نویسنده: محمدحسین اطهاری نیکوروان
tDCS از خانواده ی الکترو شوک تراپی (ECT) می‌باشد، اما از جهاتی با آن تفاوت دارد. این تفاوت ها باعث شده است که عوارض جانبی کمتر و ماندگاری بیشتری از ECT داشته باشد. در الکترو شوک تراپی برق با ولتاژ بالا به سر بیمار وصل می‌شود که باعث یادزدودگی (فراموشی هنگام ECT)، صرع و در برخی موارد کما می‌شود. ECT حتما باید در بیمارستان روان پزشکی انجام شود و فرد بعد از آن در بیمارستان بستری گردد.

در روش tDCS از برق باتری با ولتاژ نه ولت استفاده می‌شود که عوارض زیادی ندارد و می توان در مطب های روان شناسی و روان پزشکی از آن استفاده نمود. برای این روش تا کنون عارضه‌ی جانبی سنگینی گزارش نشده است و فقط در برخی مقالات، عوارض جانبی مختصر و محدودی ذکر شده است.

تاریخچه

تحریک فراجمجمه ای مغز بسیار قدیمی می‌باشد، به گونه ای که در برخی منابع شرقی قبل از میلاد حضرت مسیح گفته شده است برای درمان برخی از مشکلات روحی، مار ماهی برقی (تصویر پایین) را به روی سر بیمار می گذاشتند.

اما حدود صد سال پیش روشی نمایان شد که در آن از برق با جریان مستقیم (DC) برای تحریک نواحی داخلی مغز استفاده می شد. بعدها یعنی در حدود دهه ی 1960 دکتر آلبرت تحقیقی انجام داد که می توان گفت پایه ی tDCS را بنا نهاد.

مکانیسم عملکرد

سلول عصبی در حالت استراحت بار الکتریکی منفی دارد. هنگامی که محرک به سلول عصبی ارائه می‌شود بار منفی به سمت مثبت شدن پیش می رود. مثبت شدن داخل سلول باید حد آستانه ای را رد کند تا به  ایجاد تکانه ی الکتریکی یا پتانسیل عمل منجر شود. 

با توجه به خلاصه ای که از عملکرد سلول در بالا گفته شد، می توان مکانیسم عمل tDCS را بدین گونه شرح داد: این روش کمک می کند که سلول عصبی از حالت استراحت به سمت بار الکتریکی مثبت پیش برود و این به نوبه ی خود احتمال ایجاد پتانسیل عمل توسط سلول را افزایش می دهد. 

اختلالاتی که با این روش درمان می‌شوند

تحقیقات بسیاری نشان داده اند که tDCS برای درمان افسردگی های خفیف مناسب تر از دارو و دارو نما می‌باشد. روش درمانی بهتر است حدود بیست جلسه به شکل هر روز به غیر از ایام تعطیل باشد. 

در درمان اختلالاتی دیگر همچون مصرف مواد مخدر و سیگار و پرخوری و بی اشتهایی عصبی ( بولیمیا و آنورکسیا) نیز کاربرد فراوانی داشته است.

مقاله ای در سال 2015 نشان داد که می توان از این روش برای ارتقای عملکرد شناختی (مانند یادگیری زبان دوم) استفاده کرد. در پارکینسون و آلزایمر نیز حافظه با این روش بهبودی نسبی کسب می کند. همچنین در سال 2014 مقالاتی نشان داده اند افسردگی های اساسی نیز با این روش بهبود می یابند. اسکیزوفرنی، گویش پریشی (آفازیا) و ضربه به سر از دیگر اختلالاتی ست که tDCS در آن کاربرد داشته است.

عود بیماری و ماندگاری درمان

عود بیماری در این روش بستگی به میزان محرک الکتریکی ( که با میلی آمپر سنجیده می‌شود) و مدت زمان ارائه ی این محرک دارد. به عبارتی دیگر دوز این روش عبارت است از میلی آمپر ضرب در ثانیه. 

هر چه دوز بالاتر باشد، ماندگاری بیشتر و عود کمتر می‌باشد. البته نمی توان برای همه بالاترین دوز را پیشنهاد داد، زیرا بسته به سن فرد، نوع و شدت اختلال و محل قرارگیری الکترودها بر روی سر، این دوز متفاوت می‌باشد.

در تحقیقاتی که tDCS با دارو مقایسه شده است، ماندگاری و اثر بیشتر tDCS ثابت شده است.

منابع:

1. Horvath, Jared; Forte, Jason; Carter, Olivia (2015). "Quantitative Review Finds No Evidence of Cognitive Effects in Healthy Populations From Single-session Transcranial Direct Current Stimulation (tDCS)". Brain Stimulation. 8: 535–50

2. Bennabi D (Sep 2014). "Transcranial direct current stimulation for memory enhancement: from clinical research to animal models". Front SystNeurosci. 8: 159.

3. Mondino M; et al. (May 2014). "Can transcranial direct current stimulation (tDCS) alleviate symptoms and improve cognition in psychiatric disorders?". World J Biol Psychiatry. 15 (4): 261–75

4. Agarwal SM; et al. (Dec 2013). "Transcranial direct current stimulation in schizophrenia". ClinPsychopharmacolNeurosci. 11 (3): 118–25.

5. Feng WW; et al. (Jan 2013). "Review of transcranial direct current stimulation in poststroke recovery". Top Stroke Rehabil. 20 (1): 68–77.

6. deAguiar V; et al. (Feb 2015). "tDCS in post-stroke aphasia: The role of stimulation parameters, behavioral treatment and patient characteristics". Cortex. 63C: 296–316.

7. Boggio, Paulo S.; Rigonatti, Sergio P.; Ribeiro, Rafael B.; Myczkowski, Martin L.; Nitsche, Michael A.; Pascual-Leone, Alvaro; Fregni, Felipe (2007). "A randomized, double-blind clinical trial on the efficacy of cortical direct current stimulation for the treatment of major depression". The International Journal of Neuropsychopharmacology. 11 (2): 249–54

8. Jansen, JM; Daams, JG; Koeter, MW; Veltman, DJ; van den Brink, W; Goudriaan, AE (December 2013). "Effects of non-invasive neurostimulation on craving: A meta-analysis.". Neuroscience and biobehavioral reviews. 37 (10 Pt 2): 2472–80