وحدت در جامعه مدینه

با آمدن پیامبر به مدینه و تشکیل جامعه اسلامی به مسئله همبستگی و وحدت در میان امت، توجه خاص داشتند که مهم ترین ویژگی بارز و پر اهمیتی بود که پیامبر بدان اهتمام داشت.

در یک تقسیم بندی کلی نقش پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در پایه گذاری وحدت امت اسلامی شامل سه مطلب بنیادین می شود: نخست تلاش در وضعیت جامعه عربی آن زمان و به کارگیری عوامل «سیاسی جهت زمینه سازی های لازم; سپس برنامه ریزی های «فرهنگی در مسیر ترسیم دورنمای امت واحده برای مسلمانان و ایجاد فضای رشد فکری و ارتقای فهم مردم نسبت به مسؤولیت های خود; و در نهایت، به کار بستن راه حل هایی که پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله از آنها به عنوان ابزار تحقق وحدت بهره می گرفت.این چنین راهبردهایی رامی توان تحت عنوان «دعوت ارزشی پیامبرصلی الله علیه وآله برشمرد که پاره ای از آنها شامل «راهبردهای ارزشی ملی و مذهبی ، «راهبردهای ارزشی قومی و میهنی و نیز «راهبردهای ارزشی اجتماعی و فردی خواهند بود.

گسترش عدالت

یکی از مهمترین راهکارهای قرآن برای تقویت و حفظ همبستگی ملی در جامعه اهمیت دادن به عدالت در همه ابعاد آن میان آحاد جامعه است. قرآن در آیات متعددی بر اجرای عدالت تاکید می کند و حتی مهمترین فلسفه بعثت انبیا را برپایی قسط و عدل می داند و می فرماید: «مارسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم و آنها بر کتاب و میزان نازل کردیم تا مردم به عدالت قیام کنند.»اگر عدالت در میان مردم برقرار شود و آنان از نگرانی های تبعیض و ناعدالتی و از رحمت و رنج فقر و محرومیت رها شده و به امنیت و آسایش برسند، اتحاد و همبستگی در میان آنان تقویت خواهد شد. همچنان که امام هفتم فرمود: «اگر عدالت اجتماعی در میان مردم عملی شود آنان بی نیاز می شوند.»

با اجرای عدالت، برکات الهی نازل شده و رفاه و امنیت مردم افزایش می یابد و چون مردم احساس می کنند تبعیض و ناعدالتی از جامعه رخت بربسته، همه یکدل و یک جهت با زمامداران جامعه متحد شده و برای پیشرفت و ترقی همه جانبه تلاش می کنند.قرآن برای عملی شدن عدالت اجتماعی که ضامن همبستگی و اتحاد مردم نیز هست، راهکارهای مختلفی ارائه می دهد. تشویق به احسان، انفاق، پرداخت زکات، رسیدگی به محرومان و مستضعفان و اطعام، برخی از طرحهای قرآنی برای رفع فقر و ناعدالتی در جامعه می باشد.طبق این شیوه اگر کارگزاران جامعه همبستگی و اتحاد مردم را طالب باشند، باید برای رفع فقر و تبعیض به پا خاسته و با تمام وجود در برپایی عدل بکوشند.

ورود پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله به مدینه همراه با عقد قراردادهایی بین گروههای گوناگون بود. این پیمان ها را می توان یکی از بارزترین شواهد به کارگیری رهیافت وحدت اسلامی در جامعه آن زمان شمرد.پیمان نامه عمومی مدینه: یکی از مهمترین این پیمانها، اولین قراردادی بود که بین پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و طوایف و قبایل موجود یثرب بسته شد و بعضی آن را «نخستین قانون اساسی مکتوب جهان دانسته اند. این تدبیر بهترین مقوله برای به وجود آوردن وحدت ملی و همبستگی دینی بود چرا که وحدت میان قبایل درگیر، حقوق اجتماعی یهودیان و نیز مهاجران مسلمانان را تضمین می کرد و از سوی دیگر، این پیمانها مقدمات تشکیل یک وحدت سیاسی و حکومتی را فراهم می آورد.
در نتیجه همبستگی اجتماعی از میان می رود و اعتماد عمومی به بدبینی و سوء تفاهم بدل خواهد شد.قرآن در سوره انفال ارتباط عدالت عملی و همبستگی مسلمانان را مورد توجه قرار داده و می فرماید: «بگو پروردگارم مرا به عدالت امر کرده و این که در مساجد حضور یابم و با دین خالص عبادت نمایم و رو به سوی او کنم.»در این آیه اول امر به عدالت عملی شده است و آن گاه حضور در مساجد و شرکت در عبادت عمومی در یک صف واحد و با اخلاص نیت مورد تاکید قرار گرفته است و این تقارن، بیانگرارتباط عمیق عدالت اجتماعی و همبستگی معنوی مسلمانان است.