یافتن تنوع اكولوژیكی میكروب ها، جلسه چهارم
ادامۀ روش کار...
نمونه‌گیری از خاک: می توان خاک های مختلفی در ظروف نمونه برداری تان بریزید مثل خاک گلدان که خاکی غنی است، خاک پر نمکی که در سفر به کویر جمع آوری کرده‌اید، خاک شور اطراف دریاچه نمک، خاکی غیر منسجم که هوادهی خوبی داشته باشد، خاکی با بافت منسجم وغیره.
برای کشت خاک دو راه وجود دارد: هم می توانید از روش پاشیدن خاک روی محیط استفاده کنید و هم می توانید خاک را در کمی سرم نمکی شستشو، حل کرده و از محلول حاصل بر روی محیط بریزید.
نمونه گیری از هوا: میکروب های هوا از نظر بیولوژیکی فعال نبوده ولی زنده اند. این میکروب ها پس از قرار‌گیری در محیط و شرایط مساعد قادر به رشد می باشند. برای نمونه گرفتن از هوا کافی‌است درِ پلیت را برای 15 دقیقه در هوای آزاد باز گذاشته سپس آن را ببندید و پلیت را برای رشد باكتری های آن به محیط آزمایشگاه برگردانید. می توانید این کار را در مکان های مختلفی با هوای متفاوت انجام دهید مثل هوای اتاق خواب‌تان، هوای حمام خانه، هوای پارک، هوای نزدیک یک باتلاق، هوای یک خیابان پر ترافیک و مقایسه كنید هوای فضاهای مختلف از نظر نوع و تعداد باكتری چه تفاوتی با هم دارند.
توجه توجه!! هنگام کار با میکروب های هوا خیلی مواظب باشید چون برخی از میکروب ها از طریق اشخاص مریض وارد هوا شده‌اند و بیماری زا هستند، بیشترین خطر زمانی است كه میكروب ها بر روی پلیت تكثیر شده اند و تعدادشان هزاران برابر بیشتر از تعداد آنها در هوا شده است.
نمونه‌گیری از موجود زنده: برای اینکه از موجود زنده ای مانند یک پرنده نمونه بگیرید لازم نیست قسمتی از آن را کنده، درون ظرف جمع آوری نمونه ریخته و به آزمایشگاه منتقل کنید! کافی است همراه خود یک سواب استریل به علاوه یک ظرف محیط کشت داشته باشید. ابتدا به تعداد لازم سواب درون لوله آزمایش گذاشته، سر آن پنبه بگذارید و بعد توسط اتوکلاو استریل کنید.
به همراه محیط کشت هایی که از قبل آماده کرده‌اید، سراغ سوژه های مورد نظر بروید. این قسمت از کار بسیار هیجان انگیز و بسته به سوژه انتخابی شما حتی می تواند ترسناك باشد! شاید مجبور باشید برای گرفتن نمونه های خاص ساعت ها زمان گذاشته و نقشه بكشید. مثل نمونه گرفتن از لانه پرنده، روده گوسفندی که سر بریده اند، حلزون، گوش اسبی که سوارش شده ایم، چمن زیر پای تان، سبزی خوردن سر سفره (البته این کار را باید دور از چشم مادرها انجام داد و نتیجه آن را هم نباید به آنها نشان داد چون این کار منجر به توقف انجام هرگونه پروژه از سوی شما می شود!)، فلس های ماهی، پرزهای چشایی روی زبان تان، انگشت های پای تان (پیام اخلاقی پروژه: هر روز پاها و جوراب هایتان را بشویید!)
برای این که از موارد بالا نمونه بگیرید کافی است سواب را به سطح مورد نظر كشیده و بلافاصله آن را بر روی محیط كشت در جهات مختلف بكشید، به طوری‌كه تمام سطح محیط آغشته به باكتری شود.
نمونه‌گیری از اشیا: برای این کار از همه روش های ذکر شده در بالا می توانید استفاده کنید. می توان نرمه های گچ تخته را مثل نمونه خاک بر سطح محیط بپاشید، با سواب از وسایل خانه مثلاً درون یخچال و یا شیر دستشویی نمونه گرفت و کشت چمنی داد، هدفون خود را به سطح محیط کشت بكشید، از مایع دهان شویه چند قطره بر سطح محیط بریزید و با میله شیشه ای آن را پخش کنید و از هر وسیله مشکوک دیگری که در خانه دارید، نمونه بگیرید.
مرحله سوم: انکوباسیون (Incubation)
باکتری های کشت داده شده باید در شرایط دمایی مناسب رشدشان قرارگیرند. دقت شود که پلیت ها به صورت برعکس درون انکوباتور گذاشته شوند.
دما از فاکتورهای مهم در انکوباسیون است. با پایین بردن دما تا حدود 4 درجه سانتی‌گراد می توان باکتری های سرما دوست موجود در پلیت هایتان را رشد دهید. برای این کار می توان پلیت ها را درون یخچال آزمایشگاه گذاشت.
توجه توجه!! اگر نمی خواهید به همه بیماری ها یکجا مبتلا شوید، هیچ وقت پلیت آلوده را در یخچال خانه، کنار کره مربای صبحانه نگذارید!
اگر دما را تا حدود 30 درجه‌ی سانتی گراد بالا ببرید، باکتری هایی كه دمای معتدل را ترجیح می دهند، رشد می کنند. از آن جایی كه باکتری های بیماری زا در این دسته قرار دارند، لازم است هنگام کار با این گروه از باکتری ها بیشتر مواظب باشید. اگر در فصل گرم در حال انجام این پروژه هستید نیازی به انکوباتور نیست؛ می‌توان پلیت ها را در دمای آزمایشگاه به صورت وارونه در گوشه ای قرار‌داد.
برای رشد باکتری های گرما دوست هم می توان پلیت ها را در دمای 60 درجه سانتی گراد انكوباتور قرار‌داد و یا از شوفاژخانه مدرسه که جای گرمی است، استفاده کرد.
باید 48 ساعت به باکتری های تان فرصت دهید تا خوب رشد کنند. بعد از این زمان می توانید به صورت ماکروسکوپی (ظاهری) و میکروسکوپی آنها را بررسی کنید.
مرحله چهارم: رنگ آمیزی گرم و بررسی میکروسکوپی
در ابتدا باید از باکتری های رشد یافته بر روی پلیت های تان گستره‌ای روی لام تهیه کنید. اما قبل از این کار باید لام های خود را نام گذاری کنید تا در انتهای کار بدانید که کدام اسلاید، متعلق به‌کدام پلیت است. مداد الماس وسیله ای است که برای نوشتن روی لام از آن استفاده می شود. می توان از ماژیک های CD نیز برای این کار استفاده نمود اما به شرطی که در طی مراحل رنگ آمیزی، محلول رنگ بر روی آن نریزید. بعد از نام گذاری یک قطره کوچک آب مقطر روی لام بگذارید، سپس لوپ را روی شعله استریل کرده و بعد از خنک شدن آن مقداری از باکتری درون پلیت را برداشته و در قطره آب حل كنید. محلول میکروبی را به کمک لوپ به اندازه یک سکه بر سطح لام پخش كنید.
شکل23- گستره باکتری برروی لام
شکل24- تثبیت گستره باکتری روی شعله
نکته: اگر مقدار باکتری ای که در آب حل کرده اید زیاد باشد، در زیر میکروسکوپ تنها شاهد انباشتگی رنگ و سلول خواهید بود و نمی توانید باکتری را به درستی مورد مطالعه قرار دهید.
کمی زمان دهید تا گستره در هوای آزمایشگاه خشک شود. سپس نوبت به تثبیت (Fixation) نمونه می رسد. برای این کار لام را به آرامی سه بار از روی شعله رد كنید، با این كار باكتری ها كشته شده و به سطح لام می چسبند.
مطالب مرتبط:
یافتن تنوع اكولوژیكی میكروب ها، جلسه اول
یافتن تنوع اكولوژیكی میكروب ها، جلسه دوم
یافتن تنوع اكولوژیكی میكروب ها، جلسه سوم
یافتن تنوع اكولوژیكی میكروب ها، جلسه چهارم
یافتن تنوع اكولوژیكی میكروب ها، جلسه پنجم
یافتن تنوع اكولوژیكی میكروب ها، جلسه ششم
یافتن تنوع اكولوژیكی میكروب ها، جلسه هفتم
بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان، تهیه: مهبان رحیمی فرد
تنظیم: زینب شاه مرادی
