سرمنشاء همه ی خطاها!!

از جمله وصایاى امیرالمؤمنین(علیه السلام) به فرزندانش آن هنگام كه ابن‌ملجم ‌لعنة الله علیه‌ـ آن حضرت را مضروب ساخته بود، این است که فرمودند: سفارش مى‌كنم شما را به تقواى الهى، و این‌كه در پى دنیا نباشید هرچند دنیا در پى شما برآید، و بر چیزى از دنیا كه از شما گرفته شده است اندوهناك مشوید، و به حق سخن بگویید، و براى پاداش [آخرت] كار كنید، و دشمن ستمكار و یار ستمدیده باشید.(نهج‌البلاغه، ترجمه و شرح فیض‌الاسلام، نامه 47)

فرآوری: آمنه اسفندیاری ـ بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

دنیا محل امتحان و آزمایش بندگان الهی است در واقع محلی برای عبور است نه جایی برای ماندن. وسیله ای است برای رسیدن به هدفی متعالی نه خود هدف. جایی است برای احساس ترس و نگرانی نه امنیت. در واقع از آموزه های دینی چنین بر می آید که دنیا یک بازیچه و زندگی حقیقی آخرت است.

پس حالا که چنین است چرا باید به این هیچ و پوچ که فقط  پل عبور است برای رسیدن به حضور یگانه ی مطلق مثل یک جایگاه امنیت نگاه کنیم؟

دنیای مذموم یا ممدوح؟!

در بیان قرآن و روایات، دنیا به دو قسم است: دنیای مذموم و دنیا ممدوح. در اغلب مواردی که در کلام معصومان (علیهم السلام)، سخن از دنیا به میان آمده، و انسان ها را از فریب آن بر حذر داشته اند، اشاره به دنیای مذموم و ناپسند دارند، دنیایی که صاحبانش آن را برای خودش بخواهند و نگاه استقلالی به آن داشته باشند. اما دنیای ممدوح،  یعنی نگاه آلی نه استقلالی، یعنی استفاده از فرصت عمر در مسیر جلب رضای الهی و نردبانی برای کسب کمالات معنوی، این نگاه به دنیا، ایثار و انفاق را بر انسان آسان می کند.

رهایی از حب دنیا

حب دنیا سرمنشاء همه ی خطاهاست. بهترین و اثربخش ترین راه رهایی و نجات انسان از حب دنیا و آلودگی های دنیوی، اصلاح نفس و رسیدن به مقام بندگی و عبودیت خداوند است. علاوه بر این دو، راهکارها بسیاری در قرآن مجید ذکر شده است که به مواردی چند اشاره می کنیم:

1. شناخت حقیقت و جایگاه خویش در نسبت با دنیا.

2. تفکر عمیق در ماهیت دنیا و آثار سوء حب دنیا.

3. تقویت ایمان و عمل صالح و رعایت تقوا و خودسازی، تزکیه نفس و ترک هوی پرستی.

4. یاد مرگ و معاد.

5. مطالعه در احوال اقوام گذشته.

6. هجرت و جهاد.

7. پرهیز از حرص و آز در جمع آوری مال دنیا و زیاده خواهی و پیشه کردن قناعت و اکتفا به ما یحتاج و ضروری.

8. صبر و تحمل در برابر شدائد.

تاثیر خودشناسی در رهایی از حب دنیا

انسان باید خود را به ‌خوبی بشناسد و بداند موجودى است، آسیب‌پذیر که فاصله میان مرگ و زندگى او بسیار کم است، امروز سالم است و پرنشاط، فردا ممکن است گرفتار سخت‌ترین بیماری‌ها یا اندوه‌بارترین مصایب گردد، امروز قوى و غنى و قدرتمند است، فردا ممکن است از ضعیف‌ترین و فقیرترین افراد باشد و نمونه‌های آن صفحات تاریخ بشریّت را پر کرده است.

از طرف دیگر انسان باید بداند در قلب و دل او محبت دو نفر جمع نمی‌شود؛ و دل او ظرفیت و قابلیت همزمان محبت دنیا و محبت خدا را ندارد. در قرآن چنین آمده: «ما جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَیْنِ فی‏ جَوْفِه؛ خداوند براى هیچ کسی دو دل در درونش نیافریده است.» (احزاب/٤)

علاوه بر شناخت‌های گذشته، انسان باید بداند برای عالم دنیا خلق نشده و زندگی او در عالم دنیا، همچون عبور از پلی است برای رسیدن به مقصد اصلی که عالم آخرت است و علاقه شدید به دنیا و مظاهر آن، انسان را از آخرت و سرای ابدی باز می‌دارد. او باید بفهمد هر نفسی که می‌کشد، قدمی به‌سوی مرگ نزدیک‌تر می‌شود.

حضرت علی (علیه السلام) در نامه‌ای خطاب به فرزندش امام حسن (علیه السلام) چنین می‌نویسد: «پسرم! بدان که تو براى آخرت آفریده‌ شده‌ای نه براى دنیا، و براى رفتن نه ماندن، و براى مرگ نه زندگى جاودانه، که هرلحظه ممکن است از دنیا کوچ کنى و به آخرت درآیى.» (نهج البلاغه، نامه ٣١)

تاثیر شناخت دنیا بر حب دنیا

اگر انسان بداند و به این باور برسد که دنیا بی‌اعتبار و فانی است، از دام وابستگی به دنیا رها می‌شود. از این رو خداوند در قرآن کریم، بندگانش را از دام وابستگی به دنیا بر حذر داشته و دنیا را بازیچه و بیهوده معرفی کرده است. (حدید/٢٠)

امام علی (علیه السلام) می‌فرماید: «در عزت و ارجمندی دنیا رغبت نکنید. فخر دنیا بریده شدنی و آرایش و نعمتش تمام‌شدنی است.» (نهج البلاغه، خ ٩٨)

امام علی (علیه السلام) در روایت دیگری می‌فرماید: «مَنْ لَهِجَ قَلْبُهُ بِحُبِّ الدُّنْیَا الْتَاطَ مِنْهَا بِثَلَاثٍ هَمٍّ لَا یُغِبُّهُ وَ حِرْصٍ لَا یَتْرُکُهُ وَ أَمَلٍ لَا یُدْرِکُه؛ هر که دل به دنیا بندد، به سه خصلت دل بسته است: اندوهی که پایان ندارد و آرزویی که به چنگ نیاید و امیدی که بدان نرسد» (بحارالانوار، ج ٧٠، ص ١٣٠)

کلام آخر:⁠

اگر می دانیم که دنیا محل عبور و گذر است پس ارزش دل بستن ندارد و عقل حکم می کند که تلاش کنیم از حب دنیا فاصله بگیریم. به نظر میرسد اگر یاد مرگ و معاد را حداقل در برنامه ی روزانه ی خود داشته باشیم شاید کمک زیادی کند به اینکه دائما به یاد بیاوریم دنیا فقط یک معبر و کاملا موقتی است. یا اگر بتوانیم در احوال گذشتگان مطالعه کنیم به زودگذر بودن و فانی بودن دنیا واقف می شویم و کمتر عمرمان را صرف توشه ی دنیا می کنیم و بیشتر به فکر تدارک آخرت هستیم.

منابع:

سایت اسلام کوئیست

سایت آیت الله مصباح یزدی دام ظله

سایت منبرها