تبیان، دستیار زندگی
حکومت همچنان که بیانات فلسفی راجع به حزب توده را در راستای منافع خود می دانست، اما به این افشاگریها بر ضد بهائیت واکنش نشان داد. چنانکه خود مرحوم فلسفی گفته بود: «روزی در نیمه ماه رمضان از سرتیپ تیمور بختیار و سرلشگر ع
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

نقدهای آیت الله به جریانهای انحرافی

حکومت همچنان که بیانات فلسفی راجع به حزب توده را در راستای منافع خود می دانست، اما به این افشاگریها بر ضد بهائیت واکنش نشان داد. چنانکه خود مرحوم فلسفی گفته بود: «روزی در نیمه ماه رمضان از سرتیپ تیمور بختیار و سرلشگر علوی مقدم به من هشدار دادند که اعلیحضرت امر فرمودند که به شما ابلاغ کنیم از ضدیت و سخنرانی علیه بهائیت دست بردارید.»

بخش تاریخ ایران و جهان تبیان
نقدهای آیت الله به جریانهای انحرافی

به مناسبت درگذشت محمدتقی فلسفی

مبارزات جریان مذهبی پیش از انقلاب اسلامی تنها در مخالفت با خود رژیم محمدرضا پهلوی محصور نمی شد. در این دوران اشخاص بنامی بودند که به نقد جریانهای انحرافی به ویژه حزب توده و فرقه بهاییت می پرداختند. در شرایطی که این جریانها حامیان قدرتمندی داشتند. حزب توده خود از مخالفین رژیم شاه و مورد حمایت همسایه شمالی بود و بهائیت خود بخشی از بدنه این رژیم را تشکیل می داد و مورد حمایت شاه بود و همچون لابی نفوذی در بدنه رژیم دیکتاتوری پهلوی عمل می کرد.

آیت الله محمدتقی فلسفی از وعاظ مشهور قبل از انقلاب، از جمله منتقدین سر سخت جریانهای انحرافی بود که در حوزه روشنگری ذهنی به مبارزه ادامه می داد. برای او، منبر، بلند گوی بیان این انحرافات فکری بود. بیان این انحرافات در مورد حزب توده مورد استفاده رژیم پهلوی قرار می گرفت. جالب اینکه این رژیم سخنان مرحوم فلسفی در نقد حزب توده را از تلویزیون و رادیو در راستای منافع خود و برای جلب افکار عمومی در جهت سرکوب عناصر این حزب پخش می کرد، اما مخالفتهای او با جریان بهائی را تحت هیچ شرایطی پوشش نمی داد.

تراز و معیار مرحوم آیت الله فلسفی برای تبیین و مقابله با جریانهای انحرافی همچون حزب توده و فرقه بهائیت،  مذهب بود. تبیین این انحرافات هم برای افشای چهره رژیم و عناصر وابسته به آن و هم شناسایی و تمایز نیروهای انقلابی واقعی از جریانهای انحرافی مثل حزب توده بود. او با فن بیان و خطابه این نقدها را برای همه مردم قابل فهم می کرد. از نظر محمدتقی فلسفی این هر دو جریان، الحادی و ضد اسلامی بودند. یکی در راستای منافع کمونیستها عمل می کرد و دیگری در راستای منافع انگلیس. در واقع مرحوم فلسفی بیش از دیگر مبارزان منبری نقد جریانهای انحرافی را پیشه خود کرده بود.

نقدهای مرحوم محمد تقی فلسفی نسبت به حزب توده

در طول تاریخ پهلوی دوم، حزب توده یکی از سازمانهای منسجم و جذاب ضد رژیم شاهنشاهی بود که متاثر از مارکسیسم و گاه با ارائه تفسیر وابسته به اسلام از مارکسیسم سعی داشت به جامعه چنان بنمایاند که قشر حامی اش اقشاری فراتر از کارگران هستند. در واقع «دموکراسی نیمه جان» ایران  پس از برکناری رضا شاه فضایی شد تا توده ای ها بیش از هر جناح مخالفی در پی نفوذ در اقشار جامعه آن روز بیفتند. بیان و القای برخی از آرزوهای بشری در قالب باورها و اندیشه های مارکسیستی باعث شده بود بسیاری از جوانان مذهبی مخالف رژیم به این حزب دلبسته شوند. در چنین فضای نامطلوب و اسفباری، رویکرد مبارزاتی مرحوم محمد تقی فلسفی مبارزه با نیروهای وابسته به شرق و غرب بود.

در سالهای اوج گیری فعالیتهای حزب توده، مرحوم فلسفی نیز به بیان انحرافات فکری این حزب می پرداخت. وی حزب توده را صریحا الحادی و ضد اسلامی می دانست و سخنرانیهای این مبارز از رادیو دولتی پخش می شد. سخنرانیهای رمضان سال 1327 بر ضد حزب توده یک نمونه است که در نتیجه آن، سران حزب توده به تهدید این روحانی پرداختند و نامه هایی به وی ارسال کردند. سوء قصد به جان وی و طرح برهم زدن سخنرانیهای مرحوم فلسفی یکی از راههای حزب توده برای مقابله با این روحانی مبارز بود که با حمایت مردم و تدبیر خود ایشان نقش بر آب شد. تاکید بر اجباری شدن دروس دینی در مدارس نیز یکی از رویه های مرحوم فلسفی برای جلوگیری از به دامن افتادن قشر جوان به تفکرات الحادی حزب توده بود. آیت الله بروجردی از طریق ایشان به گوش شاه رسانده بود که تعلیمات دینی می بایست جزء تعلیمات ابتدایی قرار گیرد. مرحوم فلسفی خود در کمیسیونی در این زمینه شرکت کرد.

تاکید بر اجباری شدن دروس دینی در مدارس نیز یکی از رویه های مرحوم فلسفی برای جلوگیری از به دامن افتادن قشر جوان به تفکرات الحادی حزب توده بود. آیت الله بروجردی از طریق ایشان به گوش شاه رسانده بود که تعلیمات دینی می بایست جزء تعلیمات ابتدایی قرار گیرد.

سخنرانیهای انتقادآمیز مرحوم محمدتقی فلسفی در مسجد سپهسالار نیز بر ضد حزب توده دایر بود. در یکی از سخنرانیهایی که  بر ضد این حزب ایراد شده بود، فلسفی برای جلب مخالفت مردم با حزب توده و اندیشه  های کمونیستی، گفته بود «کمو» به معنی خدا و «نیست» به معنای نیستی و عدم است و بدین ترتیب «کمونیست» به معنی «خدا نیست»، معنا شده است. انتقادات این روحانی به حزب توده تا آنجا بود که ساواک نیز آنها را گزارش می کرد: «واعظ نامبرده ... ضمن یک سلسله بیانات علمی و تطبیق فرضیه دانشمندان خارجی با آیات قرآنی اظهار نمود چند سال قبل توده ای ها کتابهایی منتشر کردند که بشر از ماده به عمل آمده، این سم پاشی های خائنین بدون جواب نباید بماند، توده ای ها افکار نسل جوان را آلوده کرده اند.» برخورد انتقادی مرحوم فلسفی با حزب توده تا آن اندازه بود که این حزب پس از انقلاب از طریق روزنامه های وابسته به خود نسبت به انتقادهای آیت الله فلسفی واکنش نشان می داد.

نقدهای فلسفی بر ضد فرقه بهائیت

همان طور که گفته شد، از دیگر جریانهای انحرافی که فلسفی به انتقاد از آنها می پرداخت، فرقه بهائیت بود. این گروه با اعمال نفوذ خود در دربار رژیم پهلوی، ظلم و ستم خود را بر مردم سراسر ایران به گونه ای تحمیل کرده بود که مردم طی نامه های مختلفی به مرجعیت آن زمان، آیت الله بروجردی، از اعمال بهائیان شکایت می کردند و ایشان نیز فلسفی را مامور کردند تا اعتراض خود راجع به این اقدامات را به شاه پهلوی برساند. با این حال تریبون مسجدشاه بلندگوی افشاگریهای محمد تقی فلسفی بر ضد فرقه بهائیت شد و این کار مورد تایید آیت الله بروجردی نیز بود، آنچنان که موجی بر ضد بهائیت در کشور پدید آمد.

مرحوم فلسفی هدف خود را این می دانست که گمراهیهای بهائیان را آشکار کند. حکومت همچنان که بیانات فلسفی راجع به حزب توده را در راستای منافع خود می دانست، اما به این افشاگریها بر ضد بهائیت واکنش نشان داد. چنانکه خود مرحوم فلسفی گفته بود: «روزی در نیمه ماه رمضان از سرتیپ تیمور بختیار و سرلشکر علوی مقدم به من هشدار دادند که اعلیحضرت امر فرمودند که به شما ابلاغ کنیم از ضدیت و سخنرانی علیه بهائیت دست بردارید.»

بهائیان در خیابان بهجت آباد تهران، مکانی با نام «حظیره القدس»(بهشت) برای عبادت دایر کرده بودند که در پی اعتراضات مرحوم فلسفی و افشاگری علیه این جریان انحرافی، در اردیبهشت سال 1334 با تایید غیر مستقیم شاه به دست ارتش و با نظارت سپهبد نادر باتمانقلیچ، تخریب شد. بعد از سخنرانیهای مرحوم فلسفی بر ضد این جریان تمام حظیره القدسهای بهائیان در کشور توسط دولت تسخیر و از اجتماعات بهائیان جلوگیری شد. در عین حال شاه پهلوی وجود آنها را در دربار خود مفید می دانست. در هر حال نفوذ این جریان انحرافی به حدی بود که مرحوم محمدتقی فلسفی پس از ایراد سخنرانیهایی بر ضد این فرقه، دچار محدودیتهایی از جمله ممنوعیت پخش صحبتهایش در رادیو شد. همچنان که فرصتش برای ملاقات با شاه و رساندن پیامهای آیت الله بروجردی نیز قطع شد.

فرجام سخن

انتقادهای مرحوم محمدتقی فلسفی رویکردی عمومی-مذهبی نسبت به مسائل آن روز جامعه ایران داشت. از نظر این روحانی هر جریانی که با معیارهای اسلامی همخوانی نداشته باشد و یا بر ضد این معیارها باشد، چه وابسته به حکومت پهلوی باشد و چه مخالف این رژیم، مطرود است. مخاطب اصلی این خطیب مشهور عامه مردم آن روزگار و به ویژه قشر جوان بودند و منبر بلندگوی افشای جریانهای انحرافی بود. توده ای ها بیشترین نیروهای خود و کادرسازی خود را با تمرکز بر قشر جوان به دست می آوردند. گرایشهای به ظاهر منطبق با اسلام این جریان انحرافی نیز آشفتگی پدید آورده بود و نیاز بود کسانی همچون مرحوم فلسفی در جامعه آن روز باشند تا این انحرافات را افشا کنند.

نقدهای این روحانی مبارز بر ضد جریان انحرافی بهائیت این شبهه را از این شخصیت می زدود که مخالفتهای او با حزب توده را ناشی از وابستگی این شخصیت به دربار بدانند. بهائیان که در واقع فرقه ای سیاسی بودند که تداوم حیات خود را در کمکهای دربار می جستند، با کمک و مساعدت در تصویب قوانینی ضدشرعی، به مخالفت با اسلام برخاسته بودند. اگرچه انتقادات مرحوم فلسفی از بهائیان موجب محدودیتهایی برای این روحانی شد، اما بیداد مردم جامعه آن روز از نارواییهای این جریان را آشکار و بلکه بیشتر از گذشته کرد. نتیجه این سخنرانیها شکل گیری خیزشهای مردمی در ایران برای مقابله با آنها در سراسر ایران بود.


منبع: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران