برجسته نماها (بخش دوم)

گیبسون (Gibson) در (۱۹۵۰؛ ۱۹۶۶؛ ۱۹۷۹) مدعی است که ادراک عمق، مستقیم است و نه استنتاجی.

برای فاصله های زیاد تا شی، زاویه آلفا خیلی کوچک است و محورهای نوری دو چشم تقریبا موازی می باشند. در نتیجه احساس عمق فضا از دست می رود. این زاویه را با استفاده از وسایل نوری ای که برای مشاهدات و با افزایش قاعده بین عدسی های شیئی به کار می برند زیاد می کنند. به خاطر این اثر، احساس عمق چندین برابر زیاد می شود. 

ادراک عمق با دید دوچشمی، بهتر از دید یک‌ چشمی است. چون دو چشم آدمی جدا از هم هستند، هریک، اشیاء سه‌ بعدی را از زاویه‌ای می‌بیند که کمی متفاوت با دیگری است. درنتیجه، در هر چشم تصویر نسبتاً متفاوتی از شیء به‌وجود می‌آید. بر اثر ترکیب این دو نمای متفاوت، احساس عمق حاصل می‌شود. این جریان را با دستگاهی به ‌نام سه ‌بعدی‌ نما (استریوسکوپ) (stereoscope) می‌توان نشان داد. سه‌بعدی نما به‌هریک از دو چشم، تصویر یا نگارهٔ متفاوتی منعکس می‌کند. چنانچه این دو تصویر از دو زاویهٔ اندکی متفاوت گرفته شده یا از دو چشم‌انداز اندکی متفاوت رسم شده باشند، در بیننده احساس روشنی از عمق به‌وجود می‌آید.

نشانه‌های یک‌چشمی فاصله: در این جا نشانهٔ یک‌چشمی فاصله را نشان می‌دهد. این نشانه‌ها را نقاشان برای مجسم‌ساختن عمق (فاصله) در سطوح دوبعدی به‌کار می‌برند، و در عکس‌ها نیز نمونهٔ آنها را می‌بینیم.

اختلاف‌منظر دوچشمی (binocular parallax) که یکی از نشانه‌های ادراک عمق است ریشه در این واقعیت دارد که راستای (direction) هر نقطهٔ قابل رؤیت برای هریک از دو چشم کمی متفاوت است. نشانهٔ دیگر، ناهمخوانی دوچشمی (binocular disparity) است که اساس آن تفاوت تصویرهای شبکیه‌ای دو چشم هنگام نگریستن به شیئی در فاصلهٔ دور است.

این نشانه‌ها را به آسانی می‌توانید بیازمائید. مدادی را تقریباً در فاصلهٔ ۳۰ سانتی‌متری، برابر چشمان خود بگیرید و تنها با یک چشم آن را با لبهٔ عمودی دیوار، میزان کنید. اکنون این چشم را ببندید و چشم دیگرتان را باز کنید. اینک در این وضع به‌نظر می‌رسد راستای مداد تغییر کرده است.

تفاوت بین دو راستای نگاه، همان اختلاف ‌منظر دوچشمی است. علاوه بر این، دولبه‌ای، با یک چشم میزان شده بودند، با بازشدن هر دو چشم جدا از هم دیده می‌شوند، و در واقع تصویرها در دو چشم، از هم فاصله دارند. تفاوت بین تصویرهای شبکیه‌ای دو چشم، همان ناهمخوانی دوچشمی است.

در وسایل نوری نظامی که برای دیدبانی به کار می برند (دو چشمی ها و تلسکوپ های برجسته نما)، فاصله بین مرکزهای عدسی های شیئی همیشه به مقدار زیادی از فاصله چشم ها بیشتر می باشد. از این رو اشیای دور همیشه در مقایسه با وقتی که آنها را با چشم غیر مسلح نگاه کنیم با نمایانی خیلی بیشتری دیده می شوند.

بر عکس، عینک های اپرا به منظور تماشای صحنه اند که عمق واقعی آنها کم است و احساس عمق به طور مصنوعی و به کمک دکور به وجود می آید. به این دلیل، فاصله بین عدسی های شیئی در عینک اپرا از فاصله بین چشم ها کوتاه تر اختیار می شود، طبیعی است که چنین ترتیبی برای عدسی های شیئی فقط در دو چشمی های منشوری مقدور است که در آنها وجود منشورها امکان می دهد تا فاصله بین عدسی های شیئی را چیزی غیر از فاصله بین عدسی های چشمی (چشم ها) اختیار کنیم. (شکل 2) دو چشمی منشوری صحرایی را با قاعده افزایش یافته نشان می دهد.

شکل 2: مسیر پرتوها در دو چشمی منشوری صحرایی (الف) منظره کل آن (ب) تغییر در جهت پیکان مبین (وارون شدن) تصویر پس از عبور پرتوها از قسمتی از دستگاه. (روی عکس کلیک کنید.)

نقش دو چشم می تواند توسط دو دوربین عکاسی ایفا شود که محورهای نوری آنها متوازی و نسبت به یکدیگر به فاصله b جدا شده اند و معمولا به صورت یک دوربین تنها با دو عدسی شیئی ترکیب می شوند.

وسیله ای به نام برجسته نما (استرئوسکوپ) بررسی عکس های حاصل از روش بالا را ساده می کند. از برجسته نماها برای تحلیل عکس های کشوری به طور وسیعی استفاده می شود. عکسبرداری یک ناحیه از دو نقطه، دو عکس به دست می دهد. با بررسی آنها با برجسته نما می توان پستی و بلندی های کشور را به سهولت دید.

وضوح زیاد دید برجسته نمایی امکان می دهد تا از برجسته نما برای آشکار سازی اسناد یا پول های تقلبی استفاده شود. با بررسی یک اسکناس بانکی و نمونه تقلبی آن با برجسته نما، به جای یک تصویر تخت برجسته آن را می بینیم زیرا تمام جزئیات غیر مشابه مورد مقایسه احساس جزئیات برجسته نمایش داده شده روی زمینه تخت را ایجاد می کند.

برجسته نماها (بخش اول)

منبع: http://www.aftabir.com
مرکز یادگیری سایت تبیان، مرجان سلیمانیان