تبیان، دستیار زندگی
در تمام كارهای عبادی باید نیّت وجود داشته باشد و نیّت هم خالص و قصد انجام كارها تنها برای رضای خدا باشد و اگر در اعمال انسان ریا و خودنمائی وجود داشته باشد، آن اعمال ثمرة واقعی را در بر نخواهد داشت و مقبول درگاه الهی نمی‎گردد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

برای خودسازی فردا دیر است!

در تمام كارهای عبادی باید نیّت وجود داشته باشد و نیّت هم خالص و قصد انجام كارها تنها برای رضای خدا باشد و اگر در اعمال انسان ریا و خودنمائی وجود داشته باشد، آن اعمال ثمرة واقعی را در بر نخواهد داشت و مقبول درگاه الهی نمی گردد.

فرآوری: آمنه اسفندیاری ـ بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
ریا

ریا به معنای نشان دادن و وانمود كردن چیزی از اعمال حسنه یا اخلاق پسندیده به مردم برای قدر و منزلت یافتن پیش آنهاست. ریا ممكن است در اعمال و عبادات واجب و یا اعمال مستحب باشد، در تمامی موارد ریا نكوهیده و مذموم شناخته شده و امام صادق علیه السّلام می فرماید: (وسایل الشیعه، ج 1، ص 67) هر ریایی شرك است. برای جلوگیری از ریا لازم است به درون خود مراجعه كرده و با شناسایی ریشه های ریا، راه را بر بروز ریاكاری ببندیم.

كسی كه ریا می كند دنبال عزت می گردد و با نمایاندن كارهای خوب به این و آن می خواهد كه بفهماند آدم خوبی است تا به او احترام كنند، دوستش بدارند و بر عزت و سر افرازیش افزوده گردد؛ در حالیكه عزت تنها از آن خداوند است كه به هر كس كه بخواهد عطا می نماید و از هر كس كه بخواهد می گیرد.

مهم ترین راه های جلوگیری و پیشگیری از ریا عبارتند از:

١ـ تقویت ایمان
یكی از راه های اصلی جلوگیری از ریا، تقویت ایمان و باورهای مذهبی است. هر اندازه نیروی ایمان در افراد قوی تر شود، انجام اعمال ریاكارانه در آنها ضعیف تر می شود.
٢ـ اخلاص
دومین عامل جلوگیری از ریا، اخلاص است. اخلاص در واقع نقطة مقابل ریا است. اخلاص به معنای آن است كه انسان، عبادات، اعمال و رفتارش را برای رضای خدا انجام دهد. علی علیه السّلام می فرماید: اخلاص در عمل، از نشانه های سعادت است» (محمدی ری شهری، ج 3، ص 59) و نیز فرمود: «خوشا به حال كسی كه عبادت و دعایش را فقط برای خدا انجام دهد و قلبش را به آنچه چشمش می بیند مشغول نسازد (حر عاملی، بحار الانوار، بیروت، ج70، ص 229) تا وقتی انسان اخلاص نداشته باشد، نمی تواند خود را از ریا مصون نگه دارد.

نكوهش ریا در آیات و روایات

از آن جا كه هدف از عبادات، جلب رضایت خداوند و تقرب به درگاه الهی می باشد، هر نوع انگیزة دیگری برای انجام عبادات نكوهیده و ناپسند است؛ لذا خداوند در قرآن می فرماید: «فویلٌ للمصلّین، الذین هم عن صلاتهم ساهون، الذین هم یُرائون و یمنعون الماعون»؛[2] وای بر نمازگزاران! آن كسانی كه نسبت به نماز خود مسامحه كارند، آنان كه اعمال و عبادات خود را از روی ریا و خودنمایی انجام می دهند و از احسان به دیگران خودداری می كنند.
علی علیه السّلام نیز می فرماید: «آفةُ العبادةِ الرّیا»[3] آفت عبادت ریا است. ریا در عبادت ممكن است انواع مختلف داشته باشد. آن كه می خواهد از ریا مصون بماند و در نماز حضور قلب داشته باشد، توجه به این نكات مفید است:

1. ریا ممكن است در عبادات واجب مانند نماز و روزه محقق شود،

مثلاً فردی كه در خلوت و تنهایی اهل نماز نیست، امّا در حضور دیگران علاقه دارد نماز بخواند یا فردی كه در حضور دیگران با والدین خود رفتار شایسته و برخورد مناسب از خود نشان می دهد، امّا در غیاب دیگران و در منزل با ایشان بی ادبی و بی احترامی می كند، از مصادیق ریا در اعمال واجب محسوب می شود و حرام است.

2. نوع دیگر ریا در عبادات آن است كه فرد در اعمال واجب خود مرتكب ریا نگردد،

یعنی هدفش رضای خدا باشد، امّا در عبادات مستحب خود مرتكب ریا شود، مثل این كه در حضور مردم نماز مستحبی بخواند، تسبیح و صلوات بگوید؛ امّا در مواقعی كه تنها است و كسی او را نمی بیند، علاقه به این اعمال نداشته باشد. یا ركوع و سجود و سایر افعال نماز را در حضور دیگران با كیفیت بهتر انجام دهد تا در نظر دیگران مذهبی جلوه كند. امّا در تنهایی نمازش را سطحی و بدون كیفیت بخواند. تمامی این موارد از مصادیق ریا است و می تواند اعمال و رفتار فرد را دچار مشكل كند.

3. ریا در اظهار شهادتین(اسلام)

یكی از اقسام ریا این است كه شخص شهادتین را به زبان می آورد ولی در دل آن را انكار می كند كه این قسم داخل در كفر و نفاق است. چنین اشخاصی از كافر ظاهری بدتر و پر عقبوت ترند؛ زیرا هر صفت نفاق را دارد و هم صفت كفر را.

4. ریا در وصف عبادات

كسی كه در اصل عبادات ریا نكند؛ ولی در اجزای عبادات سعی در ریا نماید. مثلا ركوع، سجده، قرائت و... نماز را در حضور دیگران با آب و تاب بجا آورد تا جلب نظر دیگران را بنماید. یا در مراسم عزاداری گریه خود را پاك نكند یا به هیبتی بخصوص عزاداری كند تا دیگران جذب و جلب او شوند.

حضرت علی علیه السّلام می فرماید: «بر تو باد به اخلاص، در نیت و عمل، به راستی كه پاكی نیت و عمل خالص، سبب قبولی اعمال و ارزشمند شدن عبادت و بندگی خدا است.»

5. ریا در غیر عبادات

مثل نظافت لباس به قصد خود نمایی یا پوشاندن عیبی از خود تا مردم او را پی عیب بدانند و یا در پنهان داشتن گناهان خود این قسم از ریا جایز است و از جهانی اگر انجام نشود انجام ندادنش حرام خواهد بود. مثل اینكه گناهان را از دید دیگران مخفی نكند و آنها را اظهار نماید. این كار قطعاً حرام است و خود یكی از گناهان كبیره به شمار می رود.
پس از آن كه مفهوم ریا و مصادیق آن را در مورد عبادات شناختیم، برای این كه عبادات به ریا آمیخته نشود، باید مواظب بود كه نیت ما محض رضای خدا باشد و جز رضای خداوند هیچ هدف و نیت دیگری را در اعمال و رفتار خود مدّ نظر نداشته باشیم.
ملا مهدی نراقی در كتاب ارزشمند« معراج السعادة» می نویسد: «شیطان برای افساد كار بندگان و آمیخته نمودن عبادات آنان به ریا، افراد را در مورد نیت، قرائت یا طهارت به وسواس می اندازد. اگر چند دفعه كسی اعتنا نكند و به آن چه از شرع رسیده اكتفا كند، دست از او بر می دارد و موفق نمی شود كه اعمال و عبادات او را به ریا آلوده كند؛ امّا اگر به وسوسه های شیطان گوش فرا دهد و در هر عملی شك كند، كارش به جایی می رسد كه از عبادت بازماند و اعمالش به ریا آمیخته شود.»[4]
خلاصه برای رهایی از ریا باید نفس خود را به پنهان داشتن عبادات عادت داد و همان گونه كه درها را بر روی اعمال زشت خویش بسته ایم باید بر فاش شدن عبادات و اعمال خویش نیز بسته نگهداریم و تا حدّ ممكن سعی كنیم كه اعمال خود را فقط برای خدا انجام دهیم. و هیچ گاه هدف این نباشد كه دیگران اعمال را ببینند و تعریف و تمجید كنند، توجه داشته باشید كه اگر تصمیم قطعی بگیریم و هدف رضای خدا باشد، خداوند ما را در این زمینه یاری می كند؛ زیرا خداوند فرموده است: «و الذین جاهدوا فینا لنهدیّنهم سُبلَنا»[5]؛ و كسانی كه در راه ما تلاش و كوشش می كنند، ما آنها را بر راه های خویش هدایت می كنیم. نکته ای که بیان آن بسیار مهم است این است که از آن جا که اسلام دینی اجتماعی است و بسیاری ار عبادات ما اجتماعی است با ید با «تمرین» تلاش کنیم که این عبادات با ریا از بین نرد.
علی علیه السّلام نیز می فرماید: «بر تو باد به اخلاص، در نیت و عمل، به راستی كه پاكی نیت و عمل خالص، سبب قبولی اعمال و ارزشمند شدن عبادت و بندگی خدا است.»[6]

خلاصه اینکه:

كسی كه ریا می كند دنبال عزت می گردد و با نمایاندن كارهای خوب به این و آن می خواهد كه بفهماند آدم خوبی است تا به او احترام كنند، دوستش بدارند و بر عزت و سر افرازیش افزوده گردد؛ در حالیكه عزت تنها از آن خداوند است كه به هر كس كه بخواهد عطا می نماید و از هر كس كه بخواهد می گیرد.
تذکر: برای خودسازی فردا دیر است امروز اقدام كنیم كه راحت تر به نتیجه مطلوب برسیم.

پی نوشت ها:
[1] . ابن منظور، لسان العرب، ج 5، ص 88.
[2] . ماعون/4 7.
[3] . آمدی، غرر الحكم، ج 3، ص 99.
[4] . نراقی، مهدی، معراج السعادة، ص 627 628.
[5] . عنكبوت/69.
[6] . آمدی، غرر الحكم، ج 4، ص 290.


منابع:
سایت اندیشه قم
معراج السعاده مهدی نراقی غررالحکم ج 3 و 4

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.