اثر ضد دیابتی عصاره‌ چای سبز در موش، جلسه چهارم

روش انجام پروژه

قبل از هر گونه آزمایشی بر روی جانوران باید ابتدا شرایط نگهداری استاندارد را برای آنها فراهم كنید. برای نگهداری موش‌ های آزمایشگاهی، به اتاقی آرام با تهویه‌ مناسب احتیاج دارید. از یك انباری كوچك هم می‌ توان برای این كار استفاده كرد، به شرطی كه تهویه‌ مناسب داشته باشد. یك دماسنج در اتاق قرار دهید كه بتوان دمای اتاق را اندازه گرفت، تا در صورت لزوم از وسایل سرمازا و یا گرمازا در آن استفاده كرد. شرایط نوری مناسب برای نگهداری موش ‌های آزمایشگاهی، 12 ساعت تاریكی و 12 ساعت روشنایی است. می‌ توان لامپ اتاق حیوانات را به یك زمان‌ سنج مجهز كرد تا به طور خودكار بعد از 12 ساعت روشنایی به مدت 12 ساعت خاموش شود. قفس ‌های مورد استفاده برای موش ‌ها نباید از جنسی باشد كه آنها بتوانند با جویدن آن، فرار كنند. در برخی از مراكز فروش وسایل آزمایشگاهی می ‌توان قفس‌ های استاندارد تهیه كرد. اما در صورت دسترسی نداشتن به این قفس‌ ها، خودتان هم می ‌توانید آنها را بسازید. برای این كار جعبه‌ چوبی محكمی تهیه كرده و از توری ‌های فلزی محكم برای در آن استفاده كنید. كف قفس ‌ها را همیشه با پوشال تمیز بپوشانید و حتماً یك روز در میان پوشال‌ های كثیف را دور بریزید. بهتر است قفس از جنسی باشد كه بتوانید در صورت لزوم آن را بشویید. ظرف آب را طوری انتخاب كنید كه آب آن به سادگی نریزد و موش‌ ها نیز به راحتی بتوانند از آن استفاده كنند. به طور معمول از بطری‌ های پلاستیكی كه سرِ فلزی دارند، برای این كار استفاده می ‌شود. برای تغذیه حیوانات از غذای آماده كه تفاله‌ غلات است، استفاده م ی‌شود كه می ‌توانید آن را از مراكزی كه موش ‌هایتان را از آنجا تهیه می ‌كنید، بگیرید. غذا را روی در فلزی به میزان لازم بریزید. منافذ در نباید آنقدر بزرگ باشند كه غذا به داخل قفس بریزد و همچنین نباید آنقدر كوچك باشند كه موش ‌ها نتوانند از غذا استفاده كنند. مراقب باشید كه موش ‌ها بدون غذا و آب نمانند، چراكه در این صورت شروع به خوردن همدیگر می ‌كنند! بعد از آماده كردن تمام مقدمات كار، می ‌توانید حیوانات خود را تحت شرایط كنترل شده از نظر دما و شرایط نوری (12 ساعت روشنایی و 12 ساعت تاریكی) نگهداری كنید. توجه داشته باشید كه شرایط نامناسب نگهداری حیوانات ممكن است، نتایج تحقیقات‌تان را عوض كند.

برای انجام این پروژه تعداد 24 سر موش بزرگ آزمایشگاهی نر از نژاد ویستار با وزن 250 تا 300 گرمی انتخاب كرده و در 4 گروه 6 تایی تقسیم كنید. گروه اول كنترل (سالم)، گروه دوم سالم مصرف ‌كننده‌ چای سبز، گروه سوم دیابتی و گروه چهارم دیابتی تحت درمان با چای سبز در نظر گرفته می ‌شوند. شرایط نگهداری باید برای هر چهار گروه یكسان باشد.

در آزمایشگاه ‌ها و برای اهداف تحقیقاتی، بیماری دیابت به روش ‌های مختلفی در حیوانات آزمایشگاهی ایجاد می ‌شود. این آزمایشات پژوهشی با هدف پیدا كردن راه ‌هایی برای پیشگیری، درمان و یا كنترل بیماری دیابت انجام می ‌شود. یكی از روش‌ های موثر در ایجاد دیابت، جراحی كردن حیوان و خارج نمودن غده‌ پانكراس از بدن آن است. اما در این روش معمولاً مقداری از غده در بدن باقی می ‌ماند و چون سلول ‌های جزایر لانگرهانس توانایی تقسیم شدن و بازتولید خود را دارند، ممكن است باز هم بتوانند به میزان لازم انسولین بسازند و اجازه‌ی ایجاد دیابت را ندهند.

روش دوم برای ایجاد دیابت، تزریق دارو‌هایی مانند آلوكسان و استرپتوزوتوسین است. این داروها توانایی تخریب جزایر لانگرهانس را دارند. داروی استرپتوزوسین با دوز 60 میلی‌گرم به ازای هر یك كیلوگرم وزن بدن حیوان (موش ‌های ما بین 250 تا 300 گرم هستند)، در عرض 2 تا 4 روز به خاطر اثر سمی خود باعث تخریب سلول ‌های بتای جزایر لانگرهانس می ‌شود؟ این دارو بیشتر در درمان سرطان ‌ها مخصوصاً سرطان پانكراس استفاده می ‌شود.

جهت ایجاد دیابت در گروه سوم و گروه چهارم، از داروی استرپتوزوتوسین (برای حیوان 250 گرمی 15 میلی ‌گرم) به روش تزریق درون صفاقی استفاده كنید.

برای انجام تزریق درون صفاقی، باید ابتدا موش را محكم از پوست پشت بدنش در دست گرفت، طوری كه نتواند سر خود را برگرداند. بهتر است برای این كار از دستكش ضخیم پارچه ‌ای و یا تكه‌ای حوله استفاده كنید تا احتمال گاز گرفتگی كمتر شود! اگر موش را محكم در دست بگیرید، خواهید دید كه دست‌ ها و پاهایش از هم فاصله می ‌گیرند. سعی كنید دم موش را هم بین انگشتان ‌تان قرار دهید تا مزاحم تزریق نشود.

حالا منطقه ‌ای در بالای یكی از ران‌ ها را در محوطه‌ شكمی با كمی الكل تمیز كرده و سوزن سرنگ را با زاویه 45 درجه از آن ناحیه وارد شكم كنید. بهتر است برای تزریق از سرنگ انسولین كه سوزن ظریف‌ تری دارد استفاده شود. سوزن باید وارد یك فضای خالی شود و شما باید بتوانید سر آن را تكان دهید. در این صورت می ‌توانید مطمئن باشید كه نوك سوزن داخل حفره‌ بدن است و به اندام ‌های داخلی آسیبی نرسانده است. حالا داروی مورد نظر را تزریق كرده و سوزن را خارج كنید و حیوان را به قفس برگردانید.

نوشیدن چای سبز در موش‌های گروه 2 تغییری در میزان غلظت خون آنها نسبت به گروه كنترل ایجاد نمی‌كند. این مطلب نشان دهنده‌ی آن است كه مصرف آن خطری برای موش‌ها در پی ندارد.

گروه 3 و 4 كه موش‌های مبتلا به دیابت هستند، دارای افزایش كاملاً مشخصی (معنی‌دار) در غلظت قند خون نسبت به گروه‌های سالم هستند، اما گروه 4 كه با چای سبز تغذیه می‌شود، نسبت به گروه 3، میزان غلظت قند خون پایین‌تری را نشان می‌دهد.

این كه چای سبز از چه طریقی باعث كاهش قند خون در موش‌های مبتلا به دیابت می‌شود، می‌تواند موضوع یك پروژه‌ی جذاب دیگر باشد.

48 ساعت بعد از تزریق جهت اطمینان از ایجاد دیابت در موش‌ ها، توسط لانست در دم حیوانات جراحت كوچكی ایجاد كرده و یك قطره از خون حیوان را بر روی نوار گلوكومتری گذاشته و نتیجه را توسط دستگاه گلوكومتری بخوانید. اگر غلظت قند خون بالاتر از 300 میلی‌ گرم در دسی ‌لیتر باشد، دیابت ایجاد شده است. كار تعیین غلظت قند خون را برای گروه كنترل هم انجام دهید.

بعد از ایجاد دیابت در گروه‌های سوم و چهارم، به مدت یك ماه موش ‌های گروه دوم و چهارم را به جای آب با چای سبز تغذیه كنید. هر هفته میزان قند خون همه‌ حیوانات خود را با دستگاه گلوكومتری سنجیده و یادداشت كنید. تغییراتی كه در اثر مصرف چای سبز در گروه‌ های 2 و 4 نسبت به گروه ‌های 1 و 3 رخ می ‌دهد را ثبت كنید. میانگین قند خون موش‌ های هر گروه را در هر هفته بدست آورده و برای آنها نمودار ستونی بكشید تا مقایسه كردن بهتر انجام شود. در واقع در انتها چهار نمودار با چهار ستون خواهید داشت.

نتایج قابل مشاهده

نوشیدن چای سبز در موش‌ های گروه 2 تغییری در میزان غلظت خون آنها نسبت به گروه كنترل ایجاد نمی ‌كند. این مطلب نشان دهنده‌ آن است كه مصرف آن خطری برای موش‌ ها در پی ندارد.

گروه 3 و 4 كه موش ‌های مبتلا به دیابت هستند، دارای افزایش كاملاً مشخصی (معنی‌دار) در غلظت قند خون نسبت به گروه‌ های سالم هستند، اما گروه 4 كه با چای سبز تغذیه می ‌شود، نسبت به گروه 3، میزان غلظت قند خون پایین ‌تری را نشان می ‌دهد.

این كه چای سبز از چه طریقی باعث كاهش قند خون در موش ‌های مبتلا به دیابت می‌شود، می ‌تواند موضوع یك پروژه‌ جذاب دیگر باشد.