کهنسال ترین موجود زنده تهران

در گوشه ای از پایتخت چنار زنده ای نفس می کشد که عمری بیش از پیدایش پایتخت دارد. در واقع این چنار از زمان های دوری که هنوز در تهران آثار شهرنشینی پیدا نشوده بود، همه چیز را زیر نظر داشت و تنها شاهدی است که تاریخ تهران را از 900 سال پیش تا کنون دیده و اگر زبان داشت حتما خاطرات شنیدنی را برایمان تعریف می کرد.این چنار کهن در صحن امامزاده یحیی در محله عودلاجان جاخوش کرده و با زنجیر تحت مراقبت ویژه است!

فرآوری: علیرضا عابدینی-بخش گردشگری تبیان

امامزاده یحیی و برادرش کیستند؟

بنای امامزاده یحیی در محله عودلاجان تهران در واقع متعلق به «ابوالقاسم عزالدین یحیی» و برادرش «محمد» است که با ۱۵ واسطه به امام چهارم حضرت امام سجاد(ع) می‌رسند. به عقیده برخی همانطور که در کتاب «شریف رضی» مطرح شده است، حضرت یحیی از فرزندان امام سجاد(ع) است، ولی بر روی صندوق قبر بقعه، نام یحیی بن زید، فرزند امام حسن مجتبی(ع) آمده است. امامزاده یحیی از بزرگ‌ترین علمای شیعه زمان خود و از«نقبا»ی شهرهای قم، ری و آمل بوده است.

همسر امامزاده یحیی دختر عمه «سلطان‌ سنجر بن ملک شاه»، پادشاه مقتدر سلجوقی بود که مورد تکریم پادشاه وقت «طغرل بیک سلجوقی» قرار می‌گرفت، تا اینکه «سلطان محمد خوارزمشاه» بعد از جنگی که با «طغرل بیک» داشت او را کشت و امامزاده یحیی را مظلومانه به شهادت رساند. مردم برای حفاظت از قبر او مسجدی ساختند و در ساعاتی که مردم نبودند خادم مسجد از آن‌جا محافظت می‌کرد، بنابراین امکان نبش قبر توسط سپاه خوارزمشاه از بین رفت. قبر دیگری که در امامزاده موجود است، متعلق به امام‌زاده «محمد» است که به گفته شریف رازی برادر امامزاده یحیی است و در سال ۵۹۲ هجری قمری به دست «علاءالدین تکش» خوارزمشاه به شهادت رسید.

تاریخچه مختصر بنا

بنای آرامگاه امام‌زاده یحیی به حدود ۸۰۰ سال پیش و به زمان خوارزمشاهیان می‌رسد. مساحت بنا حدود ۱۵۰۰ متر مربع است. بنای اصلی امامزاده متشکل از برج خشتی مغولی هشت‌ضلعی و دارای گنبد هرمی شکل ۱۲ ضلعی بود که به همراه صحن آن در سال  ۱۳۱۸ ویران شد و یک موسسه دولتی در سال ۱۳۱۹ به جای آن ساخته شد. مقبره که داخل سردابی در عمق چهار متری زمین قرار داشت از آسیب جان سالم به‌در برد و یک‌سال بعد باعث تجدید بنای امام‌زاده شد.در سال ۱۳۲۰ بنای جدید به همان سبک بنای قدیمی دوباره ساخته شد و تزئیناتی در طول سال‌ها به آن اضافه شد.

قدیمی ترین اثر امامزاده

قدیمی‌ترین اثر منقول در آستان امام‌زاده یحیی، صندوق چوبی روی مرقد است که بر روی آن تاریخ ۸۹۵ (ه.ق) ثبت شده است و آنطور که در کتیبه به آن اشاره شده به دستور «ملک‌شاه غازی » و در سال ۸۹۵ (ه. ق.) توسط دو برادر به نام‌های استاد حسین و استاد محمد لواسانی ساخته شده‌است.

کهن‌سال ترین چنار زنده تهران

آنچه كه این امامزاده را از سایر امامزاده‌های پایتخت متمایز كرده، وجود كهن‌ترین درخت چنار تهران است. مورخان از این چنار به‌عنوان سومین چنار بزرگ تهران یاد كرده‌اند. این درخت كه با زنجیر قسمت‌هایی از آن را بسته‌اند تا بیشتر از این در هم نشكند، چندان شباهتی هم به چنار ندارد، چراكه فرورفتگی در داخل درخت دیده می‌شود و آن را از  شمایل چنارهای دیگر متمایز كرده است. همچنین آثاری از دخیل و قفل‌ها روی شاخه‌های نیمه خشكیده این چنار تاریخی دیده می‌شود.

این درخت چنار کهن با قدمت ۹۰۰ سال در جوار صحن مخصوص بانوان امام‌زاده یحیی با قطر هفت متر قرار دارد. تعداد این چنارها سه تا بوده که یکی در خیابان و مزاحم رفت‌وآمد بوده و شهرداری آن را بریده و دیگری هم خشک‌شده است. درخت باقی‌مانده با شماره یک و در سال ۱۳۳۰ در فهرست وزارت فرهنگ و اداره باستان‌شناسی به ثبت رسیده است.

به گفته یكی از اهالی محل امامزاده، در سال‌های گذشته كفاشی داخل این درخت را سوراخ كرده بود و در آنجا مشغول كفاشی و زندگی بود و حتی شب‌ها در همان درخت می‌خوابید كه حدود 30سال ‌ گذشته این محل را ترك كرده و كسی از او خبر ندارد، اما در مقابل برخی بر این باورند كه حفره بزرگ و سیاه درخت، به دلیل دود شمع و چراغ‌های نذری است.

منابع : ایکنا، شفاف