تبیان، دستیار زندگی
بنا به نقل تاریخ حضرت ام کلثوم علیهاالسلام دختر امیرالمومنین علی علیه السلام است که در واقعه عاشورا در کنار برادر خویش حسین بن علی علیه السلام حضور داشت و به اسارت گرفته شد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

بانویی که در غربت فراموش شد!!

بنا به نقل تاریخ حضرت ام کلثوم علیهاالسلام دختر امیرالمومنین علی علیه السلام است که در واقعه عاشورا در کنار برادر خویش حسین بن علی علیه السلام حضور داشت و به اسارت گرفته شد.

 فرآوری: محمد باعزم - بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان

م

نقل های متعدد و دشوار در مورد شخصیت های کمترشناخته شده در تاریخ صدر اسلام گاهی به قدری سخت می شود که قضاوت را در مورد آنها ناممکن می سازد. حضرت ام کلثوم علیها السلام یکی از شخصیت های مبهم تاریخ است که به دلایل مختلف نظرات مورخین را دچار چالش کرده است. برخی وی را دختر حضرت زهرا سلام الله علیها می دانند و برخی دیگر معتقدند که او از همسری دیگر از حضرت امیرالمومنین است. اما هیچ کسی در این که ایشان فرزند امیرالمومنین علی علیه السلام است تشکیکی وارد نساخته است.

مرحوم شیخ مفید از دختری برای امیرالمؤمنین(علیه السلام)، به نام ام كلثوم یاد كرده است، ولی دیگر مورخان، چون: طبری، ابن شهرآشوب و ابن ابی‎الحدید، دو دختر به نام ام كلثوم برای امیرالمؤمنین(علیه السلام) نام برده‎اند: یكی ام‎كلثوم كبری، دختر فاطمه(سلام الله علیها)، و دیگری ام كلثوم. نامی از همسر دیگر كه به ام‎كلثوم صغری موسوم و معروف بوده است؛ البته نام ام‎كلثوم كبری را، زینب صغری نیز گفته‎اند كه ام‎كلثوم كنیه‎اش بوده است.

اما درباره‎ی این كه ام‎كلثوم كبری، دختر حضرت فاطمه(سلام الله علیها)، چه زمانی از دنیا رفته است، ابن اثیر، ابن حجر عسقلانی و قرطبی گفته‎اند: كه این ام‎كلثوم در زمان حیات امام حسن(علیه السلام)، یعنی قبل از سال 50 هجری، از دنیا رفته است، ولی ابن شهرآشوب گفته است كه ام‎كلثوم پس از عمر، با عون، محمد و ـ عبدالله پسران جعفرطیار ـ یكی پس از مرگ دیگری ازدواج كرده است كه قطعاً ازدواجش با عبدالله ـ همسر زینب كبری(سلام الله علیها) ـ پس از وفات آن بانو است. ابن حجر عسقلانی نیز روایت دیگری را به این مضمون نقل كرده است.

بنا به نقل تاریخ حضرت ام کلثوم علیهاالسلام دختر امیرالمومنین علی علیه السلام است که در واقعه عاشورا در کنار برادر خویش حسین بن علی علیه السلام حضور داشت و به اسارت گرفته شد.

در نقلی دیگر از منابع تاریخی و روایی که به دست ما رسیده است داریم که ام‏ كلثوم در سال ششم هجری به دنیا آمد و او را زینب صغری می‏ گویند. ام‏ كلثوم در سال ۶۱ هجری قمری به كربلا آمد و در كربلا، روز عاشورا اسیر شد. او در مدت اسیری، بارها سخنرانی كرد و در آن سخنرانی‏ها به افشاگری حكومت امویان پرداخت. در كوفه پس از سخنرانی او، همه ‏ی مردم گریستند و حتی زنانِ حاضر در آن اجتماع، موهایِ سر خود را پریشان كردند، خاك بر سر ریختند و سیلی به صورت زدند. مرحوم مفید در الارشاد، اولاد فرزندان علی(علیه السلام) را  ذكر كرده است که از جمله: حسن (علیه السلام) و حسین (علیه السلام) و زینب كبری و زینب صغری ـ كه كنیه او امّ كلثوم بود. و مادر این چهار فرزند حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) دخت رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) بود.

چرایی شهرت حضرت زینب نسبت به ام کلثوم

باید توجه داشت که نقش جناب ام کلثوم مثلا به اندازه نقش حضرت زینب (سلام الله علیها) نبوده است که خطبه های آتشینی در كوفه و شام ایراد کرد و سرپرستی کاروان اسرا را به عهده داشت. و طبیعی است که مثلا ذکر حضرت زینب (سلام الله علیها) نسبت به ذکر جناب ام کلثوم بیشتر باشد. از مطالعه مجموع مطالب تاریخی به نظر می رسد ام کلثومی که در کربلا حضور داشته همان ام کلثوم صغری یا رقیه است. او از همسر دیگر امام علی(علیه السلام) غیر از حضرت زهرا(سلام الله علیها) است. اما وقتی از ام کلثوم به عنوان دختر امام علی(علیه السلام) نام برده می شود، شخصی به ذهن تبادر می کند که مادرش حضرت فاطمه(سلام الله علیها) است. تبادر زمانی بیشتر می شود که افراد کم دقت او را به عنوان شخصیتی نقش آفرین مطرح می کنند.

آنچه که مشخص به نظر می رسد آن است که ام‎كلثوم خواهر ابوینی حضرت زینب(سلام الله علیها)، بنابر قول اقرب به صواب، قبل از واقعه كربلا و در زمان حیات برادرش امام حسن مجتبی(علیه السلام) از دنیا رفته است. و اگر از ام‎كلثومی در واقعه كربلا اسم برده شده، غیر از ام‎كلثوم، دختر فاطمه(سلام الله علیها)، بوده است.


منابع:
1. دانشنامه حوزه
2. دانشنامه عاشورا
3.شهرسوال

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.