کتابی در رقابت با صحیح بخاری

یکی از کتاب های مهمی که پس از صحیح بخاری نگارش شده است و برای اهل سنت بسیار مهم است، صحیح مسلم نام دارد. مسلم بن حجّاج نیشابوری، متوفای ۲۶۱، در حلقه درس بخاری حاضر می شده و از شاگردان اوست.

صحیح مسلم، تألیف مسلم بن حجاج نیشابورى (متوفى 261ق) از علماى اهل سنت در قرن سوم هجرى است كه به زبان عربى نگارش و توسط محمد فؤاد عبدالباقى تصحیح و تحقیق شده است. از دیگر نام هاى كتاب، «المسند الصحیح»، «المسند» و «الجامع الصحیح» است.
صحیح مسلم نزد اهل سنت، مهم ترین كتاب حدیث، پس از صحیح بخارى است (گرچه بعضى از اهل مغرب، كتاب وى را بر بخارى ترجیح داده اند. مسلم در آغاز صحیح در مقدمه كتاب از درخواست شخصى از او كه احتمالاً مى بایست خود از عالمان و محدثان باشد، براى فراهم آوردن كتاب روایى جامع، سخن به میان آورده است.
چنان كه گفته اند، مسلم بن حجّاج نیشابورى، اعتبار رجال راست گو و مورد اطمینان و ثقه اهل سنّت را بى دلیل، زیر سؤال مى برد كه از این رجال مى توان به «ابراهیم بن عبدالله سعدى» اشاره نمود. ذهبى در این باره مى گوید: ابراهیم بن عبدالله سعدى نیشابورى، راست گو بود و از یزید بن هارون و دیگران نقل حدیث مى كرد. ابوعبدالله حاكم مى گوید: ابراهیم، مسلم را حقیر مى شمرد، به همین جهت، مسلم بى هیچ دلیلى بر او طعنه مى زد. تردیدى نیست كه این مسأله، عدالت مسلم را زیر سؤال مى برد و اعتماد به وى و روایات وارده در كتابش را از میان مى برد. به همین جهت است كه ابن جوزى مى نویسد: از اشتباهاتى كه ابلیس، محدّثان را به آن مبتلا مى كند این است كه محدّثان از روى انتقام جویى، اعتبار یك دیگر را مخدوش مى كنند و همین، آن ها را از مبناى جرح و تعدیلى كه علماى پیشین، براى دفاع از شرع، بهره مى جستند، خارج مى كند.

رابطه اجتماعی مسلم

او هم مانند بخاری بی طرف و گوشه گیر بوده یعنی وقت خود را بیشتر صرف کسب و نشر علم نموده، حتی وقتی که شیخ ذهلی از امام بخاری بدبین شد و بالأخره امیر بخارا هم از او بدبین گردید منع می کردند کسی با بخاری تماس داشته باشد، با این وجود امام مسلم به خدمت او می شتافت و از لومة لائم خوف نمی کرد.
فرید وجدی در دائرة المعارف خود گوید: به محمد بن یحیی خبر رسید که مسلم بر مذهب بخاری است ، روزی که مسلم در مجلس محمد ابن یحیی بود، محمد در خاتمه مجلس گفت: بیدار باشید کسی که به لفظ بگوید: «اَلْقُرْآنُ مَخْلُوقٌ بِاللّفْظِ» حلال نیست در مجلس ما حاضر شود. مسلم ردای خود را بر عمامه انداخت و بر رؤس مردم به پا خاست و از مجلس او بیرون رفت و هرچه را از او نوشته بود جمع کرد و آن را به پشت حمالی نهاد و فرستاد به در خانة محمد بن یحیی، به این جهت وحشت امام مسلم نسبت به او زیاد شد از او و زیارت او تخلف کرد. گرچه از نظر اهل سنت روایات این کتاب به صورت کامل نیز مورد پذیرش نیست اما بر مبنای دیدگاه تشیع کلیه روایات از جنبه سندی و متنی بایستی مورد بررسی های دقیق علمی واقع گردند و این موضوع برای تمامی منابع روایی وجود داشته و کتابی را نمی توان از این قاعده مستثنی دانست.

منبع:
دانشنامه نور
سایت نوگرا
دانشنامه حوزه
صحیح بخاری و مسلم در ترازوی نقد