تبیان، دستیار زندگی
نگاهی به فیلم «ماجرای نیمروز» ساخته محمد حسین مهدویان که در جشنواره فجر تحسین منتقدان و مخاطبان را به همراه داشته است.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

افتاده در غبار

نگاهی به فیلم «ماجرای نیمروز» ساخته محمد حسین مهدویان که در جشنواره فجر تحسین منتقدان و مخاطبان را به همراه داشته است.

سید رضا صائمی_ بخش سینما وتلویزیون تبیان
ماجرای نیمروز

بدون شک و با هر نگاهی که به فیلم های جشنواره نگاه کنیم «ماجرای نیمروز» یکی از مهمترین فیلم های امسال است و گزافه نیست که آن را پدیده جشنواره سی و پنجم بدانیم. محمد حسین مهدویان حالا به کارگردانی صاحب سبک بدل شده که با ترکیب مستند و درام به فیلمسازی خاص خود، هویت و استقلال و حتی انحصار بخشیده است. اگر مجموعه «آخرین روزهای زمستان» را در کنار «ایستاده در غبار» و «ماجرای نیمروز» قرار دهیم شاید بتوان از سه گانه مهدویان صحبت کرد.

حوادث فیلم«ماجرای نیمروز» در سال 1360 رخ می دهد، پس از عزل بنی صد» و بازگشت مسعود رجوی از پاریس، مواجه سازمان منافقین(سازمان مجاهدین خلق) با نظام، وارد فاز نظامی می شود. سال پرآشوبی که جوخه ترور سازمان منافقین در ابعادی وسیع، اقدام به ترورهای خیابانی کرد. در واقع «ماجرای نیمروز» روایتی مستند-داستانی از یک برهه از تاریخ معاصر ایران و انقلاب است که به وقایع سال 60 در ارتباط با سازمان مجاهدین خلق می پردازد.

فیلمساز چنان نفس گیر و با ریتم خوب در کنار فضاسازی های فوق العاده از آن دهه چه از حیث بافت جغرافیایی و شهری و چه از حیث شخصیت پردازی،قصه اش را روایت می کند که مخاطب حتی یک لحظه نمی تواند چشم از پرده بردارد و یا حتی احساس خستگی کند.

با اینکه قصه فیلم سرشار ازظرفیت های عاطفی و احساسی است اما فیلمساز با فاصله گذاری دقیق از قصه، شخصیت ها و روانشناسی شخصیت ها به نوعی تلاش می کند تا گزارشگر این قصه باشد

تصویر فیلم از حیث رنگ و نورپردازی و حتی نوع تصویربرداری به گونه ای است که انگار با یکسری نگاتیو کهنه و رنگ پریده مواجه هستی اما به گونه ای این قطعات را در کنار هم در یک ساختار دراماتیک متصل می کند که همین جذابیت موجب مهم بودن فیلم می شود. با اینکه قصه فیلم سرشار ازظرفیت های عاطفی و احساسی است اما فیلمساز با فاصله گذاری دقیق از قصه، شخصیت ها و روانشناسی شخصیت ها به نوعی تلاش می کند تا گزارشگر این قصه باشد.

در واقع او سویه دراماتیک قصه اش را درگیر فضاهای رومانتیک و عاطفی نمی کند تا از یک موقعیت سیاسی روایتی احساسی ارائه نکند. اگرچه نمی توان از بی طرفی مولف سخن گفت چون او از نگاه درونی به یک فرقه و گروهک سیاسی نگاه می کند و از بازنمایی دوقطبی آن به این معنا که ماجرا را از آن سوی قصه ببیند پرهیز کرده با این حال در ترسیم و بازنمایی نیروهای خودی نهایت انصاف را رعایت کرده و تلاش نموده تا از افتادن در ورطه شعارزدگی و حتی ایدئولوژی زدگی دوری کند. به عبارت دیگر تاریخ برای مهدویان همچون یک ماده خام است که او تلاش می کند آن را در یک بستر دراماتیک منهای رومانتیک به تصویر سازی آن بپردازد.

ماجرای نیمروز

نکته جالب فیلم اما در دو قطبی دراماتیک- مستند فیلم است به این معنی که هم ما با یک قصه مواجه هستیم که به بهترین شکل ممکن از حیث فرم و اجرا در حال روایت شدن است و هم تلاش شده تا سویه مستندگونه فیلم نیز در چنبره فضاهای دراماتیک دچار سانتی مانتالیسم سیاسی نشود و رخدادهای که ذاتا قابلیت دراماتیزه شدن دارد به شکل واقعی و مستندگونه روایت شود. مثلا صحنه های مربوط به اقدامات انتحاری مجاهدین به شکل ناگهانی و همانطور که در واقعیت رخ می دهد به تصویر کشیده شده و کارگردان از روایت عاطفی آن دوری می کند.

این حرکت به موضع و اندازه گیری شده بین دراماتیزه کردن و نکردن،تاثیر گذاری فیلم را حتی از حیث عاطفی و احساسی هم بیشتر می کند و مخاطب فارغ از درگیر شدن ذهنی با فیلم و فرایند آن از حیث روانی و حسی نیز با آن ارتباط برقرار می کند. جالب اینکه حتی رابطه احساسی و تجربه های عاشقانه مهرداد صدیقیان یکی از افراد سپاه و اطلاعات با همکلاسی مجاهد سابقش که می توانست بهانه ای برای پرداخت رومانتیک شود نیز موجب نشده که فیلمساز  تکنیک خود در تفکیک عقل و احساس را بشکند و یکدستی فیلم را با چالش مواجه کند.

هوشمندی مهدویان را دقیقا می توان در پردازش همین صحنه ها جستجو کرد. ضمن اینکه او در ترسیم چهره های خودی داستان نیز از کلیشه پردازی و تیپ سازی های مرسوم پرهیز می کند و به شخصیت پردازی نزدیک می شود. در این پردازش، باورپذیری آدم های قصه،تضمین شده و از نگاه صفر و صدی یا سیاه و سفیدی جلوگیری می شود. جالب اینکه از بازیگرانی مثل جواد عزتی و احمد مهرانفر چنان بازی خوبی می گیرد که سابقه ذهنی مخاطب از آنها به واسطه نقش های کمیکی که داشتند نمی تواند مانعی در باورپذیری نقش شود.

«ماجرای نمیروز »سرشار از ارجاعات تاریخی – سیاسی است که می توان از درون آن به خوانش های مختلف سینمایی- سیاسی رسید. حالا با وجود انی فیلم می توان از ظهور سینمای سیاسی به معنای حرفه ایش در سینمای ایران با اطمینان بیشتری حرف زد. اگر فیلم قبلی مهدویان درباره ایستادگی احمد متوسلیان در غبار بود «ماجرای نیمروز» روایت افتادن سازمان مجاهدین در غبارهای سیاسی است!