تبیان، دستیار زندگی
حوادث طبیعی و فجایعی همچون آتش سوزی، اتفاقاتی هستند که هر ساله در همه جای دنیا و در کشور ما، رخ می دهند. اینها وقایعی هستند که منجر به مرگ تعدادی انسان و یا ایجاد معلولیت جسمی و آسیب های روانی و روحی متعدد برای بازماندگان و حادثه دیدگان می شوند. به راستی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

اهمیت حمایت روانی‌ از بازماندگان حوادث

حوادث طبیعی و فجایعی همچون آتش سوزی، اتفاقاتی هستند که هر ساله در همه جای دنیا و در کشور ما، رخ می دهند. اینها وقایعی هستند که منجر به مرگ تعدادی انسان و یا ایجاد معلولیت جسمی و آسیب های روانی و روحی متعدد برای بازماندگان و حادثه دیدگان می شوند. به راستی بعد از هر فاجعه مرگباری، تا چه حد به آسیب های روانی افراد توجه می شود؟

فرآوری: فاطمه ناظم زاده- بخش اجتماعی تبیان

اهمیت حمایت روانی‌ از بازماندگان حوادث

بلایای طبیعی مثل سیل و زلزله، قابل پیش بینی نیستند و منجر به مرگ و میر و آسیب های جسمانی و روحی به افرادی می شوند، که در معرض این حوادث قرار می گیرند.

در کنار بلایای طبیعی، حوادثی مثل آتش سوزی که اخیرا در ساختمان پلاسکوی تهران رخ داد هم، می توانند صدمات جبران ناپذیری را به بازماندگان افراد فوت شده و مال باختگان این فجایع، به دنبال داشته باشند. این اتفاق هرچند به ظاهر فروریختن یک ساختمان هفده طبقه بود، اما هزاران نفر از این حادثه دچار آسیب مالی و در ادامه، آسیب روحی و و روانی شدند. ضمن اینکه این حادثه بر تفکر و اذهان عمومی جامعه هم، اثرات منفی و ناراحت کننده ای به دنبال داشت.

امداد روانی به آسیب دیدگان یک حادثه

در پی وقوع هر حادثه ای، كمك های بهداشتی یكی از مهمترین و اولین امدادهایی است كه به مناطق فاجعه زده می‌رسد. هر چند تا سال های اخیر سیاست گذاران بهداشتی در برابر وقایع آسیب زا كمتر به عوارض روان شناختـی می پرداختند، طی سال های اخیر اهمیت رسیدگی سریع و به هنگام، به واكنش های روانی افراد آسیب دیده در طی بلایا بر متولیان بهداشت محرز شده و به همین دلیل پرداختن به واكنش های روانی بازماندگان با هدف عادی سازی واكنش ها و جلوگیری از بروز عوارض دیرپا كه منجر به افت كیفیت زندگی و كاهش كارآیی افراد می گردد، از اهم اهداف فعالیت های متخصصین و كارشناسان بهداشت روان اعزامی به مناطق آسیب دیده محسوب می گردد.

امروزه بر پایه مطالعات به انجام رسیده  در زمینه مسائل روانشناختی ناشی از فجایع طبیعی و یا حوادث غیرمرتقبه ای که ممکن است رخ دهند، اطلاعات گسترده ای در این زمینه وجود دارد.

برای درک بهتر این موضوع، از تحقیقی که در این زمینه صورت گرفته، بخشی را به عنوان مثال ذکر می کنیم.

در پژوهشی که در این رابطه صورت گرفته، میزان اختلالات روانی در بین بازماندگان گردباد اندرو(به عنوان یه حادثه طبیعی) 51% تخمین زده شده است. 36% این افراد مبتلا بهPTSD (اختلال استرس پس از سانحه)، 30% دچار افسردگی اساسی و 20% مبتلا به اختلالات اضطرابی بودند. نتایج یك پژوهش طولی بر روی بازماندگان گردباد  در سری لانكا نشان داد كه تا 50% باز

در پی وقوع هر حادثه ای، كمك های بهداشتی یكی از مهمترین و اولین امدادهایی است كه به مناطق فاجعه زده می‌رسد.

ماندگان، تا یكسال پس از وقوع گردباد، دچار اختلالات روانی بوده‌اند. در مطالعه‌ای كه به دنبال وقوع زلزله‌ای مخرب در هندوستان در سال 1996 صورت پذیرفت، 59% بازماندگان مبتلا به اختلالات روانی قلمداد شدند كه از این میزان 23% مبتلا به PTSD و 21% مبتلا به افسردگی اساسی بودند. هر چند به طور معمول در سال دوم پس از سانحه، اختلالات روانی كاهش می یابد، ولی در مواردی عوارض به صورت مزمن و پایدار باقی می‌ماند. مساله مهم دیگر، آسیب پذیری خود افراد و احتمال وجود اختلالات قبلی در این افراد است كه مسلماً به بروز واكنش هایی شدیدتر می‌انجامد. (1)

لزوم حمایت روانی از آسیب دیدگان حوادث

عضو کمیته مداخله در بحران انجمن روانشناسی گفت: یکی از ابعاد مهم امدادرسانی که اخیرا مورد توجه متخصصان قرار گرفته است، حمایت روانی اجتماعی از متاثرین و بازماندگان سوانح است؛

مینا نظری کمال، کارشناس ارشد روانشناسی و عضو کمیته مداخله در بحران انجمن روانشناسی ایران در نشست علمی «درس آموخته‌های حمایت روانی اجتماعی در حادثه پلاسکو» که در حسینیه ارشاد برگزار شد، افزود: "در این راه مشکلات متعددی وجود داشت؛ مواردی مانند مشخص نبودن متولی اصلی حمایت روانی اجتماعی و یا عدم هماهنگی ارگانها، سازمانها و تشکلهای مردمی با یکدیگر و نیز با سازمان متولی برای ارائه حمایتهای روانی از جمله مشکلات است."

وی افزود: لازم است تا ساختار ثابتی جهت حمایت روانی ایجاد شده و آیین نامه‌ها و دستورالعمل واحدی برای این منظور تهیه و تدوین شود. علاوه بر نقش حمایتی برای بازماندگان، روانشناسان می توانند برای نیروهای عملیاتی و فرماندهان ارشد سانحه، نقش مشورتی داشته و یا به ارائه خدمات به نیروهای امدادی پس از بازگشت از سانحه بپردازند. مواردی از این دست و نیز تلاش برای تربیت روانشناسان بحران، می‌تواند به خدمات رسانی روانشناختی بهتر در بحرانهای احتمالی آتی کمک کند.

دکتر نصرالهی، مدیر گروه ارتباطات دانشگاه آزاد واحد تهران شمال نیز با موضوع ارزیابی نقش رسانه در حادثه پلاسکو بر لزوم نگاه فراجناحی و ترجیح منافع ملی و ملاحظات انسانی در پوشش خبری مخاطرات و بحران ها تاکید کرد و گفت: مخاطرات و بحران ها باید تبدیل به دغدغه عمومی شود.

به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه، گنجاندن دروس مدیریت بحران، پیشگیری و امداد و نجات متناسب با رشته های تحصیلی مختلف در سطوح گوناگون آموزشی از ملزومات ارتقای تاب آوری در برابر مخاطرات است.

نصراللهی علاوه بر موارد فوق بر لزوم استفاده از شخصیت های حقیقی حائز شرایط در ترکیب ستاد بحران، انتصاب مدیران با توانایی مدیریت بحران، ایجاد ستاد دائمی پیشگیری و بحران در وزارتخانه ها و سازمان ها و نیز تدوین آیین نامه جامع رسانه و مخاطرات، بهره گیری از ظرفیت همه رسانه ها و تهیه پیوست رسانه ای مدیریت بحران در بخش های مختلف را از جمله دیگر پیشنهادات کلان در راستای مواجهه و مدیریت بحران‌ها در کشور عنوان کرد.

وی همچنین تهیه فهرست مخاطرات، استفاده از توصیف، تبیین، پیش بینی و مداخله فعال، استفاده از همه مناسبت ها و فرصت ها برای مرور بحران‌های گذشته داخلی و خارجی، شناخت ضعف ها و قوت ها، نگاه فراجناحی به مخاطرات و بحران ها، ترجیح منافع ملی و ملاحظات انسانی، آموزش کاربردی به خبرنگاران و عکاسان و مدیران رسانه، همچنین پیگیری و مطالبه گری از همه بخش ها و مسوولان بعد از مهار بحران، ارائه امکان اعلام نظر به همه طرف های درگیر بعد از مهار بحران، استفاده از کارشناسان بی‌طرف، تقویت نگاه پیشگیری، آموزش و توانمندسازی مردم را به عنوان پیشنهاداتی عملیاتی برای رسانه ها در پوشش اخبار مخاطرات و بحران ها عنوان کرد.

ضمن اینکه لازم است نسبت به این موضوع باور داشته باشیم که توجه به وضعیت روحی بازماندگان و آسیب دیدگان یک حادثه بسیار مهم است و حتی پانسمان اذهان عمومی هم امری مهم تلقی می شود. این بدان معناست که باید با نگاه جدی تری به حفظ سلامت روانی جامعه اندیشید.

پی نوشت:

1-" حمایت های روانی – اجتماعی در بلایا و حوادث غیرمترقبه"، وزارت بهداشت، درمان وآموزش پزشکی

معاونت سلامت،1388

2- " چرا از بازماندگان حوادث و سوانح حمایت روانی‌ صورت نمی‌گیرد؟"، خبرآنلاین، 1395


منابع: خبر آنلاین، وزارت بهداشت