شرح ویژگی‌های گنبد جدید حرم فاطمه معصومه(س)

به گزارش گروه دین و اندیشه "مهر" به نقل از رسا، وی در مورد مشخصات گنبد مطهر قبل از سال 1380 گفت : ارتفاع گنبد از سطح پشت‌ بام 45/16 متر، ارتفاع ساقه 20/7 متر، ارتفاع گنبد 25/9 متر از روی ساقه، قطر پایین ساقه 92/11 متر و مساحت گنبد و ساقه آن نزدیک به 500 متر‌مربع می‌باشد. همچنین سطح پایین ساقه تا 125 سانتیمتر از آجر تراش خورده و روی آن یک متر کاشی خشتی فیروزه‌ای و از آن به بالا ساقه و گنبد با خشت‌های مسی طلاکاری شده است.

وی افزود : در گلوگاه ساق گنبد کتیبه‌ای از اشعار به خط نستعلیق و به شکل بسیار هنرمندانه و زیبا قلمکاری شده است. گنبد از داخل دارای دو سقف آجری کوتاه و بلند است که خشت‌های طلایی به وسیله گچ و میخ به سطح سقف بیرونی نماسازی شده بود.

فقیه میرزایی شکل ظاهری خشت‌های طلایی گنبد را به صورت مربع و مستطیل عنوان کرد و افزود : تعداد قطعات طلاکاری شده و در گنبد به همراه ساقه آن در گذشته 12 هزار و 455 قطعه کوچک و بزرگ بوده است و نوع ورق آنها مسی چکشی با چفت‌های میخ ‌‌دار و قطر هر ورق مسی حدود 5/2 میلی‌متر بود. نوع طلاکاری خشت‌ها به صورت سنتی قدیم احتمالاً به روش ملقمه بود. ضخامت طلای باقی مانده به طور متوسط 2 تا 3 میکرون بود که به مرور زمان در اثر باد و شن و گرما و سرما فرسایش یافته و در بعضی قطعات تنها مس سیاه باقی مانده بود.

وی هدف از مطرح شدن طرح بازسازی گنبد حضرت فاطمه معصومه ـ س ـ را برنامه‌های بازسازی آستانه با توجهات حضرت ولی عصر ـ عج ـ ، کسب اجازه از رهبر معظم انقلاب و اشاراتی از ناحیه آیت الله بهجت دانست و خاطر نشان ساخت : قدمت دو قرنی طلاکاری موجب شده بود سطح بیرونی گنبد مرقد مطهر حضرت فاطمه معصومه ـ س ـ ، اوضاع نامطلوبی پیدا کند. قدمت خشت‌های مسین طلاکاری شده و همچنین تأثیر‌پذیری آنها از شرایط و عوامل مخرب جوی و طبیعی موجوب فرسایش جدید در سطح و حتی اعوجاج برخی زوایا و سطوح آن شده بود.

معاون مالی آستانه افزود : با توجه به نیاز ضروری تعمیر گنبد مطهر، تولیت آستانه بلافاصله هیئت امنای طرح تعویض خشت‌های طلایی گنبد حرم مطهر را تشکیل داد و از اردیبهشت‌ سال 1380 کار در دو مرحله عملیات و تحقیقات آغاز شد. قبل و بعد از جمع‌آوری خشت‌های مستهلک و شمارش و توزین آنها برای نگهداری در خزانه تولیت، عملیات دقیق نقشه‌برداری با استفاده از دوربین‌های نقشه‌‌برداری و فاصله‌یاب الکترونیکی انجام پذیرفت و در نتیجه مشخص شد انحرافاتی بر اثر حوادث طبیعی در زوایا و دوایر گنبد پدید آمده است. بر همین اساس بدون آسیب رساندن به شکل اولیه گنبد، اقدام به آرماتور‌بندی و بتون‌ریزی استوانه و قوس گنبد کردیم.

وی با بیان این که تمام مراحل کار جمع‌آوری خشت‌های گذشته، بتون‌ریزی و طلا‌کاری خشت‌های مسی جدید با هماهنگی مراکز علمی و دانشگاهی کشور برای استفاده از آخرین دستاورد‌های علمی صورت گرفته است، توضیح داد : پس از مشورت با مراکز علمی مثل دانشگاه صنعتی شریف و کارگاه‌های طلاکاری مشهد، اصفهان و تهران کار معماری و تقویت سازه آغاز شد. همزمان با کارهای معماری گنبد، کارگاه طلاکاری نیز طراحی و تهیه خشت‌‌های مسی و نیز آماده کردن مواد شیمیایی و مانند آن و طلاکاری خشت‌های برای تحویل به واحد معماری و نصب بر روی سازه بتونی اقدام کرد.

دبیر هیئت امنای طرح تعویض خشت‌های طلای گنبد مطهر هزینه مصرف شده در این پروژه را حدود 3 میلیارد تومان برآورد و تشریح کرد : برای بازسازی خشت‌های طلایی گنبد مطهر به 10 تن مس نورد شده خالص ‌به قطر 5/1 میلی‌متر و 240 کیلوگرم طلای خالص 24 عیار برای گنبد و ایوان نیاز بود. ورق نورد شده صد‌درصد خالص و استاندارد از مجتمع مس شهید باهنر کرمان به ضخامت 5/1 میلی‌متر با سختی (HA) است. شکل خشت‌ها به صورت مربع و ارتفاع 22 سانتی‌متر به یاد بیست و دومین سالروز پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 57 است. ضخامت طلای خشت‌های جدید از 14 تا 22 میکرون به طور متوسط روی هر خشت 22‍*22 سانتی‌متری 5/4 مثقال طلای خالص به کار رفته است.

وی در تشریح مشخصات جدید گنبد حرم مطهر، قطر فعلی گنبد را 80/12 متر، قطر ساقه از پشت ‌بام 20/7 متر، ارتفاع گنبد تا نوک تیز 5 متر و از پشت‌بام 17 متر، طول قوس گنبد 12 متر و ارتفاع شاخص گنبد را 4 متر بیان کرد و ادامه داد: خط کتیبه پایین 536 قطعه طلاکاری شده، خط شناسنامه 316 قطعه طلاکاری شده، تعداد خشت استوانه در 17 ردیف 2788 قطعه، تعداد قطعه بالا و پایین کتیبه بالا 655 قطعه، تعداد خط کتیبه بالا 48 قطعه، تعداد قطعه بالای مقرنس 212 قطعه، تعداد مقرنس 742 قطعه، گلویی مقرنس 212 قطعه، تعداد قطعه آبچگان 680 قطعه، تعداد خشت گنبد با شمسیه بالا در 52 ردیف 6952 قطعه و تعداد قطعه شاخص بالا 7 قطعه طلاکاری شده که جمعاً 13 هزار و 148 قطعه است.

فقیه میرزایی گنبد مطهر را دارای دو کتیبه با مضمون‌های بخش اولیه وصیتنامه بنیانگذار انقلاب اسلامی ایران در خصوص حدیث ثقلین در پایین ساقه گنبد و شعر زیبایی که در قسمت بالای ساقه در گذشته بوده و مجدداً احیا شده است، دانست و توضیح داد : در این کتیبه از تمام فضا برای تکرار صفات الهی استفاده شده است.