فرمان تاسیس نهضت سواد آموزی و آگاهی مردم

روز هفتم دی ماه سال ١٣٥٨ به فرمان امام خمینی «نهضت سوادآموزی» با هدف ریشه كن كردن بیسوادی در كشور تشكیل شد.

سوادآموزی در گذر تاریخ؛ از «اکابر» تا «نهضت »

ایرانیان از گذشته به صور مختلف به مساله علم و علم آموزی می پرداختند، به طوری که نه تنها اطلاعات تمدن جیرفت (کرمان امروز) نشان می دهد که مردم آن زمان حدود 5000 سال پیش از میلاد از سطح سواد و آگاهی مناسبی برخوردار بودند و از روش های محاسبه ای خاص برای بازرگانی و تجارت استفاده می کردند، بلکه نشانه های دیگری نیز اولین مخترعان خط را به مردمان تمدن جیرفت که بخشی از ایران بزرگ آن زمان بود، نسبت می دهد.

تشکیل اولین کلاس «اکابر» در سال 1286

اما موضوع آموزش و سوادآموزی به طور رسمی با ظهور مکتب خانه ها در نقاط مختلف کشور از حدود یک هزار سال پیش با مدیریت مردم آغاز شد. افراد تحصیلکرده عموما مسوولیت آموزش خردسالان را برعهده می گرفتند، اما بر اساس مستندات موجود اولین کلاس های «اکابر» در حالی که دولت برنامه مشخصی برای آموزش نداشت، از حدود سال 1286 در شیراز تشکیل شد.

رژیم پهلوی برنامه منسجم و هدفمند و مستمری با سرمایه گذاری قابل توجه برای آموزش شهروندان قائل نبود و در قالب طبقات و اشراف سوادآموزی رونق داشت و مستمندان دسترسی مناسبی به آموزش نداشتند که این نگاه باعث شد نرخ باسوادی در کشور افزایش مناسبی نداشته باشد، به طوری که در سال 1335 بر اساس سرشماری نفوس و مسکن تنها 15 درصد مردم اظهار کرده بودند از حداقل سواد برخوردارند. این عدد در سال 1355 به حداکثر 47 درصد رسید و بیش از 50 درصد جمعیت کشور در ایام پیروز انقلاب از نعمت سواد بی بهره بودند.

«ایران را سراسر مدرسه کنیم»

در 7 دی 1358 سازمان نهضت سواد آموزی با فرمان امام خمینی تشکیل شد این سازمان تا سه سال به صورت شورایی اداره می شد تا سرانجام حجت الاسلام والمسلمین قرائتی به ریاست آن منصوب گردید.

متن پیام امام خمینی (ره) به این شرح است: بسم الله الرحمن الرحیم : ن و القلم و ما یسطرون
ملت شریف ایران می دانید که در رژیم گذشته آنچه بر ملت مبارز ایران سایه افکنده بود، علاوه بر دیکتاتوری و ظلم، تبلیغات بی محتوا و هیچ را همه چیز جلوه دادن بود. ملتی که در همه ابعاد از حوایج اولیه محروم بود وانمود می شد که در اوج ترقی است. از جمله حوایج اولیه برای هر ملت در ردیف بهداشت و مسکن بلکه مهمتر از آنها، آموزش برای همگان است. مع الاسف کشور ما وارث ملتی است که از این نعمت بزرگ در رژیم سابق محروم و اکثر افراد کشور ما از نوشتن و خواندن بر خور دار نیستند چه رسد به آموزش عالی. مایه بس خجلت است که در کشوری که مهد علم و ادب بوده و در سایه اسلام زندگی می کند که طلب علم را فریضه دانسته است، از نوشتن و خواندن محروم باشد. ما باید در برنامه درازمدت فرهنگ وابسته کشورمان را به فرهنگ مستقل و خودکفا تبدیل کنیم و اکنون بدون از دست دادن وقت و بدون تشریفات خسته کننده برای مبارزه با بی سوادی بطور ضربتی و بسیج عمومی قیام کنیم تا ان شاء الله در آینده نزدیک هر کس نوشتن و خواندن ابتدایی را آموخته باشد. برای این امر لازم است تمام بی سوادان برای یادگیری و تمام خواهران و برادران با سواد برای یاد دادن بپاخیزند و وزارت آموزش و پرورش با تمام امکانات به پا خیزد و از قرطاس بازی و تشریفات اداری بپرهیزد. برادران و خواهران ایمانی! برای رفع این نقیصه درد آور بسیج شوید و ریشه این نقص را از بن بر کنید. تعلیم و تعلم عبادتی است که خداوند تبارک و تعالی ما را بر آن دعوت فرموده است. ائمه جماعات شهر ستانها و روستاها مردم را دعوت نمایند و در مساجد و تکایا با سوادان نوشتن و خواندند را به خواهران و برادران خود یاد دهند و منتظر اقدامات دولت نباشند و در منازل شخصی اعضای بی سواد را تعلیم کنند و بی سوادان از این امر سر پیچی نکنند. من از ملت عزیز امید دارم که با همت والای خود بدون فوت وقت ایران را به صورت مدرسه ای در آورند و در هر شب و روز و در اوقات بی کاری یکی دو ساعت را صرف این عمل شریف نمایند. بپا خیزید که خداوند متعال با شماست. از خدای تعالی سعادت و سلامت و رفاه ملت شریف را خواستارم. و السلام علیکم و رحمه الله و برکاته روح الله الموسوی الخمینی هفتم دی ماه 58 مطابق با هشتم صفر 1400 (صحیفه نور، جلد یازده، ص 161 مورخه هفتم دی 1358)