سکانسی از "بزن بزن های خیابانی"
حتما شما هم توجه کرده اید و دیده اید که واکنش آدم ها در مقابل حوادث و اتفاقاتی که در جامعه رخ می دهد، متفاوت است ... یکی از اتفاقات و حوادثی که کم و بیش همه ما با آن درگیر بوده و هستیم موضوع ترافیک، شلوغی خیابان ها و رانندگی سخت در این خیابان های شلوغ و تصادفاتی است که خواه ناخواه گرفتارش شده ایم ...
چند روز پیش بود در یک روز شاهد دو تصادف در خیابان های تهران بودم که واکنش متفاوت سرنشین این دو جریان من را وادار کرد که مطلبی را در این موضوع قلم بزنم ... اصل ماجرا و تفاوت واکنش ها از این قرار است که وقتی تصادف اتفاق افتاد در یکی از این صحنه ها فرد مقصر با کمال ادب و احترام از ماشین خارج شد و از طرف مقابل عذرخواهی کرد و اشتباه خودش را به زیبایی و با کمال ادب پذیرفت ... با این نوع رفتار دیدم طرف مقابل به خودش دیگر اجازه عصبانی شدن نداد و جالب اینکه نه تنها کار را به پلیس نکشاندند، بلکه آن فردی که ماشینش آسیب دیده بود با نوع رفتاری که از فرد خاطی دیده بود آرام شد و حتی از او خسارتی نگرفت و گفت: پیش می آید و با بوسیدن روی یکدیگر محل را ترک کردند.
صحنه ی دیگر نیز مشابه ماجرای اول اتفاق افتاد اما چشمتان روز بد نبیدند، راننده ها به جان هم افتادند و اگر مردم جلوی آن ها را نمی گرفتند نزدیک بود که دستشان به خون هم آلوده شود.
به واقع چگونه است که در ماجرایی شبیه به هم عده ای قدرت تسلط بر نفسشان را دارند و به زیبایی با آن برخورد می کنند اما عده ای دیگر نه، تا دری به تخته ای می خورد از کوره در می روند و تنها راهی که به ذهنشان می رسد این است که یقه طرف را بگیرند، صدایشان را بلند کنند و زبان به فحاشی و بد و بیراه باز کنند؟!!
این ها همه در حالی است که یکی از مهم ترین ویژگی های انسان های خدایی کظم غیظ و عفو از مردم شمرده شده چنانچه در قرآن کریم می فرماید: «الکاظمین الغیظ و العافین عن الناس والله یحب المحسنین؛ [آل عمران 134] مومنان در هنگام عصبانیت خشم خود را فرو می برند و ازخطای مردم در می گذرند وخدا نیکوکاران را دوست دارد.»
«کظم» در لغت به معنی بستن سر مشکی است که از آب پر شده باشد و به طور کنایه در مورد کسانی که از خشم و غضب پر می شوند ولی از اعمال آن خودداری می نمایند، به کار می رود.
من کظم غیظا و هو یقدر علی امضائه حشا الله قلبه امنا و ایمانا یوم القیامه (بحارالانوار، مجلسی، ج: 68، ص 411) هر کس خشم خود را فرو برد، در حالی که می توانست از طرف مقابل انتقام بگیرد خداوند متعال در روز قیامت قلبش را از ایمان و امنیت و سلامتی پرخواهد کرد.»
«غیظ» به معنی شدت غضب وحالت برافروختگی و هیجان فوق العاده روحی است، که بعد از مشاهده ناملایمات به انسان دست می دهد.
حالت خشم و غضب از خطرناک ترین حالات انسان است و اگر جلوی آن رها شود، در شکل یک نوع جنون و دیوانگی و ازدست دادن هر نوع کنترل اعصاب خودنمایی می کند؛ چنانچه در خیلی از اتفاقات و جنایاتی که اتفاق افتاده خیلی ها بعد ازارتکاب جنایت پشیمان شده اند اما دیگر پشیمانی برایشان فایده ای نداشته و یک عمر باید کفاره و تاوان آن را بپردازد.( تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج 3، ص: 97)
مهم این است که عصبانیت کنترل شود
به طور طبیعی هر انسانی بر اثر عوامل و زمینه هایی که برایش پیش می آید، گاهی خوشحال و گاهی نیز خشمگین و ناراحت می شود؛ اما اگر این حالات فطری با معیار دین و هدایت قرآن و رهنمودهای اهل بیت علیهم السلام همراه باشد، هرگز در آن افراط و تفریط دیده نخواهد شد.
قرآن خشم های بی مورد را به دوران جاهلیت نسبت داده و سکون و آرامش را در هنگام خشم ویژه رسول خدا(صلی الله و علیه وآله) و مؤمنین می داند و خاطرنشان می کند که این آرامش هم یک موهبت الهی است؛ همچنان که خشم و تعصبات جاهلی را ره آورد افکار نادرست و عملکرد غلط کافران قلمداد می کند و می فرماید: «[به خاطر بیاورید] هنگامی را که کافران در دل های خود خشم و نخوت جاهلیت داشتند و [در مقابل] خداوند آرامش و سکینه خود را برفرستاده خویش ومؤمنان نازل فرمود.» (فتح.62)
خداوند در این آیه به ما می آموزد که فرهنگ جاهلیت «حمیت»، «تعصب»، «غضب» و خشم جاهلی است؛ ولی فرهنگ اسلام «سکینه»، «آرامش» و «تسلط برنفس» می باشد.
کلام امام باقر(علیه السلام) در این زمینه رهنمود شایسته ای برای ماست. آن حضرت در مورد ویژگی شیعیان علی علیه السلام فرمود: «الذین أذا غضبوا لم یظلموا و اذا رضوالم یسرفوا؛ (تحف العقول، ابن شعبه حرانی ، ص 534) آنان چنانند که در هنگام خشم و غضب دست به ستم [و گناه و حرکات جاهلانه] نمی آلایند و هرگاه راضی و خشنود شدند، افراط و زیاده روی نمی کنند.»
درمان قرآنی برای عصبانیت
قرآن مجید در آیات زیادی به پیشگیری و درمان عصبانیت و خشم شدید، تشویق کرده و می فرماید: «الَّذینَ یُنْفِقُونَ فِی السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ الْكاظِمینَ الْغَیْظَ..» همان ها كه در توانگرى و تنگدستى، انفاق مىكنند؛ و خشم خود را فرو مىبرند. (آل عمران 134)
بیشتر آیات و روایات در راستای عصبانیت، غیظ و غضب، قبل از آن که نحوۀ درمان را بازگو کنند، جنبة پیشگیری را بیان نموده اند.
دین اسلام در صدد است انسان ها به هیچ وجه دچار خشم و غضب نشوند؛ به همین جهت قرآن شریف در آیۀ 84 سوره یوسف و آیة 37 سوره شوری، مسلمانان را در مورد فرو بردن خشم و پیشگیری از آن تشویق می‌كند.
روایات بسیاری در راستای پیشگیری و درمان خشم و عصبانیت وارد شده كه به یک نمونه اشاره می گردد.
رسول گرامی اسلام صلّی الله علیه وآله وسلّم می‌فرماید: «وَ أَحْزَمُ النَّاسِ أَكْظَمُهُمْ لِلْغَیْظِ». و استوارترین مردم هم كسى است كه خشم خود را فرو برد. (من لا یحضره الفقیه، ج4، ص: 395)
عصبانیتتان را پیشگیری کنید
باید از بیماری غضب و عصبانیت پیشگیری نمود و پیشگیری آن این است كه انسان با پشتوانه باورهای دینی، رعایت دستورهای اخلاقی، همانند محبت، صله رحم، ایثار، گذشت و عفو، توكل، توسّل و سرگرمی های سالم به زندگی خود آرامش ببخشد و خود را وارد عرصه نگرانی ها، اضطراب، بیماری ماشینی و صنعتی و... نكند.
قرآن کریم می فرماید: «أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ». آگاه باشید، تنها با یاد خدا دلها آرامش مىیابد! (رعد 28)
یکی از مهم ترین ویژگی های انسان های خدایی کظم غیظ و عفو از مردم شمرده شده چنانچه در قرآن کریم می فرماید: «الکاظمین الغیظ و العافین عن الناس والله یحب المحسنین؛ [آل عمران 134] مومنان در هنگام عصبانیت خشم خود را فرو می برند و ازخطای مردم در می گذرند وخدا نیکوکاران را دوست دارد.»
کلام آخر
کلام را با بیان یاز امام باقر علیه السلام در رابطه با یکی از فواید و آثار کنترل خشم به پایان م یبریم:
آن حضرت پاداش شیرین کظم غیظ را در ضمن تفسیر آیه «و اذا ما غضبوا هم یغفرون» (شوری،73) این گونه بیان می کند: من کظم غیظا و هو یقدر علی امضائه حشا الله قلبه امنا و ایمانا یوم القیامه (بحارالانوار، مجلسی، ج: 68، ص 411) هر کس خشم خود را فرو برد، در حالی که می توانست از طرف مقابل انتقام بگیرد خداوند متعال در روز قیامت قلبش را از ایمان و امنیت و سلامتی پرخواهد کرد.»منابع:
راههای كنترل خشم و غضب از نگاه امام باقر (علیه السلام)؛ سایت اسک دین ؛ 1389/08/26
شیوه‌های کنترل خشم در قرآن و روایات؛ سایت حوزه؛ 1393/10/14
