تبیان، دستیار زندگی
كرم ابریشم تنها می تواند از برگ توت تغذیه كند، حتی اگر برگ های دیگری را نیز در دسترسش قرار دهند آنها را نمی خورد. اما چه چیزی در برگ توت وجود دارد و كرم ابریشم چگونه آن را تشخیص می دهد...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : زینب باقری
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

پرورش کرم های ابریشم، جلسه دوم

این حشره دگردیسی كامل داشته و چرخه‌ زندگی‌اش دارای چهار مرحله‌ اصلی است.
پرورش کرم های ابریشم، جلسه دوم
در آغاز فصل تابستان پروانه‌ ماده حدود 500 تخم بر روی برگ‌ های درخت توت می ‌گذارد. تخم كرم ابریشم بیضی شكل است و اندازه و رنگ آن در نژاد های مختلف متفاوت است. هم چنین دارای پوششی از جنس كیتین بوده كه چندین روزنه برای تنفس روی آن وجود دارد. معمولاً پوسته‌ تخم‌ ها دارای مواد چسبناكی است كه باعث می‌ شود بعد از تخم‌ گذاری به سطوح بچسبند و از بین نروند.

نگهداری و ایجاد شرایط مناسب برای تكامل و رشد جنین در تخم مرحله‌ بسیار مهمی برای داشتن یك محصول خوب است. اتاق نگه داری تخم‌ ها باید كاملاً پاك و ضدعفونی شده باشد و تاریكی، رطوبت و حرارت بهینه‌ آن تأمین شود.

پرورش کرم های ابریشم، جلسه دوم

پرورش ‌دهندگان کرم ابریشم این نوزادان كرمی شكل را كه از تخم خارج شده ‌اند به دقت بررسی كرده و آن هایی را که بیمار و ضعیف ‏اند، از بین می ‏برند. کرم‏ های سالم با برگ‏ های درخت توت تغذیه می ‏شوند و در طول رشد، چهار بار پوست ‌اندازی  كرده و به سرعت رشد می‏ کنند؛ هنگامی كه لارو از تخم خارج می ‌شود، تیره رنگ بوده و بدنش با موهای ریزی پوشیده شده است. در سر لارو، 6 جفت چشم ساده، 1 جفت شاخك، آرواره‌ ها و لب‌ ها و یك اندام برای تنیدن تار وجود دارد. هم چنین دارای 3 جفت پا در بند های سینه و 5 جفت پا در  بندهای شكمی است. حدود 4 هفته بعد، غدد ابریشم‌ ساز كرم كاملاً رشد كرده و رنگ بدنش شفاف می ‌شود و بعد از پیدا كردن جای مناسب برای آغاز تنیدن پیله، شروع به ترشح تارهای ابریشمی می‌ كند و درون پیله‏ قرار می ‌گیرد.

پرورش کرم های ابریشم، جلسه دوم

بعد از اینكه لارو درون پیله قرار می ‌گیرد، تمام اندام ‌های بدنش به تدریج از بین رفته و اندام‌ های دیگری شكل می‌گیرند. به این مرحله كه در داخل پیله رخ می ‌دهد، شفیرگی می ‌گویند. بنابراین شفیرگی نیز یكی از مراحل دگردیسی است. بعد از این مدت، حدوداً 9 تا 14 روز طول می ‌كشد كه پروانه كامل شود.

اگر پرورش‌ دهندگان بخواهند ابریشم تهیه كنند، در مرحله‌ شفیرگی پیله‏ ها را در آب جوش حرارت داده و رشته‏ های ابریشمی را توسط ماشی ن‏های مخصوص دور دوک می ‌‏پیچند. از هر پیله، رشته ‏ای ابریشمی به طول 500 تا 1300 متر می ‌توان بدست آورد.

اما اگر هدف از پرورش كرم ابریشم، تهیه‌ تخم این حشره برای زیاد كردن آن باشد، صبر می ‌كنند تا پروانه كامل شده و از پیله خارج شود.

پروانه‌ ها با ترشح مواد تجزیه‌ كننده‌ خاصی، دیواره‌ پیله را سوراخ كرده و از آن خارج می ‌شوند. پروانه ‌ای كه از پیله خارج می ‌شود، دارای سه قسمت سر، سینه و شكم بوده و یك جفت چشم مركب، یك جفت شاخك و دو جفت بال دارد. دهان این نوع پروانه كاملاً تغییر كرده و دیگر قادر به كندن و جویدن بافت ‌های گیاهی برگ توت نیست. پروانه ‌هایی كه برای مصارف صنعتی پرورش داده می‌شوند، به خاطر اهلی شدن دیگر قادر به پرواز كردن نیستند.

بعد از خارج شدن پروانه ‌های نر و ماده از پیله‌ ها آنها را در کنار هم قرار می ‌دهند تا جفت‌ گیری صورت گیرد و پس از پایان این مرحله آنها را جدا می ‌كنند تا پروانه‌ های ماده آماده‌ تخم‌گذاری شوند. مرحله‌ تخم‌گذاری پروانه‌ ماده نیز حدود 8 ساعت طول می‌كشد.

چرا كرم ابریشم تنها از برگ توت تغذیه می‌ کند؟

كرم ابریشم تنها می ‌تواند از برگ توت تغذیه كند، حتی اگر برگ ‌های دیگری را نیز در دسترسش قرار دهند آنها را نمی ‌خورد. اما چه چیزی در برگ توت وجود دارد و كرم ابریشم چگونه آن را تشخیص می‌ دهد؟ این سوالی بود كه از آغاز پرورش این حشره ذهن پرورش ‌دهندگان را به خود مشغول كرده بود، تا اینكه یك شیمی دان ژاپنی به نام آقای هامامورا  شروع به تحقیق در این مورد كرد.

هامامورا ابتدا چند برگ توت تازه را در الكل قرار داد. بعد از گذشت چند ساعت رنگ برگ ‌ها سفید شد، اما محلول الكلی به رنگ سبز در آمد. سپس یك كاغذ صافی را به محلول آغشته ساخت و صبر كرد تا الكل آن بپرد. كاغذ صافی بعد از خشك شدن، رنگ و بوی برگ توت را  گرفته بود. در این مرحله هامامورا در یك طرف یك جعبه كاغذهای صافی و در طرف دیگر برگ‌ های توت سفید را گذاشت و چند كرم ابریشم را بین آنها قرار داد. بعد از 30 دقیقه لاروها اطراف كاغذ ‌های صافی جمع شده بودند، اما هیچ كدام كاغذ‌ ها را نمی ‌خوردند.

فردای آن روز هامامورا آزمایش را با كمی تغییر دوباره تكرار كرد. او این بار برگ‌ های گیلاس و صنوبر را به عصاره‌ توت آغشته كرد و كنار لاروها گذاشت. اما باز هم لارو ها تمایلی به خوردن نداشتند.

هامامورا برای مدتی آزمایشاتش را كنار گذاشت چراكه جنگ شده بود و او كارهای دیگری برای انجام دادن داشت....

شما می ‌توانید آزمایشات آقای هامامورا را ادامه دهید؟!

بعد از جنگ، فرد دیگری نیز شروع به آزمایش روی كرم‌ های ابریشم كرد و پی ‌برده كه احتمالاً برآمدگی‌ های اطراف دهان كرم‌ های ابریشم در تشخیص غذا نقش مهمی دارند. او ابتدا با یك قیچی كوچك برآمدگی ‌های اطراف دهان چند لارو را قطع كرد و سپس لاروها را در جعبه‌ ای بین برگ ‌های توت و گیلاس قرار داد. و مشاهده كرد كه كرم ‌ها سرگردانند و نمی ‌توانند برگ توت را تشخیص دهند در‌حالی‌كه كرم‌ های سالم سریعاً برگ توت را از برگ گیلاس تشخیص می ‌دهند، بنابراین نتیجه گرفت كه احتمالاً یكی از این برآمدگی ‌ها در تشخیص بوی توت نقش دارد. او این بار هر‌كدام از قسمت ‌ها را به تنهایی در آزمایشات جداگانه قطع كرد و در آخر دید كه آرواره‌ پایینی این نقش را بازی می ‌كند. لاروهای بدون آرواره‌ پایین نه تنها برگ توت را تشخیص نمی‌ دادند، بلكه در هنگام گرسنگی برگ گیلاس، باقلا، سیب‌ زمینی و كلم را هم می ‌خوردند.

بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان، تهیه: پریسا صحرانورد فرد

تنظیم: زینب شاه مرادی