «صراحت لهجه» خصوصیت بارز ایشان بود
حجت الاسلام والمسلمین محمدکاظم راشد یزدی،ازبدونهضت اسلامی ودربیت امام خمینی با مرحوم آیت الله حاج شیخ عباس واعظ طبسی آشنا شد و این دوستی را تا پایان حیات آن بزرگوار تدام بخشید.او درگفت وشنودی که در پی می آید،به شمه ای از خاطرات این مصاحبت اشاره کرده است که در مجموع می تواند شمایی از شخصیت سیاسی واخلاقی تولیت فقید آستان قدس رضوی را ترسیم نماید.
بخش تاریخ ایران و جهان تبیان
«جلوه هایی از منش سیاسی واخلاقی آیت الله عباس واعظ طبسی»درگفت وشنود با حجت الاسلام والمسلمین محمدکاظم راشد یزدی
□ جنابعالی از چه مقطعی و چگونه با مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی آشنا شدید؟این آشنایی در چه شرایطی اتفاق افتاد؟
بسم الله الرحمن الرحیم وبه نستعین.در سال 1343 هنگامی که حضرت امام از حبس وحصر حصر آزاد شدند، بنده به همراه عده‌ای از طلاب یزدی خدمت ایشان مشرف شدیم. مرحوم آقای طبسی هم همراه عده‌ای از مشهد آمده بودند. عده زیادی از دوستداران حضرت امام حضور داشتند و منزل ایشان مملو از جمعیت شده بود. در میان ازدحام جمعیت و سر و صدای زیاد، ناگهان صدای جذاب و رسایی بلند شد و جمعیت سکوت کرد! آن فرد به‌قدری زیبا، با جذبه و عالی سخنرانی کرد که همه مبهوت شدند! از افرادی که همراه ایشان آمده بودند پرس‌وجو کردم تا ببینم چه کسی هستند و به من گفتند:«ایشان آقای شیخ عباس طبسی از طلاب حوزه مشهدند».
□ موضوع سخنرانی ایشان چه بود؟
از وقایع 15 خرداد و تلاش‌های مدبرانه حضرت امام گفتند و به‌قدری جالب صحبت کردند که در برخی از لحظات آن، امام متأثر می‌شدند. در آن دوران خیلی‌ها در محافل مختلف صحبت می‌کردند، ولی شیوه و سبک سخنرانی ایشان، به‌قدری برایم جالب بود که به‌رغم آنکه دو سال از ایشان کوچک‌تر بودم، به دلیل علاقه قلبی زیادی که به این مرد بزرگ پیدا کردم، تصمیم گرفتم با ایشان ارتباط برقرار کنم. از آن پس بود که دیدارهای ما مخصوصاً در محافل مذهبی و کلاس‌های درس مشهد ادامه یافت، اما متأسفانه کمی بعد ساواک دست به تعقیب و دستگیری ایشان زد و آن مرد فرزانه را به عنوان یکی از مهره‌های مهم و مبارز علیه رژیم، زیر فشار قرار داد.
□ چه ویژگی بارزی سبب ایجاد این علاقه شدید شد؟
در همان برخورد اول ایشان را مردی فرزانه، وارسته و معتقد واقعی به حضرت امام و نهضت ایشان دیدم، ویژگی‌ای که تا آخر عمر ادامه داشت و ایشان حتی یک لحظه هم از خط و گفتار امام تخطی نکرد.
□ کارکردِمثلث رهبر معظم انقلاب، آیت‌الله واعظ طبسی و شهید هاشمی‌نژاد در مشهد، یکی از فرازهای مهم تاریخ انقلاب است. تحلیل شما از این اتحاد و همبستگی چیست؟
بنده از سال 1348 به بعد توانستم رابطه مستمری با مرحوم آقای طبسی داشته باشم و در کنار این جمع پربرکت سه نفره- که فضای مبارزاتی و انقلابی مشهد را کاملاً در دست داشتند- کسب فیض کنم. قطعاً این وحدت، مؤثرترین ابزار برای مقابله با رژیم ستمشاهی و به ثمر رساندن انقلاب در مشهد بود. بنده به دلیل ارادتی که به مرحوم آقای طبسی داشتم، از محضر ایشان فراوان کسب فیض می‌کردم. هر چند همان‌طور که اشاره کردم، ایشان دائماً از سوی ساواک تحت تعقیب بودند و تا پیروزی انقلاب، چندین بار دستگیر و زندانی شدند و مدت زیادی در زندان بودند و طبیعتاً بنده و همه کسانی که از محضر ایشان کسب فیض می‌کردیم، محروم می‌ماندیم.
□ ارتباط شما پس از انقلاب چگونه ادامه یافت؟
خوشبختانه دردوران پس از پیروزی انقلاب واستقرار نظام اسلامی، ارتباط آسان و امن با ایشان حاصل و خدمات انقلابی ایشان هم آشکارتر شد. هنگامی که حزب جمهوری در مشهد تأسیس شد، بنده طبق رهنمودهای مرحوم آقای طبسی، مسئولیت دفتر حزب جمهوری در یزد را قبول کردم و به همین دلیل مستمراً خدمت ایشان می‌رفتم و از رهنمودهای دقیق و اسلامی- انقلابی ایشان استفاده می‌کردم. ایشان در این زمینه‌ها دریایی از تجربه بودند و به همین خاطر هم بود که حضرت امام، منصب مهم تولیت آستان قدس رضوی را به ایشان سپردند و در پرتو روحیه انقلابی و مدیریت برجسته و درخشان ایشان، تحولات مهمی در اداره و تدبیر آستان قدس صورت گرفت.
□ برخی از مبارزان اولیه نهضت اسلامی پس از پیروزی انقلاب، به‌تدریج تغییر ماهیت دادند و از آرمان‌های انقلابی خود روی برگرداندند، اما مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی تا آخرین لحظه حیات ذره‌ای از خط ولایت فقیه منحرف نشدند. به نظر شما علت چه بود؟
علت این بود که مرحوم آقای طبسی فطرتاً انقلابی بود و بنا به شرایط و بر اساس اقتضائات زمانه، انقلابی نشده بود. ایشان ماهیتی انقلابی و نسبت به حضرت امام، تعصب خاصی داشت و از شجاعت زیادی نیز برخوردار بود. کسی که امری در وجودش نهادینه شده باشد، به مرور زمان وبا سیر حوادث، تغییر موضع نمی‌دهد. ایشان تنها یک مبارز علیه رژیم پهلوی نبود، بلکه در برابر هر جریانی که خلاف احکام الهی و اسلامی عمل می‌کرد، می‌ایستاد. پس از رحلت امام هم به‌ویژه به دلیل سوابق طولانی آشنایی با حضرت آقا و شناخت دقیقی که از ایشان داشتند، با ارادت، پشتکار و خلوصی مثال‌زدنی، به اطاعت از ولایت فقیه پرداختند، به‌طوری که یکی از ویژگی‌های برجسته ایشان را می‌توان ولایتمداری دانست. مرحوم آقای طبسی خیلی زودتر از دیگران این موضوع را درک کردند و اهتمام ویژه‌ای بر آن داشتند.
□ به نحوه مدیریت ایشان در آستان قدس رضوی هم اشاره‌ای کنید. ایشان در این عرصه،ازچه شیوه هایی استفاده می کردند؟
ایشان در این عرصه هم اهتمام خارق‌العاده‌ای داشتند و همه وقت و انرژی خود را صرف خدمت به این نهاد مهم می‌کردند. ایشان حتی زمانی هم که از بیماری‌های سخت رنج می‌بردند، در دفتر خود حاضر می‌شدند و به امور آستان قدس رسیدگی می‌کردند. ایشان حقیقتاً مدیر ممتاز و شایسته‌ای بودند. حضرت امام و حضرت آقا، بارها از مدیریت درخشان ایشان تجلیل کردند. ایشان ویژگی‌های یک مدیر آگاه اسلامی را داشتند و واقعاً می‌توان ایشان را یکی از الگوهای مهم مدیریت اسلامی دانست.اخلاص بی‌نظیر ایشان در خدمت به حضرت رضا(ع) و حریم رضوی به‌گونه‌ای بود که با وجود درد پا و کمر، حتی یک روز هم از فعالیت در این زمینه خودداری نکردند.
□ با وجود تفاوت سنی زیاد آیت الله طبسی با جوانان،ایشان همواره ارتباط نزدیک و صمیمانه‌ای با قشر جوان داشتند. این ویژگی چگونه حاصل شده بود؟
با وجود همه ویژگی‌های برجسته مرحوم آقای طبسی، بی‌تردید تأثیرگذارترین خصوصیت ایشان در حوزه خدمات فرهنگی، عنایت خاص به قشر جوان بود. ایشان اهتمام ویژه‌ای داشتند که فرهنگ اسلامی، به‌خصوص در محیط‌های علمی مشهد ایجاد و تقویت شود، از جمله تأسیس دانشگاه علوم اسلامی، دانشگاه بین‌المللی امام رضا(ع) و حمایت گسترده از مدارس و حوزه‌های علمیه، بسیار مورد توجه و اهتمام ایشان بود که از برکات آن همه طالبان علم در سراسر کشور بهره‌مند شدند. برپایی کنگره امام رضا(ع) نیز، از اقدامات فرهنگی برجسته ایشان است و هر سال عده زیادی از پژوهشگران حوزه و دانشگاه را به ارائه دستاوردهای علمی و پژوهشی خود در سیره رضوی(ع)، به فعالیت وامی‌دارد که سابقه نداشته و گام بسیار مهمی در انتشار معارف رضوی است.
نکته برجسته دیگر در حیات این مرد بزرگ این است که ایشان هیچ‌وقت توجهی به حق‌التولیه نداشتند و همه درآمدهای مالی خود را صرف خدمت به حضرت رضا(ع) و محققان اسلامی می‌کردند. ساخت مدارس، دانشگاه‌ها، کتابخانه‌ها و حسینیه‌های متعدد و حتی بازسازی بخشی از حرم رضوی(ع)، از حق‌التولیه ایشان به اتمام رسید. ایشان زندگی فوق‌العاده ساده‌ای داشتند و فقط در حد امرار معاش، از این حق استفاده می‌کردند و از این جایگاه رفیع، حتی ذره‌ای برای منافع شخصی خود استفاده نبردند.
□ و سخن آخر؟
مرحوم آقای طبسی بسیار مهربان، رئوف و دارای حسن معاشرتی ممتاز بودند. با کسی رو در بایستی نداشتند و همیشه حرفشان را با قاطعیت می‌زدند و در کار خود بسیار جدی بودند و در امر خدمت‌رسانی به زائران، از هیچ خطای عمدی چشم‌پوشی نمی‌کردند. در برخورد با مسئولین و مقامات دولتی، نظرات خود را صریح می‌گفتند. یادم هست یکی از کاندیداهای ریاست جمهوری خدمت ایشان آمده و کسب تکلیف کرده بود و ایشان با صراحت گفتند:« شما به دلایلی صلاحیت فعالیت در این حوزه را ندارید و بهتر است در منصب دیگری به مردم خدمت کنید». زمان هم نشان داد سخن ایشان چقدر درست و به‌حق بوده است. اگر امروز کسانی هنوز به بیان مطالب سراپا کذب در باره این مرد بزرگ می‌پردازند به این دلیل است که ظرفیت شنیدن حقایق را از زبان ایشان نداشته‌اند.
منبع: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
