وکالت نامه حق طلاق به معنای عدم نیاز به حکم دادگاه نیست

«حق طلاق» اگرچه به عنوان یک اصطلاح عامیانه در بین مردم رواج پیدا کرده است اما از نظر حقوقی، «وکالت زوجه در طلاق» یکی از شروطی است که به عنوان شروط ضمن عقد نکاح از سوی زوجه مطالبه می شود و در صورت موافقت زوج، در ضمن عقد درج می شود.

فرآوری: فاطمه نوری_ بخش حقوق تبیان

بی شک ازدواج از نظر اسلام امری مقدس، و طلاق امری منفور و مبغوض است. اسلام بر آن است تا حد امکان طلاق صورت نگیرد. در حکومت اسلامی باید علل وقوع طلاق ریشه کن شود. از طرفی، قانون نیز نباید راه طلاق را براى ازدواج هاى ناموفق ببندد.حق طلاق منحصر برای زوج(مرد) است اما مرد ضمن عقد نکاح، یا به موجب عقد جداگانه ای می تواند به زوجه وکالت دهد تا از طرف مرد، درخواست طلاق بدهد؛ موضوع وکالت زوجه در طلاق در گفت وگو با دکتر بهشید ارفع نیا، حقوقدان و عضو هیات علمی دانشگاه مورد بررسی قرار گرفت.
بهشید ارفع نیا در این خصوص عنوان می کند: یكی از امتیازات برجسته ای كه خانم ها در زندگی زناشویی به دنبال آن هستند گرفتن حق طلاق است.طبق قانون حق طلاق با مرد است و در صورت بروز اختلاف، زن به سختی می تواند طلاق خود را بگیرد.

این حقوقدان با اشاره به اینکه ارائه وکالت در طلاق بعد از ازدواج هم میسر است، اظهار می کند: اعطای حق طلاق از جانب مرد به زن در قالب یک سند تک برگی تحت عنوان وكالت نامه است كه در یكی از دفاتر اسناد رسمی تنظیم می شود نه دفاتر ازدواج و طلاق.
وی می گوید: مفاد وكالت نامه که به حق طلاق معروف است، این است كه زوج به زوجه وكالت تام الاختیار می دهد كه هر زمان اراده كرد حتی بدون بهانه، بتواند خود را مطلقه سازد.

لزوم مراجعه به دادگاه برای اخذ گواهی عدم سازش

پاسخ این سوال که آیا زن می تواند با در دست داشتن وكالت نامه حق طلاق به یكی از دفاتر ثبت ازدواج و طلاق مراجعه کرده و طلاق نامه دریافت كند؟ منفی است.
وی تاکید می کند: مطابق قانون حمایت خانواده، هیچ دفترخانه ای حق ثبت طلاق را بدون حكم دادگاه ندارد، حتی در صورتی که مرد به زن برای طلاق، وكالت تام الاختیار داده باشد.

ارفع نیا اذعان می کند: بر این اساس زن باید برای اعمال حق طلاق خود به نزدیکترین دادگاه خانواده محل اقامت خود مراجعه کرده و گواهی عدم امكان سازش، دریافت کند.

این حقوقدان به مشکلی که ممکن است در این میان به وجود آید، اشاره می کند و می گوید: مشكلی كه در اینجا پیش می آید، این است كه برای صدور گواهی عدم امكان سازش، حضور هر دو نفر (زوج و زوجه) ضروری است زیرا گواهی عدم امكان سازش كه به نوعی همان طلاق توافقی مرسوم است، نیاز به توافق هر دوی زن و شوهر دارد.

وی ادامه می دهد: این در حالی است كه در بسیاری از مواقع زن از شوهر حق طلاق را می گیرد تا بتواند بدون نیاز به حضور شوهرش كه در اغلب موارد از حضور در دادگاه و دادن طلاق ممانعت می كند، موفق به گرفتن طلاق شود. وی به شرایطی که نیاز به حضور همسر نباشد، اشاره می کند و می گوید: برای عدم نیاز به حضور همسر و اعمال حق طلاق، چاره این است كه خانم ها مستند به وكالت نامه طلاقی كه در دست دارند، به یک وكیل دادگستری وكالت دهند تا به جای همسر آنها در دادگاه حاضر شده و دادخواست طلاق توافقی و سایر اوراق مربوطه را به وكالت از زوج امضا کند.

ارفع نیا می گوید: برای اینكه وكیل دادگستری به جای زوج حاضر شود، نیاز به امضا یا اقدامی از جانب شوهر نیست بلكه زوجه با همان وكالت در طلاق به وكیل دادگستری وكالت می دهد.
این حقوقدان عنوان می کند: پس از صدور گواهی عدم امكان سازش، زن به تنهایی می تواند با در دست داشتن برگه حق طلاق به یكی از دفاتر ثبت طلاق مراجعه کند و طلاق خود را به ثبت رسانیده و طلاق نامه دریافت كند.به گفته ارفع نیا، بر مبنای این توضیحات، وكالت دادن مع الواسطه به یک وكیل دادگستری فقط در خصوص محاكم دادگستری مصداق دارد و وكالت نامه حاوی حق طلاق خانم ها در دفاتر ثبت طلاق بدون مشكلی پذیرفته می شود.

نگاهی به شرایط تحقق وکالت زوجه

بر اساس شرایط دوازده گانه مندرج در سند ازدواج و اثبات آن در دادگاه، زوجه می تواند از وکالتش استفاده، و خود را مطلقه کند؛ اما به دلیل گسترة وسیع موضوع، فقط به برخی مواد آن می پردازیم.
1) استنکاف شوهر از دادن نفقه زن به مدت شش ماه به هر عنوان و عدم امکان الزام او به تأدیه نفقه. همچنین در موردى که شوهر سایر حقوق واجب زن را به مدت شش ماه وفا نکند و اجبار او به ایفا هم ممکن نباشد. . (قانون مدنی، ماده 1107، اصلاحی 19/8/1381)
2) سوء رفتار و یا سوء معاشرت زوج به حدى که ادام زندگى را براى زوجه غیرقابل تحمل نماید.
3) ابتلاى زوج به امراض صعب العلاج، به نحوى که دوام زناشویى براى زوجه مخاطره آمیز باشد.
قانون مدنی در مادة 1130 در مواردی که دوام زوجیت موجب عسر و حرج می شود، به زن حق داده است که تقاضای طلاق کند. در این صورت، به وکالت از شوهر نیاز نیست.
بنابراین، قانون گذار قصد داشته است با دادن وکالت، از حقوق زوجه حمایت کند.
4) جنون زوج در مواردى که فسخ نکاح شرعاً ممکن نباشد.
در قانون، از باب عسر و حرج مذکور در مادة 1130 ق.م (اصلاحی 14/8/1370) و تبصرة الحاقی 29/4/1381 مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام، در صورت اثبات عسر و حرج به واسطة جنون زوج، زوجه می تواند به حاکم شرع مراجعه، و تقاضای طلاق کند.
5) عدم رعایت دستور دادگاه در مورد منع اشتغال زوج به شغلى که طبق نظر دادگاه صالح، منافى با مصالح خانوادگى و حیثیت زوجه باشد.
6) محکومیت شوهر به حکم قطعى به مجازات پنج سال حبس یا بیشتر یا به جزاى نقدى که بر اثر عجز از پرداخت منجر به پنج سال بازداشت شود یا به حبس و جزاى نقدى که در مجموع به پنج سال یا بیشتر بازداشت منتهى شود و حکم مجازات در حال اجرا باشد.
7) ابتلاى زوج به هرگونه اعتیاد مضرى که به تشخیص دادگاه، به اساس زندگى خانوادگى خلل وارد سازد و ادام زندگى براى زوجه دشوار باشد؛ مانند اعتیادی که به اساس خانوادگی ضرر بزند یا به بیکاری مرد، فروش اثاثیه منزل، رها کردن زن و فرزند و وارد کردن ضرر به سلامت جسمی و روحی زن و فرزند منجر شود.
8) زوج زندگى خانوادگى را بدون عذر موجه ترک کند. تشخیص ترک زندگى خانوادگى و عذر موجه با دادگاه است و یا شش ماه متوالى بدون عذر موجه از نظر دادگاه غیبت کند.
9) محکومیت قطعى زوج در اثر ارتکاب جرم و اجراى هرگونه مجازات، اعم از حد و تعزیر در اثر ارتکاب جرمى که مغایر با حیثیت خانوادگى و شئون زوجه باشد.
10) در صورتى که پس از گذشت پنج سال زوجه از شوهر خود به دلیل عقیم بودن یا عوارض جسمى دیگر زوج، بچه دار نشود.
11) در صورتى که زوج مفقودالاثر شود و ظرف شش ماه پس از مراجع زوجه به دادگاه، پیدا نشود.
12) زوج، همسر دیگرى بدون رضایت زوجه اختیار کند، یا به تشخیص دادگاه، نسبت به همسران خود اجراى عدالت ننماید.

نتیجه گیری

شرط وکالت در طلاق، شرط فعل، و از نوع حق است که زوجه می تواند آن را اسقاط کند یا ببخشد.
در واقعیت و عرف موجود جامعه، شروط تبانی که بین دختر و پسر قبل از ازدواج قرار داده می شود و رضایت عقد بر اساس پذیرفتن آنها شکل می گیرد،لازم الوفا هستند؛ ولی به علت ذکر نشدن در سند ازدواج، نمی توانند ادعایی در مورد آن داشته باشند.

منابع: میزان
خبرگزاری فارس
قانون مدنی