آب یا آتش ترامپ بر جنگ سوریه؟!

ترامپ اکنون به شدت برای عملی کردن وعده‌های انتخاباتی خود عجله دارد و از آنجایی که دستور کاری قطعی برای سیاست خارجی در دست ندارد شاید عملگرایی تیلرسون در این میان راه گشا باشد.

فرآوری: آزاده مرنی -بخش سیاست تبیان

بحران سوریه موضوعی است که طی چند سال اخیر زمینه ی انواع سوء استفاده های سیاسی را برای کشورهای غربی و برخی دولت های همسایه ایجاد کرده است. به طوری که برخی از کشورهای منطقه از آب گِل آلود اوضاع سوریه ماهی می گیرند فارغ از این که اوضاع بی ثبات منطقه و بحران سوریه می تواند پایه های حکومت خودشان را نیز متزلزل سازد.

در این راستا باید به عربستان سعودی و امارات متحده عربی اشاره کنیم که اخیرا طی تماس های مکرر تلفنی با دونالد ترامپ رئیس جمهور جدید آمریکا داشته‌ و از ایده وی مبنی بر ایجاد مناطق امن در سوریه حمایت کرده اند. این موضوع جای چندان تعجبی ندارد زیرا این ایده می تواند به خوبی، شرایط را برای افراط گرایان سنی که مدتها به دنبال سقوط بشار اسد از قدرت بوده اند، بهبود بخشد.

از سوی دیگر کاخ سفید به دنبال آن است که از ورود مهاجران و پناهجویان سوری به ایالات متحده جلوگیری کرده و آن‌ها را در همان سوریه نگاه دارد. اما ایجاد مناطق امن در سوریه هزینه نظامی سنگینی در بر دارد و همچنین ریسک قدرت گیری مجدد تروریست هایی که ایالات متحده خواهان از میان بردن آن‌ها است را افزایش می دهد.

کاخ سفید در بیانیه ای که در رابطه با تماس تلفنی ترامپ به شکل جداگانه با ملک سلمان پادشاه عربستان و شیخ محمد ولیعهد ابوظبی منتشر کرده است نوشته که این دو از ایده ترامپ برای ایجاد مناطق امن در سوریه در راستای کمک به آوارگان و پناهجویان سوری حمایت کرده اند.

این تماس تلفنی تنها یک روز بعد از فرمان اجرایی ترامپ برای ممنوعیت ورود مسلمانان از هفت کشور از جمله سوریه و ایران انجام شده است. فرمان اجرایی که نقشه راه ایجاد مناطق امن در سوریه میتواند تلقی شود. هفته قبل نیز ترامپ در گفتگو با خبرگزاری ABC تأکید کرده بود که قطعاً مناطق امن در سوریه را ایجاد خواهد کرد.

اما در حالی که در فرمان نهایی ترامپ برای ممنوعیت ورود مهاجران به آمریکا موضوع قید و شرط های ایجاد منطقه امن در سوریه حذف شده بود، اکنون به نظر میرسد که دونالد ترامپ موضوع ایجاد مناطق امن در سوریه را تنها به تأخیر انداخته است و ظاهراً به دنبال آن است که برآوردی از همکاری و همراهی سایر کشورهای منطقه در مورد ایجاد این مناطق داشته باشد.

طرح منطقه امن ترامپ

پس از اعلام نتیجه نهایی انتخابات 2016 آمریکا و پیروزی دونالد ترامپ، وی با اشاره به وعده های انتخاباتی خود گفت : "وقتی من به شرایط سوریه نگاه می کنم، میبینم که شرایط بسیار ناراحت کننده است. شرایط بسیار بد است و ما باید به مردم سوریه کمک کنیم. من از کشورهای حوزه خلیج فارس درخواست می کنم که برای ایجاد منطقه امن در سوریه کمک کنند و ما اقدام به ایجاد این مناطق امن در سوریه می کنیم تا شانسی برای مردم سوریه وجود داشته باشد."

البته این برای اولین بار نیست که دونالد ترامپ سخن از مناطق امن در سوریه می کند. وی پیش از این نیز در جریان رقابت های انتخاباتی سخن از ایجاد مناطق امن در سوریه کرد بود، اما آنچه اکنون این سخنان را جدی میکند، ابراز آنها بعد از انتخابات ریاست جمهوری و در حالی است که حلب از چنگ معارضان مسلح خارج شده است.

ایده ایجاد مناطق امن در یک کشور جنگ زده نیز سابقه ای طولانی دارد. این استراتژی که شامل تعیین مناطقی می شود که هرگونه درگیری در آنها منع شده و یک کشور یا گروه به شکل مستقیم امنیت آن را تضمین میکنند، برای اولین بار در سال 1991 و در جنگ عراق مورد استفاده قرار گرفت. در این جنگ ایده مناطق امن تا حدی کارآمد بود و توانست جان بسیاری از غیر نظامیان را حفظ کند اما تجربیات بعدی به ویژه در جنگ بالکان و بوسنی، وقتی شهر سربرنیتسا به عنوان یک منطقه امن از سوی سازمان ملل متحد تعریف شد، شکست های تلخی را به همراه داشت.

در نتیجه زمانی که دونالد ترامپ از منطقه یا مناطق امن در سوریه سخن میگوید، باید اولین نکته ای که در نظر گرفت این باشد که این مناطق امن توسط چه کشور یا گروهی تضمین میشود و این حفاظت و امنیت تا کجا ادامه پیدا میکند. برای مثال آیا این مناطق امن همراه با ایجاد مناطق پرواز ممنوع خواهند بود یا نه؟

اما پیش‌بینی نتایج ایجاد مناطق امن در سوریه که تعبیر دیگری از همان منطقه پرواز ممنوع در سوریه است برای شرایط آینده منطقه خاورمیانه و همچنین منافع ملی خود آمریکا چندان دشوار نیست. پنتاگون بر آورد کرده است که برای ایجاد مناطق امن در سوریه حضور حداقل 30 هزار سرباز آمریکایی بر روی زمین و همچنین هزینه مالی ماهانه 1 میلیارد دلار در این خصوص نیاز است. از سوی دیگر ایجاد مناطق پرواز ممنوع که لازمه صیانت از مناطق امن است ریسک برخورد نظامی میان روسیه و ارتش سوریه از یک سو و جنگنده های آمریکایی را افزایش خواهد داد.

مناطق امن همچنین برای تروریست هایی که علاقمند به هدف قرار دادن  مردم و پناهجویان و آوارگان هستند را به شدت افزایش میدهد. در‌واقع مطالعات نشان میدهد که این نوع از ساز و کار برای پناهجویان و جنگ زده ها خود زمینه‌ای برای افزایش تروریسم و اقدام‌های تروریستی حین جنگ است.

"جاشوا همپسون" محقق ارشد مؤسسه "نیسکانن" به خوبی به این موضوع اشاره کرده است. به دلیل وجود شرایط نامناسب در کمپ های مناطق امن و همچنین اقتصاد خرد شده در پی جنگ، معمولاً  آوارگانی که در این مناطق به سر میبرند، مستعد گرایش شدید به ایده‌های افراطی شده و در نتیجه میتوانند بعد از بازگشت دوباره به خانه‌های خود نسل بعدی تروریسم را شکل دهند. همچنین این آوارگان میتوانند بعدها به گروه‌های افراطی که هم‌اکنون در سوریه مشغول مبارزه با دولت اسد هستند بپیوندند.

منطقه پرواز ممنوع

اکنون دونالد ترامپ خود به دنبال همان منطقه پرواز ممنوعی است که در طی یکی از مناظرات انتخاباتی در آمریکا هیلاری کلینتون را به خاطر آن مورد تمسخر و نقد قرار داده بود. و همچنین در راستای خط فکری مداخله گرایان لیبرال در آمریکا قرار گرفته است که میخواهند کودکان سوری را با بمباران خانه هایشان نجات دهند.

این موضوع همچنین در مغایرت کامل با وعده‌های دونالد ترامپ به عنوان کاندیدا و در مخالفت با ماجراجویی نظامی آمریکا است. ترامپ بارها از حمله به لیبی و سرنگون کردن قذافی که منجربه قدرت گیری داعش در منطقه شد، انتقاد کرده بود و بسیاری از طرفداران وی به خاطر حمله وی به ایده‌های امپریالیستی هیلاری کلینتون به وی رأی داده بودند.

دانیل لارسون اندیشمند روابط بین الملل چندی پیش در American Conservative نوشت: من به شدت معتقدم که هر آنچه که طرفداران ترامپ وقتی به وی رأی میدادند در سر داشتند، موضوع ارسال نیروی نظامی به سوریه برای آشغال بخش‌هایی از خاک این کشور جزو این موارد نبوده است.

با وجود این اکنون دونالد ترامپ به دنبال ایجاد مناطق امن در سوریه است و بدن هیچ شکی دولت های سنی در ترکیه و عربستان سعودی و امارات و قطر از این ایده حمایت خواهند کرد زیرا این ایده میتواند به شدت موضع ارتش و دولت بشار اسد در سوریه را با مخاطره مواجه کرده و حتی ایده‌های تغییر رژیم در سوریه را مجدداً زنده کند. سؤال جدی‌تر آن است که آیا ایجاد مناطق امن در سوریه میتواند تأثیری بر آینده مذاکرات صلح سوریه نیز داشته باشد یا نه؟

در حالی که ترامپ موضوع مناطق امن در سوریه را تنها برای ممانعت از آوار شدن جنگ زدگان به دنیای غربی مد نظر دارد، این ایده میتواند به شدت آینده منافع ملی آمریکا و منطقه را به خطر اندازد. پاسخ به موضوع مهاجران و جنگ زدگان اما ایجاد مناطق امن نیست شدیداً نیازمند یک عزیمن رادیکال از ایده‌های ارتودوکس واشنگتن طی سالهای اخیر است. یک شیفت پارادایمی در سیاست خارجی آمریکا که بسیاری امید داشتند تا ترامپ در کنار رکس تیلرسون عملگرا، به آن اقدام کند.

البته هنوز زمان برای اقدام تیلرسون در این زمینه باقی است و ممکن است تیلرسون قادر به افسار زدن بر ترامپ باشد. ترامپ اکنون به شدت برای عملی کردن وعده‌های انتخاباتی خود عجله دارد و از آنجایی که دستور کاری قطعی برای سیاست خارجی در دست ندارد شاید عملگرایی تیلرسون در این میان راه گشا باشد.

بدون هیچ شکی پاسخ به موضوع پناهجویان و بحران جنگ زدگان مناطق امن در سوریه نیست. این ایده تنها در خدمت ذهنیت کشورهایی است که سوریه را به این روز انداخته و اکنون در تماس تلفنی با ترامپ از این ایده حمایت می کنند.

---

منابع : تابناک / خبرگزاری تسنیم