تبیان، دستیار زندگی
كاروانسرای شاه عباسی گویجه بئل ، اهر در گردنه گویچه بئل واقع در 93 كیلومتری تبریز و 24 كیلومتری اهر ، دو كاروانسرای قدیمی وجود دارد . كاروانسرای علیا در 3 كیلومتری ابتدای گردنه  ساخته شده است و ابعاد آن 21×30 متر و دارا...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آذربایجان شرقی - كاروانسراهای تاریخی – بازار

كاروانسرای شاه عباسی گویجه بئل ، اهر

در گردنه گویچه بئل واقع در 93 كیلومتری تبریز و 24 كیلومتری اهر ، دو كاروانسرای قدیمی وجود دارد . كاروانسرای علیا در 3 كیلومتری ابتدای گردنه  ساخته شده است و ابعاد آن 21×30 متر و دارای پنج ردیف حجره ضربی آجری مدور است و كاروانسرای سفلی نیز در 7 كیلومتری كاروانسرای علیا در محوطه ای مسطح، مشرف به رودخانه قرار دارد و از دو بخش شامل حیاط و حجرات متعدد تشكیل شده است .

از جمله كاروانسراهای معروف آذربایجان شرقی می توان كاروانسراهای زیر را نام برد :

كاروانسرای تیكمه داش تبریز میانه ، كاروانسرای پیام مرند ،  كاروانسرای گویدرق میانه ، كاروانسرای خورانك مراغه ، كاروانسرای آرپا دره سی اهر، كاروانسرای شاه عباسی كلیبر ، كاروانسرای جمال آباد ، كاروانسرای خواجه نظر .

از این میان،كاروانسرای پیام مرند با كاربردی جدید در جهت احیا و دوباره سازی آن ، به یك اقامتگاه بین راهی تبدیل و یكی از آثار درخور توجه محور گردشگریشمالاستان محسوب می شود .

بازار

كاروانسراهای تاریخی

بازار تاریخی تبریز از نظر جهانگردان

تبریز از ادوار گذشته به دلیل قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم یكی از مهمترین مراكز بازرگانی ایران به شمار می رفته است . این شهر به خاطر موقعیت ویژه خود ، سالیان دراز پذیرای كاروان های تجاری خاور دور و اروپا از راه روسیه و عثمانی بود و مركز مبادله ی كالاهای بازرگانی كشورهای اروپایی محسوب می شد و از این رو از شهرتی جهانی برخوردار بوده است.

مجموعهیشكوهمند و بی نظیر بازار تبریز در جریان زلزله ی هول انگیز 1193 ه . ق به شدت آسیب دید و از عمارت های بلند و بناهای محكم آن اثری باقی نماند .

بازسازی و مرمت مجموعهیبازار تبریز ، به احتمال قوی همزمان با بناهای باروی شهر ، به همت " نجفقلی خان بیگلربیگی " از سال 1194 ه . ق آغاز شد . بافت اصلی بازار تبریز از دو راسته ی سرپوشیده ی شمالی – جنوبی و شرقی – غربی تشكیل شده است.

عرض بازارها بین چهار تا پنج متر و بلندی سقف آنها پنجتا شش متر است كه در مقایسه با سقف بازارهای نقاط گرمسیری ایران كوتاه تر است.

راسته های اصلی توسط راسته های فرعی به هم متصل شده و در فضاهای بینآنها سراها و كاروانسراها و تیمچه ها بنا شده است . تقاطع راسته ها را در سه راهی ها و چهار راهی ها ( چهارسوق ) طاق های گنبدی پوشانده است . بزرگ ترین گنبد بازار ، گنبد تیمچه امیر و زیباترین قسمت آن ، تیمچه مظفریه است.

مهمترین ورودی بازار تبریز در حال حاضر در انتهای شمالی خیابان فردوسی قرار دارد . برخی از حجره ها به تناسب نیاز در بازار جای گرفته اند ، مثلاَ حجره های شمع فروشان و عطر فروشان در كنار مساجد قرار دارند .

شبكه بازار تبریز به مثابه قلب شهر است و نقش عمده ای در بافت شهر دارد.  این بازار كه با مساحتی معادل یك كیلومتر مربع در سال 1354 شمسی در فهرست آثار ملی به ثبت رسید ، بزرگ ترین اثر ثبتی كشور و وسیع ترین مجموعه مسقف و به هم پیوسته جهان به شمار می رود .

مهمترین راسته هایی كه در این قسمت از بازار وجود دارند عبارت اند از :

بازار امیر ، راسته بازار ، بازار سراجان ، شیشه گر خانه ، بازار كفاشان ، بازار صفی ، بازار صادقیه ، دلالهزنبازار ، بازار كلاهدوزان ، قیزبستی بازار ، بازار مسگران ، حلاجان ، بازار آیت الله شهیدی ، یمن دوز بازار، بازار حرمخانه ، بازار رنگی .

كاروانسراهای تاریخی

از تیمچه های معروف بازار ، تیمچه امیر كه بانی آن " محمد خان امیر نظام زنگنه " از وابستگان عباس میرزا نایب السلطنه ، و نیز تیمچه حاج شیخ كاظم ، میرزا شفیع ، حاج محمدقلی ، حاج صفر علی ، میرزا جلیل ، مظفریه ، شعربافان ، ملك ، خرازی ها ، حاج شیخ بها ، میرابوالحسن و حاج تقی را می توان نام برد. هركدام از این تیمچه ها یا سراهای بازار تبریز معمولاَ دارای دالانهای زیبایی هستند كه به همان نام تیمچه و سرای شهرت یافته اند .

سرای های بازار تبریز غیر از ایفای نقش بسیار مهم در زندگی اقتصادی بازار ، به منزله ی تنفس گا ه ها و فضا های سبز مجموعه نیز اهمیت فوق العاده ای داشته اند . سراهای امیر ، گرجیلر ، حاج سید حسن ها، شاهزاده ها ، دودری ها ، میر ابوالحسن ، پرتوی ، آلمانی ها و میرزا مهدی از مشهورترین سراهای مجموعه بازار محسوب می شوند.

بازار تاریخی اهر

مجموعه بازار اهر از بازارهای تاریخی آذربایجان است كه از اسلوب معماری و تزیینات بسیار زیبا و قابل توجه است . در این بازار تمام مغازه های طبقه دوم با گچ بری های زیبا از گل و برگ یا اسلیمی توریقی بسیار درشت تزیین شده و همچنین ابتكاراتی نیز در آجر چینی گنبدهای تو در توی بازار به كار رفته است .

کتاب میراث فرهنگی استان آذربایجان شرقی

زهره پری نوش - سایت تبیان