تبیان، دستیار زندگی
اگر قرار باشد حشره ای بعد از شکار در مجموعه نگه داری شود، باید به طوری كه آسیبی ندیده و خرد نشود، آن را كشت. برای این كار شیشه های حاوی سم مورد استفاده قرار می گیرند...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : زینب باقری
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آشنایی با روش‌ های جمع ‌آوری و شناسایی حشرات، جلسه سوم

آشنایی با روش‌ های جمع ‌آوری و شناسایی حشرات، جلسه سوم

كشتن حشرات

اگر قرار باشد حشره ‌ای بعد از شکار در مجموعه نگه ‌داری شود، باید به طوری كه آسیبی ندیده و خرد نشود، آن را كشت. برای این كار شیشه‌ های حاوی سم مورد استفاده قرار می ‌گیرند. شیشه‌ ها بهتر است دهانه‌ گشاد و درِ چوب پنبه‌ ای داشته باشند، اما شیشه‌ های در پیچی هم قابل استفاده هستند. به عنوان عامل كشنده، از مواد متعددی می ‌توان استفاده كرد كه رایج ‌ترین آنها سیانور است چرا كه حشره را سریع كشته و پایدارتر از بقیه‌ سم‌ ها است. برای تهیه‌ این شیشه‌ ها از سیانور سدیم، سیانور پتاسیم و یا سیانور كلسیم استفاده می ‌شود. برای این كار سم را در ته ظرف ریخته و روی آن را با گچ نرم الك شده خشك و سپس ملات گچ، می‌ پوشانند. تا هنگام خشك شدن ملات گچ باید شیشه را به صورت در باز، در فضای آزاد قرار داد. بعد از خشك شدن گچ شیشه سم آماده استفاده است و حدوداً تا 2 سال می‌ توان آن را نگه داشت. مواد سمی دیگری نیز برای این كار استفاده می‌ شود مثل تتراكلیدكربن و كلروفرم كه البته دوام زیادی ندارند.

باید توجه داشت كه حشرات شكار شده، تنها باید تا موقع كشته شدن در شیشه‌ سم باقی بمانند، چرا كه تعداد زیادی از آن ها اگر به مدت طولانی در داخل آن نگه داشته شوند – به ویژه در شیشه‌ سیانور- رنگ‌ طبیعی خود را از دست می‌ دهند. بنابراین برای یك جمع ‌آوری‌كننده‌ حشرات لازم است كه سرعت كشته شدن نمونه ‌های مختلف را بداند. برخی از حشرات در شیشه‌ سم به سرعت كشته شده و برخی از آن ها مثل سوسك سرخرطومی  تا 2 ساعت هم زنده می ‌مانند.

برای استفاده از شیشه‌ های سم باید به چند نكته توجه كرد. چسباندن برچسب «سمی است» روی شیشه‌ ها، باز نگذاشتن درپوش به مدت طولانی و استفاده از شیشه‌ های جدا برای پروانه ‌ها تا بال ‌های آن ها آسیب نبیند.

اگر استفاده از شیشه‌ سم برایتان مشكل است، می‌ توانید حشرات ‌تان را در فریزر بگذارید تا یخ بزنند! به‌ همین سادگی!

آشنایی با روش‌ های جمع ‌آوری و شناسایی حشرات، جلسه سوم

جابجایی نمونه ‌ها

بعد از شكار و كشتن حشرات لازم است كه آن ها را سالم به محل مطالعات بعدی یا آزمایشگاه رساند.  برای این انتقال می ‌توان از پاكت ‌های كاغذی استفاده كرد. این پاكت ‌ها برای نگهداری موقت و جابجا كردن حشرات بزرگ ‌بال مانند پروانه‌ ها، شب‌ پره‌ ها و سنجاقك ‌ها بسیار مناسب هستند و می ‌توان آن ها را به سرعت با هر كاغذی كه در دسترس باشد، ساخت و اطلاعات مورد نظر را روی آن به تفكیك نمونه یادداشت كرد.

آماده‌ سازی و نگهداری حشرات

بیشتر حشرات را می ‌توان در داخل الكل اتیلیك 70 درصد انداخته و به مدت طولانی نگه داشت. این روش برای حشراتی مثل ملخ‌ ها، موریانه‌ ها، شپش‌ ها، كك‌ ها، دوبالان و بال غشائیان مناسب بوده ولی برای سنجاقك ‌ها و بال پولك ‌داران مناسب نیست. نمونه‌ ها را می ‌توان در داخل یخچال و یا به صورت یخ زده نیز نگه داشت.

باید دقت كرد كه در این مرحله، یعنی بعد از جمع ‌آوری هر نمونه، نوشتن برگه‌ های اطلاعاتی كه حداقل محل و تاریخ جمع‌ آوری مجموعه را مشخص كند و همراه كردن آن ها با مجموعه ‌ها بسیار مهم است. شاید بتوان گفت كه داشتن یك نمونه‌ فاقد اطلاعات از نداشتن آن بدتر است و بدتر از همه، داشتن نمونه ‌هایی با اطلاعات غلط است!

حال باید حشرات را برای نگه ‌داری در مجموعه آماده كرد. یكی از روش‌ های معمول برای این كار سنجاق كردن آنهاست. البته نمونه ‌هایی كه برای سنجاق كردن خیلی كوچك باشند را، با سوزن‌ های بسیار ظریف و یا مابین لام و لامل مونتاژ می ‌كنند، حشرات بسیار بزرگ مثل برخی پروانه ‌ها، سنجاقك ‌ها و ملخ‌ها را می ‌توان در جعبه‌ هایی با در شیشه ‌ای به صورت نمایشی قاب كرد و نمونه ‌هایی كه بدن نرمی دارند مثل لارو‌ها و بسیاری از حشرات دیگر را، می ‌توان در شیشه‌ های الكل قرار داد.

كار مونتاژ حشرات باید هر چه سریع ‌تر بعد از جمع‌ آوری آنها انجام شود چراكه نمونه‌ ها خشك و شكننده شده و ممكن است به هنگام سوزن زدن بشكنند. اما اگر به هر دلیلی نمونه ‌ها به قدری خشك شدند كه قابل مونتاژ نبودند، باید آن ها را دوباره نرم كرد. برای این كار از محفظه‌ های نرم‌ كننده استفاده می ‌کنند و یا در مورد حشراتی مثل سوسك ‌ها كه بدنی سخت دارند، آن ها را به مدت چند دقیقه در آب داغ قرار می ‌دهند.

برای ساخت محفظه‌ نرم‌ كننده، از یك جعبه یا قوطی كه ته آن با ماسه یا پارچه‌ خیس پوشانده شده استفاده می ‌شود. درِ جعبه باید به خوبی بسته شود و باید دقت كرد كه آب موجود در آن كپك نزند. حشرات را در یك ظرف كم عمق قرار داده و داخل محفظه، بدون تماس مستقیم با پارچه یا ماسه‌ مرطوب گذاشته می ‌شوند. نمونه‌ ها بعد از یك یا دو روز (مدت زمان نرم شدن به نوع حشره هم بستگی دارد) به اندازه‌ كافی نرم می ‌شوند.

مرحله‌ نهایی كار سنجاق كردن حشرات است. با این كار نمونه‌ ها آسیبی ندیده، ظاهر طبیعی خود را حفظ كرده و راحت جابجا می ‌شوند و در ضمن، برای بررسی و آزمایشات بعدی مناسب ‌تر خواهند بود.

برای این كار از سنجاق ‌های فولادی كه زنگ نمی ‌زنند و طول بلندتری نسبت به سنجاق‌ های معمولی دارند استفاده می ‌شود. به این سنجاق ‌ها، سنجاق حشره هم گفته می ‌شود و در قطرهای مختلفی وجود دارند (از 00 تا 7). رایج ‌ترین اندازه‌ ها شماره‌ های 2 و 3 هستند.

حشرات را معمولاً به طور عمودی سنجاق می ‌زنند. برای این كار می ‌توان حشره را بین انگشت شست و اشاره یك دست نگه داشت و با دست دیگر سنجاق را در قفسه سینه در ناحیه ‌ای كمی متمایل به سمت راست فرو برد. باید نمونه تا نوك سنجاق حدود 2 سانتی‌ متر فاصله داشته باشد و هم چنین بخش كافی از سنجاق در بالای حشره وجود داشته باشد تا بتوان در صورت لزوم آن را به راحتی با دست گرفت.

برای مطالعه‌ راحت ‌تر نمونه‌ ها بهتر است كه پیوست ‌های بدن، مثل پاها و بال‌ ها را كمی از بدن كنار كشید تا بهتر دیده شوند. سپس باید نمونه ‌ها را با سنجاق روی تخته‌ هایی ثابت كرد. برای تخته‌ ای كه نمونه ‌ها روی آن مونتاژ می‌ شوند، می ‌توان از چوب ‌پنبه، یونولیت، مقوا یا هر نوع چوبی كه مناسب فرو كردن سنجاق باشد، استفاده كرد.

حشراتی كه برای سنجاق كردن خیلی كوچك هستند را روی مقواهای كوچك مونتاژ می ‌كنند، به این صورت كه ابتدا تكه‌ های مقوایی كوچكی به شكل مثلث حدود 1 سانتی ‌متر ارتفاع و 3 یا 4 میلی متر عرض قاعده بریده، و حشره به انتهای آن چسبانده می ‌شود؛ سپس مقوا به تخته سنجاق می‌ شود.

به غیر از روش سنجاق كردن، هر نوع حشره ‌ای را می ‌توان در مایع نگه داشت. اما نمونه ‌های نگه ‌داری شده در مایعات به اندازه‌ آن هایی كه به صورت خشك، سنجاق شده ‌اند، قابل مطالعه نیستند. در مورد نمونه‌ هایی كه بدن نرمی دارند، لارو‌ها و بندپایانی غیر از حشرات، نگهداری در مایعات توصیه می ‌شود، برای این كار از الكل اتیلیك 70% می ‌توان استفاده كرد.

خوب است كه حشرات كوچكی مثل شپش ‌ها، كك ‌ها و كنه ‌ها را بین لام و لامل برای مطالعه با میكروسكوپ قرار داد و دور لامل را با برق ناخن پوشاند.

مرحله آخر كار برچسب زدن نمونه ‌هاست كه ارزش علمی یك مجموعه تا حد زیادی به این مرحله بستگی دارد. اطلاعات مورد نیاز شامل این موارد است:

- محل جمع ‌آوری

- تاریخ جمع‌ آوری

- نام جمع ‌آوری ‌كننده

- زیستگاه یا گیاه میزبانی كه حشره از داخل یا از روی آن جمع ‌آوری شده است.

برچسب ‌های كوچك، تمیز و درست تنظیم شده ارزش مجموعه را بسیار بالا می ‌برند.

مطالب مرتبط:

آشنایی با روش‌ های جمع ‌آوری و شناسایی حشرات، جلسه اول

آشنایی با روش‌ های جمع ‌آوری و شناسایی حشرات، جلسه دوم

آشنایی با روش‌ های جمع ‌آوری و شناسایی حشرات، جلسه سوم

آشنایی با روش‌ های جمع ‌آوری و شناسایی حشرات، جلسه چهارم

آشنایی با روش‌ های جمع ‌آوری و شناسایی حشرات، جلسه پنجم

بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان، تهیه: پریسا صحرانورد فرد

تنظیم: زینب شاه مرادی