نگاهی به موسسه ایرج بسطامی

زنده یاد ایرج بسطامی یکی از خوانندگان موسیقی ایرانی بود که متاسفانه در زلزله بم جان خود را از دست داد. حال خواهرش اقدام به تاسیس یک موسسه در کرمان و گرفتن مجوز یک موسسه دیگر در تهران به نام برادرش کرده است.

ایرج بسطامی صدایی بس دلنشین داشت و آفتاب زندگیش چه زود فروغ کرد و جامعه هنری ایان را در غم فرو برد. بسطامی بسیار فروتن بود و شاید این تواضع یکی از علت‌های کم تر شناخته شدنش تا قبل از خاموشی بود. او اجازه نمی‌داد عکسش بر روی نوارهایش درج شود و یا مقاله‌ای در موردش نوشته شود. وی در اواخر عمر کوتاه اما گران مایه خویش به زادگاهش بم پناه آورد و در خانهٔ کاهگلی پدر که عاقبت بر سرش آوار شد، چند صباحی زندگی کرد و سرانجام در سحرگاه پنجم دی ماه ۱۳۸۲ در زلزله بم زیر آوار ماند و زرق و برق جهان و تمام متعلقاتش وداعی بلند گفت. پس از مرگ بسطامی برخی از کارهای گذشته و کنسرت‌های وی با اهالی موسیقی و نیز آلبوم “بی کاروان کولی” «به همراه کیوان ساکت» انتشار عمومی یافت که الله مزار با هم نوازی سه تار بهداد بابایی از جمله این آثار بود.

پس از زمین لرزه بم فاطمه بسطامی (خواهر ایرج) و محمدعلی بسطامی (برادر ایرج) بنیاد فرهنگی هنری ایرج بسطامی را تاسیس کردند و از فعالیت‌های این بنیاد می‌توان به برگزاری تلاش برای معرفی افراد به جامعه، برگزاری مراسم نکوداشت زنده یادان استاد پرویز مشکاتیان و ایرج بسطامی اشاره کرد.

فاطمه بسطامی در مورد این موسسه  اظهار کرد: موسسه «ایرج بسطامی» در کرمان پیرو اهداف آن مرحوم تاسیس شد، هدف ایرج خدمت به هنر ویژه موسیقی بود. ما این موسسه را در سال ۱۳۸۸ در کرمان تاسیس کردیم و با مجوز آن در تهران همایش و جشنواره‌هایی برگزار می‌کردیم؛ اما من به‌دلیل این‌که می‌خواستم کار قانونی باشد، مجوز موسسه‌ای در تهران را با نام «نوای بم بسطامی» گرفتم.

او با بیان این‌که موسسه این هنرمند در کرمان، چند منظوره است، ادامه داد: هدف، آموزش موسیقی است، اما در کنار آن هنر تجسمی مانند عکاسی نیز تدریس می‌شود. من به‌دلیل این‌که نخواستم از افراد مطرح برای هیئت مدیره استفاده نکردم و بیشتر افراد فعال در این موسسه، نسبت خانوادگی با ما دارند؛ اما اعضای هیات امنا را چهره‌های مطرحی مانند ایران درودی، مسعود حبیبی، حسام‌الدین سراج، ژاله صادقیان، یدالله کابلی و شهرام ناظری تشکیل می‌دهند. زنده‌یاد پرویز مشکاتیان نیز در میان هیات‌ امنا بود.

بسطامی درباره نقش این چهره‌ها در هیئت امنای این موسسه، اظهار کرد: مهم‌تر از هر چیز، مشورتی است که ما با این عزیزان انجام می‌دهیم، این کار از نظر معنوی بزرگ‌ترین کمک به ما است.

او با اشاره به این‌که موسسه «نوای بم بسطامی» در تهران هنوز به‌شکل ثابت فعال نشده است، گفت: این موسسه توان مالی ندارد و ما به‌طور شخصی بودجه نداریم. این موسسه دو سال پیش مجوز گرفته و فعالیت‌هایی آن در حال حاضر به برگزاری جشنواره محدود می‌شود و مکانی برای فعالیت ثابت ندارد. من در تهران به یک دفتر نیاز دارم تا بتوانم فعالیت‌های این موسسه را به‌شکل ثابت انجام دهم.

خواهر ایرج بسطامی ادامه داد: موسسه ما در کرمان نیز در یک محل استیجاری فعالیت می‌کند. آن موسسه را با بودجه خودمان اداره می‌کنیم و همچنان درگیر مشکلات مالی هستیم. من به‌دلیل علاقه و عِرقی که ایرج به استانش داشت، برای راه‌اندازی این موسسه وام گرفتم و امیدوارم اگر موافقت شود، در شهر بم هم که زادگاه ایرج است، فعالیت داشته باشیم.

وی در پاسخ به این پرسش که این موسسه‌ها برای زنده نگه داشتن نام ایرج بسطامی چه کارهایی انجام می‌دهند؟ گفت: او به زنده نگه داشتن نامش نیازی ندارد. علاقه ایرج به خدمت به هنر بود، من نیز این علاقه را دارم.

او درباره اسپانسر شدن یک شرکت خودروسازی برای برگزاری مراسم بزرگداشت ایرج بسطامی در کرمان نیز توضیح داد: من حدود یک‌ونیم ماه در کرمان تلاش کردم تا بتوانم برای برپایی آیین نکوداشت ایرج بسطامی در استان خودش، اسپانسر جذب کنم. حدود یک هفته مانده به پنجم دی‌ماه (سالروز زلزله بم و درگذشت ایرج بسطامی) این شرکت خودروسازی موافقت کرد تا بخشی از هزینه‌ها را پرداخت کند.

بسطامی در پاسخ به این پرسش که چرا برای تامین هزینه‌های مالی این مراسم به ارگان‌های دولتی پیشنهاد نکرده است؟ گفت: من قبلا درخواست خودم را به ارگان‌های دولتی برده بودم و نتیجه نداده بود. فکر می‌کنم آدم یک‌بار تقاضا می‌کند و اگر نتیجه ندهد، دوباره این کار را انجام نمی‌دهد.

او با بیان این‌که قصد دارند سومین جشنواره موسیقی ایرج بسطامی را برگزار کنند، اظهار کرد: هر زمان بودجه به دست‌مان برسد، آن جشنواره را برگزار خواهیم کرد. در حال حاضر منتظر هستیم اسپانسرها جواب دهند.

خواهر ایرج بسطامی در پایان سخنانش اضافه کرد: نهادهای دولتی و مردم اگر علاقه‌مند باشند، می‌توانند با ما تماس بگیرند و به این دو موسسه کمک مادی و معنوی کنند.

بیوگرافی ایرج بسطامی

ایرج بسطامی در سال ۱۳۳۶ در شهرستان بم متولدشد.

وی از پنج سالگی به خواندن آواز علاقه داشت و هر یک از اعضای خانواده از جد پدری گرفته تا پدر بزرگ و پدردر زمینه خواندن آوازو زدن سازهای مختلف تجربه داشتند و ایرج نیز در کنار آنها با اصول موسیقی آشنا شد. سپس به فراگیری دستگاه های موسیقی نزد پدر خود پرداخت.

وی از سنین نوجوانی تحت تعلیم عموی خود یدالله بسطامی قرار گرفت که با سرپرستی وی گروهی با همکاری برادران بسطامی تشکیل شد که در رادیو و تلویزیون آن زمان و اردوهای رامسر اجرای برنامه داشتند.

بعد از فوت یدالله بسطامی، ایرج برای فراگیری آواز و ردیف های آوازی نزد استاد شجریان آمد و به رغم  مشکلات راه و مسافت زیاد، هفته ای یک بار به عشق فراگیری آواز از بم به تهران می آمد.

بسطامی همزمان با وقوع انقلاب اتاقی در پامنار اجاره کرد تا بتواند بهتر از آموزه های استاد شجریان بهره ببرد.

پس از آموختن آواز نزد محمد رضا شجریان، وی نزد پرویز مشکاتیان، آهنگساز و نوازنده نامی سنتور رفت تا تلفیق شعر و موسیقی را با نزدش بیاموزد. صدای اوج ایرج بسطامی تقریبا همتایی در میان آوازخوانان مرد پیدا نکرد.

آلبوم موسم گل، ‌حاصل همکاری وی با محمدرضا درویشی که برخی از تصانیف فمر الملوک وزیری را باز خوانی کرد اوج صدای بسطامی را به نمایش گذاشت.

ایرج بسطامی نخستین آلبوم های خود را با پرویز مشکاتیان انتشار داد وی با پرویز مشکاتیان ابتدا کنسرت افشاری مرکب را در تالار وحدت برگزار کرد و سپس آلبوم های افشاری مرکب (1369) مژده بهار(1370)،افق مهر(1371)، وطن من(1373 )، را با همکاری و آهنگسازی مشکاتیان عرضه عمومی کرد.

بوی نوروز که حاصل همکاری گروه دستان و آهگسازی محمد علی کیانی نژاد است از دیگر کارهای به یاد ماندنی موسیقی ایرانی است که بسطامی هم آواز آن را خواند.

پس از این دوره بسطامی به همکاری با کیوان ساکت( آلبوم فسانه) وکوروش متین(سکوت) و حسین پیرنیا( تحریر خیال) پرداخت. آهنگ گلپونه های وحشی که بعد از مرگ بسطامی در بم، آوازه ای ملی یافت حاصل صدای بسطامی روی آهنگی از پیرنیا بود.

بسطامی 5 دی 1381 در زلزله بم زیر آوار ماند و به دیار باقی شتافت.

پس از مرگ بسطامی برخی از کارهای گذشته و کنسرتهای وی با اهالی موسیقی ونیز بی کاروان کولی( کیوان ساکت) انتشار عمومی یافت که الله مزار با همنوازی سه تار بهداد بابایی از جمله این آثار بود.

منابع: ایسنا/ همشهری آنلاین/ ایران ناز