رموز اسب آبی در معبد ادفو

یکی از معابد مصری که امروزه باقی مانده، معبدی به نام ادفو است. این معبد با نقش برجسته هایی بی شمار تزئین شده. یکی از نقوش اسب آبی است که طی چند صحنه کشته می شود. اما اسب آبی نماد چیست؟

معبد مصری یکی از پررمز و رازترین معماری های عصر باستان است که هنوز برای انسان در دنیای مدرن امروز جذاب و پرابهام است. یکی از این معابد که البته در دوران متاخرتری نسبت به اهرام مصر ساخته شده، معبد ادفو1 است.

این معبد در قرن اول پیش از میلاد، در زمان حکومت یونانیان و رومیان ساخته و تزئین شده است. با آنکه شیوه ساخت و تزئین این معبد، همان سبک و شیوه هلنیستی است اما نوع نقش و نگارهای درون آن کاملا بر بنیان اسطوره ها و آئین های مذهبی مصری نقاشی شده است.

در این معبد، کاتبان و کاهنان دیوارها و مجسمه ها را با اشعار الهیاتی مبهم و رازآمیز نقش زده اند و نقاشی ها و هیروگلیف های موجود در آن، گزارش هایی از راز آفرینش را نشان می دهند.

تذکر دو نکته ضروری است : اول آنکه در مصرباستان هر معبدی که ساخته می شد برای پرستش یک خدای خاص ساخته و تزئین می گردید؛ معبد ادفو نیز به هوروس2 اختصاص داشته است. دوم آنکه هرچند ساخت این معبد به دوران متاخرتری مربوط است اما با توجه به یافته های باستان شناسی این معبد مانند بسیاری از آثار معماری باستانی، بر روی یک معبد قدیمی تر ساخته شده است. معبد ادفو در شکل کنونی آن، متعلق به دوره بطلمیوسی است اما روی ساخت و سازهای بسیار کهن تر ساخته شده است.

نوع نقوش در این معبد، بیش از آنکه نقاشی باشد، نقش برجسته است. منتها نقش برجسته ها نیز تنها به یک خط عمیق در دور و خطوطی کم عمق تر انجام گرفته اند. احتمالا این سبک برای ماندگاری بیشتر و در عین حال سرعت اجرا بوجود آمده است.

در ادفو، سنت شکست خدای "ست"3 در قالب نمایشنامه ای زنده، به نام نمایشنامه ادفو، تصویر شده بود که هر سال در جشن پیروزی به اجرا در می آمد. در این نمایشنامه، که بر دیوارها و ستون های معبد نوشته شده است، "ست" به شکل یک اسب آبی نشان داده می شود که در صحنه های مختلف بر اثر زخم "زوبین"4 تکه پاره شده است.

فاتحان، شاه و هوروس هستند و مشوّق آنان "ایزیس"5 یکی از مهمترین و بزرگترین خدایان مصری است. زدن زوبین بر اسب آبی یک آئین سلطنتی باستانی است. در معبد ادفو، صحنه ها شامل ده زوبین است که هر یک بخشی از پیکر اسب آبی را از هم دریده است.

هر سال در برگزاری جشن پیروزی، یک اسب آبی مدل ساخته می شد که شخصیت شرور نمایش بوده است.

در تصاویر ، اسب آبی با اندامی کوچک نشان داده می شود . هم در تصاویر و هم در هیروگلیف ها، زخم ها و آسیبی که بر اثر پرتاب زوبین توسط هورورس ایجاد شده است، منعکس شده اند: اول بینی، دوم پیشانی، سوم گردن، چهارم پشت سر، پنجم دنده ها، ششم ستون فقرات، هفتم بیضه ها، هشتم کفل ها، نهم پاها، دهم پشت زانوها.

نماد پیروزی خدای هوروس آن است که سوار بر پشت "ست" (اسب آبی) نشان داده می شود و بر سر او نیزه می زند.

جالب توجه ترین مطلب در نمایشنامه ادفو، خصلت تهاجمی ایزیس است. چهره ایزیس کاملا مغایر با آن شخصیتی است که در پاپیروس، در مبارزه برای تاج و تخت، برادر خود را می بخشد. هنگام قطعه قطعه کردن اسب آبی، ایزیس توصیه می کند که دست ها و پاهای او به خدایان مختلف و استخوان هایش به گربه ها و چربی اش به کرم ها داده شود. در پایان مراسم ، کیک پخته شده از اسب آبی، قطعه قطعه شده و خورده می شود و این انهدام نهایی ست است.

بدین ترتیب در این معبد یکی از جالب ترین مراسم قربانی به صورت تصویری و نوشتاری شرح و بسط داده می شود که نشانگر اعتقادات و باورهای باستانی مردمان دورانی پیش از ظهور حضرت مسیح است.