آیا می‌دانید ترساندن دیگران جرم است؟

بسیار اتفاق افتاده است که به دلیل شوخی‌های ناگهانی با افراد، آنها در اثر ترس و هیجان ناشی از آن دچار آسیب‌های شدیدی  شده‌اند. لازم است بدانیم که این اقدام و عادت زشت روزمره ما از نظر قانونگذار تحت شرایطی جرم محسوب می‌شود.

بخش حقوق تبیان

عملی که تحت عنوان شوخی بسیار در طی روز انجام می دهیم بی آنکه به این مسئله توجه نماییم که ممکن است از این شوخی ما آسیبی به دیگری وارد شود. بسیار اتفاق افتاده است که به دلیل شوخی های ناگهانی با افراد، آنها در اثر ترس و هیجان ناشی از آن دچار آسیب های شدیدی گردیده اند. مانند آنکه فردی که دارای بیماری قلبی می باشد در اثر ترس ناشی از شوخی ناگهانی دچار حمله قلبی می گردد و جان خود را از دست می دهد. اما لازم است بیان داریم که این اقدام و عادت زشت روزمره ما از نظر قانونگذار تحت شرایطی جرم محسوب می گردد و دارای مجازات های بعضاً سنگین نیز خواهد بود. از همین روی قانونگذار در موارد متعددی به موضع خود پیرامون مجازات ترساندن پرداخته است.

قانونگذار در ماده 499 از قانون مجازات اسلامی بیان می دارد:

هرگاه کسی دیگری را بترساند و آن شخص در اثر ترس بی اختیار فرار کند یا بدون اختیار حرکتی از او سر بزند که موجب ایراد صدمه بر خودش یا دیگری گردد، ترساننده حسب تعاریف جنایات عمدی و غیر عمدی مسئول است.

قانونگذار در ماده 501 از همان قانون این چنین بیان داشته است:

هرگاه کسی به روی شخصی سلاح بکشد یا حیوانی مانند سگ را به سوی او برانگیزد یا هرکار دیگری که موجب هراس او می گردد مانند فریاد کشیدن یا انفجار صوتی انجام دهد و بر اثر این ارعاب، شخص بمیرد یا مصدوم گردد حسب مورد براساس تعاریف انواع جنایات به پرداخت قصاص یا یا دیه محکوم می شود.

در خصوص این مواد نکاتی را به اختصار بیان می‌کنیم:

1. فروضی را که هر یک از دو ماده مذکور بیان می دارند متفاوت از دیگری می باشد. با این توضیح که فرض مورد اشاره در ماده اول، فرضی است که در اثر ارعاب و ترس زیاد حرکتی از فرد سر بزند که موجب ورود آسیب به خود یا دیگری گردد. به عبارتی دیگر مطابق ماده موصوف عمل ترساندن زمانی ضمان آور خواهد بود که فرد در اثر ترسیدن آسیبی به دیگری یا خود وارد آورد، این در حالی است که مطابق ماده دوم، صرف ترساندن فرد در صورتیکه منجر به آسیب یا فوت وی گردد ضمان آور خواهد بود، به عبارتی دیگر برای اعمال مجازات های مربوط به ماده دوم نیازی نیست که آسیب وارده به واسطه حرکتی از سوی شخص ترسانده شده وارد شود تا شخص ترساننده مشمول مجازات گردد.

2. به طور مثال چنانچه شخصی با گذاشتن صورتکی وحشتناک فردی را بترساند و دنبال وی نماید و فرد فرار نماید و در اثر این اتفاق از طبقه پنجم ساختمان به پایین پرت شود، حسب مورد شخص ترساننده مرتکب قتل عمد یا غیر عمد شده است که مطابق مقررات و با توجه به تشخیص دادگاه، به قصاص یا پرداخت دیه محکوم خواهد گردید. در مثالی دیگر، چنانچه شخصی پشت دیواری مخفی گردد و به طور ناگهانی در مقابل عابری ظاهر گردد و از این رهگذر عابر به واسطه ترس از این اقدام دچار حمله قلبی گردد، ترساننده حسب مورد به پرداخت دیه و یا مجازات قصاص محکوم خواهد شد.

اما آنچه در تشخیص نوع عمد یا غیر عمد بودن این اقدام بیش از سایر عوامل موثر خواهد بود نحوه و شیوه ترساندن و علم و آگاهی مرتکب از اقدامات خود خواهد بود. به طور مثال چنانچه فردی با آگاهی از داشتن بیماری قلبی فردی که قصد ترساندن وی را دارد و یا باردار بودن وی، اقدام به ترساندن وی نماید، در حالیکه شوخی یا عمل وی نوعاً باعث آسیب نمی گردد اما در این افراد  و به واسطه وضع خاصی که دارا می باشند و نیز عالم بودن مرتکب از این وضع خاص، از مصادیق جرایم عمدی محسوب می گردد. لذا باید بیان داشت که مرتکب چنین عملی مرتکب قتل عمدی گردیده ولو آنکه چنین قصدی نداشته است و در نهایت به مجازات قصاص محکوم خواهد شد.

در مثالی دیگر، ممکن است فردی در اثر ترساندن دیگری موجب سکته وی گردد یا آنکه شدت ترساندن به حدی باشد که فرد دچار لکنت زبانی گردد یا نیمی از بدن وی در اثر سکته بی حس گردد، در اینصورت در صورت واجب شدن قصاص تا جاییکه شرایط اجرای قصاص وجود داشه باشد، قصاص اعمال خواهد شد، درغیر اینصورت دیه جایگزین قصاص خواهد شد. چه اینکه در موارد اینچنینی امکان ایجاد آسیبی دقیق همانند آنچه در اثر ترساندن وارد شده، همانند ایجاد لکنت یا بی حس نمودن نیمی از بدن ترساننده وجود نخواهد داشت.

اما آنچه در بالا بدان اشاره شد صرفاً بیان موضع قانونگذار از نظر مقررات جزایی بود، این در حالی است که از نظر مقررات مسئولیت مدنی نیز، امکان پیگرد ترساننده وجود خواهد داشت.

منبع: میزان