تحلیلی بر دغدغه‏های مقام معظم رهبری درباره حوزه

گفتگو با معاون محترم تبلیغ و آموزشهای کاربردی حوزه‏های علمیه

با توجه به اینکه رهبر معظم انقلاب در سفر خود به شهر مقدس قم جلسات متعددی با فضلا، اساتید و علمای حوزه علمیه داشتند، جمع‏بندی شما از مطالب مطروحه چیست و ایشان چه انتظاراتی از حوزه‏های علمیه داشتند؟

بیانات رهبر معظم انقلاب در چند بعد مطرح شد؛ یکی از این ابعاد، بعد تحول حوزه است که ایشان معتقدند نگاه به تحول به این معنا نیست که ویژگی مثبت آموزش در حوزه از بین برود و یک نگاهی شبیه نگاه دانشگاهی جایگزین بشود؛ بلکه

منظور رهبری از تحول این است که حوزه علمیه نیازهای داخلی و همچنین نیازهایی که در جهان امروز وجود دارد را رصد کرده و سعی کند این نیازها را پاسخ بدهد.

به روز شدن و متحول شدن؛ یعنی پاسخگوی نیاز بودن. من به نظرم می‏رسد که آقا نظرش این است که خروجیهای حوزه باید نسبت به قبل متحول شود و این مطلب دقیقی است و جای تأمل جدی دارد که ما مدیران حوزه باید آن‏ را در دستور کار قرار داده و سعی کنیم نگاه ایشان را عملیاتی کنیم.

مطلب دیگر در مورد انتظارات ایشان که البته قبلا هم وجود داشت، این است که معظم له رویکرد حفظ کردن مطالب در دروس حوزوی را درست نمی‏دانند و معتقدند ما باید در حوزه علمیه زمینه تفکر را ایجاد کنیم.

مطلب دیگر اینکه، ایشان بر بحث اخلاق و تهذیب تأکید کردند و گفتند نیاز جدی حوزه است؛ اصناف و گروههای دیگر اجتماعی همه برایشان اخلاق مهم بوده و از مسائل اساسی هم است؛ ولی در حوزه‏ها اخلاق مبناست و اگر اخلاقیات دینی قوی نباشد علم، تبلیغ و پژوهش هم خطرناک می‏شود. کار در جهت اخلاق و رشد و ارتقا اخلاقی طلاب از مواردی بود که ایشان تأکید داشتند.

میزان رضایت رهبر معظم انقلاب از عملکرد گذشته چگونه بود؟

در بعضی از قسمتها اظهار رضایت کرده بودند و فرمودند کارهای خوبی انجام شده؛ از جمله در بخش تبلیغ و آموزش؛ البته طبیعی است که هیچ سازمانی نمی‏تواند بگوید سازمان ما خوب است ونیاز به ارتقاء ندارد و طبیعتا همه باید رشد یابند و در جهت کمال به تلاش خود ادامه بدهند.

به نظر می‏رسد معظم له تأکید ویژه‏ای بر توجه به طلاب جوان و خوش فکر برای راه اندازی اتاق فکر و آزاد اندیشی در حوزه‏های علمیه داشتند و در دیدار با جامعه مدرسین این دغدغه خود را مطرح فرمودند. به نظر شما جامعه مدرسین در این زمینه باید چگونه عمل کند؟

همانطور که معظم له فرمودند جامعه مدرسین یک مجموعه بسیار بابرکتی است که از متخصصین و خبرگان حوزه در آن دخالت و حضور دارند. این متفکرین و مدرسین بلند پایه حوزه می‏توانند در جایگاه یک دیده‏بان قوی بر عملکرد مدیران حوزه نگاه عمیق داشته باشند و برای پیشرفت و ارتقاء حوزه کار فکری کنند. برای انجام کار فکری، جامعه مدرسین بایستی در زمینه آموزش، پژوهش، تبلیغ، ساختار و تشکیلات، و در بخشهای مختلف، گروههای فکری تخصصی ایجاد بکند. در این تیمهای فکری باید از نخبگان حوزه، نمایندگان طلاب و از مجریان دست اندرکار که تجربه عمل دارند استفاده کند. اگر یک ترکیبی به این شکل ایجاد شده و جهت پیشرفت و ارتقاء حوزه فکر کند، قطعا تحول عمیق و گسترده‏ای اتفاق افتاده، هم موجب رشد و شکوفایی استعدادهای جوان و هم موجب رشد و ارتقاء فعالیتها و برنامه‏های حوزه می‏شود و این به نظر می‏رسد کار بسیار ارزشمندی است.

رهبر معظم انقلاب در دیدار با اعضای شورای عالی حوزه بر تدوین منشور کلان تبلیغی،آموزشی و پژوهشی حوزه تأکید جدی فرمودند. شما به عنوان بالاترین مقام تبلیغی حوزه علمیه قم ویکی از مدیران باسابقه این مرکز، برای اجرای فرامین مقام معظم رهبری در بخش تبلیغ چه برنامه‏هایی مدنظر دارید؟

ما در ابتدای تشکیل معاونت تبلیغ، کلیه نیازمندیهای تبلیغ را کنار هم گذاشتیم و و فعالیتهایی که در سازمانهای دیگر انجام می‏شد را حذف و مابقی را مورد اهتمام جدی قرار دادیم و بر اساس همان برنامه جامع کار را شروع کردیم؛ اما با تأکید مقام معظم رهبری وعلیرغم فعالیت یازده ساله معاونت تبلیغ و فعالیت هجده ساله مرکز آموزشهای تخصصی تبلیغ، بایستی یک بازنگری جامعی انجام بدهیم و طرح جامع تبلیغات دینی شیعه در سراسر جهان را طراحی کنیم. این کاری است که نیاز به بازنگری نسبت به عملکرد گذشته داشته و با توجه به تجاربی که در گذشته حاصل شده است، این طرح جامع را بازتدوین کنیم؛ البته در این زمینه از گذشته هم قدمهایی برداشته‏ایم؛ اما احساس می‏شود باید جدی‏تر وارد شد.

معظم له تأکید ویژه‏ای بر توجه به علوم عقلی و در رأس آن فلسفه داشتند. به نظر شما علت این تأکید ایشان چیست؛ و معاونت تبلیغ برای فلسفه چه جایگاهی قائل است؟

تفکرات فلسفی غرب با مبانی جهان‏بینی مادی و ماتریالیستی هر روز مشغول تولید شبهه در جهت تزلزل ایمان مردم است و اگر ما به عنوان مدافعین دین بخواهیم با اینها مقابله کنیم حتما باید فلسفه بخوانیم و کسی که علوم عقلی را نخوانده باشد، در پاسخگویی به شبهات به دلیل اینکه این شبهات در چارچوب فلسفی مطرح می‏شود دچار مشکل می‏گردد.

گاهی شبهات فلسفی غربیها عوامفریبانه است؛ ولی عقل انسان را با یک نگاه ابتدایی قانع می‏کند و ما در قالب زبان همان علم می‏توانیم با ایجاد نگاه عمیق‏تر برای مخاطبان، آن شبهات را مرتفع کنیم؛ از همین جهت پرداختن به فلسفه در دنیای امروز - که در رأس برنامه‏های سیاسی دنیای استکبار، مبارزه با ایمان مردم است و تضعیف ایمان در چارچوب همین شبهات اتفاق می‏افتد- اهمیت زیادی دارد و بایستی در رأس یکی از کارهای مهم، توجه به فلسفه باشد تا بتوانیم از پایگاههای ایمانی مردم دفاع کنیم؛ چرا که حقیقتا طرح مباحث به ظاهر فلسفی و عقلی با هدف گسترش تعقل در جامعه نیست، این طرح شبهات به خاطر این است که مهم‏ترین عنصر پایداری دنیای اسلام به ویژه شیعیان ایران؛ یعنی ایمان مردم را که با آن توانستند هشت سال جنگ را مدیریت کرده و فتنه 88 را خنثی کنند از بین ببرند.

دشمنان به دلیل اینکه ایمان مردم را مهم‏ترین عنصر در معادلات سیاسی می‏دانند به دنبال تضعیف این عنصر هستند و برای تضعیف آن، از فلسفه به صورت ابزاری استفاده می‏کنند.

معاونت تبلیغ هم با توجه به این مهم، آموزش فلسفه و منطق را در همه مقاطع آموزشی خود، از جمله در سفیران هدایت و تربیت راهنما داشته و دارد؛ حتی مباحث کلام جدید هم که خیلی از مواقع بحثهای فلسفی در درون آن نهفته است را به طلاب آموزش می‏دهیم.

در بیانات رهبر فرزانه انقلاب تأکید زیادی بر رسالت جهانی حوزه‏های علمیه شد. این خواست چگونه عملیاتی خواهد شد؟

حقیقت این است که حوزه‏های علمیه در سه بعد و حوزه، فعالیت بین‏المللی دارد که باید ادامه یافته و تقویت شود؛ اولین حوزه، فعالیت در جهت نشر معارف شیعه برای شیعیان جهان به صورت ایجاد یا حمایت از حوزه‏های علمیه شیعه در کشورهای دیگر است که الان در بیش از 50 کشور مدرسه علمیه داریم و در واقع شیعیان ایران از آن مدارس حمایت می‏کنند. دومین حوزه، آموزش طلاب کشورهای دیگر در درون ایران است که در جامعة المصطفی العالمیه آموزش می‏بینند. و سومین محور فعالیت، تربیت و آماده سازی مبلغین ایران برای تبلیغ در بین ایرانیان خارج از کشور است که این مبلغین الآن در مرکز آموزشهای تخصصی تبلیغ در گرایش خارج از کشور برای تبلیغ در کشورهای دیگر آموزش می‏بینند.

مطلب دیگری که مورد اهتمام ویژه ایشان بود و در بیاناتشان مطرح شد استقلال حوزه‏های علمیه در عین همکاری حوزه و نظام بود. این استقلال چگونه معنا می‏یابد؟

در بحث استقلال حوزه، مباحث مفصلی وجود دارد که کلام رهبرمعظم انقلاب فصل الخطاب و واقعا قابل تأمل و راهگشا بود. ایشان به تاریخ علمای شیعه استناد کردند که عالمان شیعه در هر جا که حاکمان، گرایش به تفکرات شیعه داشتند از توانمندی دولت برای نشر شیعه استفاده کردند؛ اما هیچ‏وقت در مشت دولتها نبودند. و یک تحلیلی از زمان صفویه و قاجاریه بیان کردند که خیلی زیبا و عمیق بود.

مقام معظم رهبری فرمودند: امروز اگر حوزه از دولت کمک بگیرد این به معنای وابسته شدن یا نابودی استقلال حوزه نیست؛ بلکه از ظرفیت وامکانات دولت اسلامی‏برای ایجاد زیر ساختها و گسترش معارف دین در داخل و در سطح بین الملل بایستی حوزه استفاده کند؛ اما دولت حق ندارد که در مسائل داخلی حوزه دخالت کند؛ مثل احزاب. ما شاهد هستیم که احزاب زیادی در ایران تعریف شده و مورد حمایت دولت هم هستند؛ اما در مواقع انتخابات و زمانهای دیگر مواضع حزبی خود را دنبال می‏کنند؛ حوزه یک مجموعه عظیم فرهنگی است که جزء حزب الله است. البته حوزه، حزب به معنای مصطلح نیست؛ یعنی بر اساس اهداف حزبی تصمیم گیری نمی‏کند؛ بلکه بر اساس آموزه‏های حزب الله یعنی آموزه‏های قرآن و اهل‌بیت‌علیهم‌السلام در مقابل کژیها و اشتباهات موضع می‏گیرد و حقش است، چرا که در طول تاریخ علمای شیعه این کار را کرده‏اند و حتی اگر از دولت کمک می‏گرفتند انتظار حاکمان را در کارهای خلاف شرع برآورده نمی‏کردند؛ اما از حکومتها کمک می‏گرفتند.

معظم له این نسبت را نسبت معقولی تلقی کردند و هر کس با مسائل حوزه آشنا باشد می‏بیند این نسبت بسیار درست است. الان در دنیا به خاطر نظام اسلامی بر علیه شیعه تبلیغ می‏کنند؛ پس خود نظام بایستی به تفکر شیعه کمک کند و حوزه هم این کمک را قبول کند و بر اساس آنچه از دین می‏فهمد موضع بگیرد.

این نکته و نظر برای من که از مدیران با سابقه حوزوی هستم بسیار پرجاذبه بود، که حوزه بدون وابسته کردن معیشت طلاب - که براساس وجوهات مردمی اداره می‏شود - از دولت، برای ساخت مدارس بزرگ علمیه، مساجد و همچنین در جهت کارهای فرهنگی، دینی کمک بگیرد و دولت هم باید کمک کند؛ چرا که اگر از این امر غفلت بورزد باید چندین برابر این بودجه را صرف برقراری امنیت کشور کند که حتی ممکن است نتیجه‏ای هم ندهد.

منبع: مجله مبلغان