برجسته نماها (بخش اول)

با دانستن مرکز نوری، می توان تصویر شی را بر شبکیه چشم به سهولت به دست آورد.

در مطلب قبل با چشم انسان و قسمت های مختلف آن آشنا شده اید، حال در مورد دید دو چشمی بیشتر صحبت می کینم.

برای آگاهی از جای هر شیء باید فاصله یا ”عمق“ آن را معلوم کنیم. هرچند ادراک عمق (فاصله) شیء کار آسانی به‌نظر می‌آید، با این حال توانائی مهمی است که توسط ساختار فیزیکی چشم‌های آدمی حاصل شده است.
نشانه‌های عمق (فاصله)
شبکیه که نقطهٔ آغاز بینائی است سطحی دوبعدی دارد. به این ترتیب، تصویری که روی شبکیه تشکیل می‌شود مسطح است و به‌هیچ‌ وجه عمق ندارد. با توجه به این امر، بسیاری از پژوهندگان ادراک (دانشمندان و همچنین هنرمندان) مفهوم نشانه‌های فاصله را پیش کشیده‌اند، که عبارت است از برخی نشانه‌های دوبعدی که بیننده به کمک آنها فاصله را در جهان سه‌ بعدی استنباط می‌کند. چندین نشانهٔ فاصله وجود دارد که با هم ترکیب می‌شوند و فاصلهٔ ادارکی را تعیین می‌کنند. این نشانه‌ها را به نشانه‌های یک‌چشمی و دو چشمی (برحسب در کار بودن یک یا هر دو چشم) تقسیم می‌کنند. با استفاده از نشانه‌های یک‌چشمی، یعنی حتی با یک چشم نیز می‌توان عمق را به‌خوبی ادراک کرد.
دید دو چشمی و احساس عمق (برجسته نماها)
ادراک دیداری فضای خارج عمل پیچیده ای است و در آن اصل این است که معمولا دو چشم در دیدن شرکت می کنند. شی واحدی بر شبکیه های دو چشم به نمایش در می آیند، دو تصویر مختصری با هم فرق دارند زیرا که شی دقیقا در مسیر یکسانی نسبت به چشم ها نیست. 
یک چشم طرف راست را کمی بهتر می بیند، در حالی که چشم دیگر طرف چپ شی را بهتر می بیند. این اختلاف در وقتی که شی تختی (مانند عکس) را مشاهده می کنیم خیلی ناچیز است، ولی موقع مشاهده اشیای سه بعدی زیاد می شود. تحریکات نوری در هر چشم با هوشیاری ما در تصویر دیداری واحدی با هم ترکیب می شوند که در آن ویژگی های طبیعت فضایی شی مشاهده شده بازتاب دارند.
در کوشش برای بررسی یک شی، ما چشم ها را چنان می چرخانیم که محورهای نوری آنها در شی یکدیگر را قطع کنند و (شکل 1) به خاطر تحرک زیاد چشم ها، آنها را به سرعت و به طور پی در پی بر نقاط مختلف شی می اندازیم. در این فرایند، فاصله اشیای مورد بررسی را می توان حدس زد و این فاصله ها را با هم مقایسه کرد. این براورد تصوری از حدود عمق فضا (تجسم فضایی)، و راجع به توزیع فضایی جزئیات شی مورد بررسی به دست می دهد، یا به عبارت دیگر، دید برجسته را میسر می سازد.

شکل 1: بررسی شی با دو چشم این امکان را فراهم می آورد که فاصله تا شی بر آورد شود.
شکل زاویه آلفا بسیار بزرگ تر از واقع امر می باشد که اشیای گسترده را بررسی می کنیم.
موقعی که با یک چشم نگاه کنیم، باز هم آرایش نسبی اشیا را با استفاده از شواهد غیر مستقیم حدس می زنیم. با مقایسه ابعاد یک شی با ابعاد سایر اجسامی که با تجربه می شناسیم، تحلیلی از تغییر رنگ و وضع نور و سایه ها، انطباق کناره های اجسام و نظایر آن به دست می آید.
همچنین مشاهده جا به جایی نسبی اشیا با حرکت های چشم ناظر می تواند مفید باشد. به علاوه فاصله ها را می توان از روی احساس کشش ماهیچه ای لازم برای تطابق چشم به شی خاصی حدس زد. برای دید دو چشمی، همچنین از احساس کوشش ماهیچه ای لازم برای قرار دادن محورهای نوری چشم بر یک نقطه ثابت استفاده می کنیم. دو فرایند آخر همزمان و به طور نیمه آگاهانه صورت می گیرند و به هم ارتباطی نزدیک دارند.
برجسته نماها (بخش دوم)
منبع : http://www.aftabir.com
مرکز یادگیری سایت تبیان، مرجان سلیمانیان