زندگی سیاسی آیت الله کاشانی

شیخ فضل الله از رهبران نهضت مشروطه ایران به شمار می رفت لکن پس از مشاهده نفوذ غرب گرایان وابسته به استعمار انگلیس در نهضت مشروطه و مصادره آن به نفع انگلیس با مشروطه ای که تغییر ماهیت داده و از اسلامی به غربی و انگلیسی تبدل یافته بود مخالفت می ورزد.

فرآوری: ع. امانی - بخش سیاست تبیان

سید ابوالقاسم کاشانی یکی از رجال سیاسی ایران بود که در عراق بر علیه انگلیس مبارزه کرد و در نهضت ملی صنعت نفت ایران به همراه محمد مصدق نقش داشت. افکار و مبارزات ایشان تاثیرات بسیاری بر روند سیاسی کشور ایران داشته است. در ادامه به برخی زوایای زندگی این روحانی مبارز می پردازیم.

کارنامه آیت الله کاشانی

آیت الله کاشانی دارای کارنامه ای درخشان از جهاد و مبارزه با دشمنان دین می باشد و تمام لحظات زندگی خویش را در مسیر صیانت از دین و سرزمین های اسلامی و از جمله سرزمین ایران و ملت مسلمان آن سپری نمود و از همه سو آماج حملات مخالفان و معاندان قرار گرفت.

در دیدگاه های حضرت امام خمینی (ره) درباره تاریخ معاصر ایران حجم و جایگاهی از این اندیشه های سیاسی و رهنمودهای تاریخی به زندگی و مبارزات آیت الله کاشانی اختصاص یافته است.

مبارزات سیاسی آیت الله کاشانی

آیت الله کاشانی یکی از مبارزان سیاسی ایران است که سرسختانه در برابر غرب زدگی و استعمار ایستادگی کرد. با استعفای رضا شاه دیکتاتور در شهریور 1320 آرام آرام فضای استبداد شکسته شد و آیت الله کاشانی بلافاصله اعلامیه ای با این مضمون که «ایران مال ایرانی است، و ذخایر آن به ویژه نفت از آن ایرانیان است و فقط قوانین و ضوابط اسلامی باید حکمفرما گردد، انتشار داد.» آزادی داده شده توسط حکومت محمدرضا پهلوی چندان دوام نیاورد و دولت اشغال گر انگلیس با دخالت های غیرقانونی خود شروع به دستگیری مخالفین به ویژه آیت الله کاشانی نمود. لذا انگلیسی ها از سهیلی نخست وزیر وقت خواستند که ایشان را تبعید کند. اما آیت الله کاشانی به محض اطلاع، مخفیانه به قم رفت و تلگرافی به فرمانداری نظامی تهران مخابره و شرایطی را برای تسلیم شدن خود اعلام کرد. لکن سهیلی نخست وزیر به فرمانداری اعلام کرد"چون مطابق مدارک بدست آمده، آقای حاج سید ابوالقاسم کاشانی اقداماتی علیه استقلال و امنیت کشور و به نفع دشمنان مملکت نموده است. لازم است که فوراً مشارالیه را تحت تعقیب درآورد."

سرانجام آیت الله کاشانی پس از پنج ماه فعالیت ضد رژیم در قم با مهر اعلامیه ای و شب نامه در تاریخ 27 خرداد 1323 محل اقامتش کشف و در گلاب دره شمیران بازداشت و به شهرهای اراک، رشت و کرمانشاه تبعید شد. وی در مصاحبه ای، چگونگی دستگیری و زندانی این دوره را این طور اعلام می دارند: «یک عده از افسران و افراد انگلیسی با مأموران شهربانی ایران آمدند، بنده را گرفتند، اول بردند ادارة سیاسی شهربانی.

بعد به اردوگاه انگلیسی ها که نزدیک امیرآباد می باشد انتقال داده، مدتی در آنجا بوده، بعد به وسیله دو افسر انگلیسی با هواپیما به رشت رفته در آن جا دو روز به سر بردیم، دو مرتبه به اراک برگرداندند و از آن جا به کرمانشاهان مرا انتقال دادند، و تا پایان جنگ در اردوگاه های مختلف متفقین با بدترین شرایط زندانی بوده و در تاریخ 24 مرداد 1324 پس از گذشت 14 ماه از زندان متفقین آزاد گردید.

آیت الله کاشانی و نهضت ملی شدن صنعت نفت

آیت الله کاشانی به عنوان نماد روحانیت سیاسی با درک موقعیت و اهمیت موضوع و ابتکار عمل، شعار ملی شدن نفت را در اذهان عمومی و همچنین نمایندگان، مطبوعات و علما شعله ور کرد. ایشان در ابتدا به مخالفت با انتصاب رزم آرا به نخست وزیری برخاست، در این راستا بازار تهران تعطیل و هزاران نفر از مردم تهران در خیابان بهارستان تجمع کردند تا از ورود رزم آرا به مجلس جلوگیری کنند لکن نیروهای امنیتی با حمله به مردم و مجروح کردن عده ای، آن ها را پراکنده کردند.

وی که می دانست رزم آرا به منظور حفظ منابع انگلستان مانع ملی شدن نفت می باشد، اعلامیه ای در این زمینه صادر و تمام مسایل و مشکلات را از ناحیه کشور انگلستان دانست.

آیت الله کاشانی برای فشار بیشتر به مجلس و تسریع در تصویب قانون ملی شدن نفت، با صدور اعلامیه ای از مردم خواست تا راجع به ملی شدن صنعت نفت در سراسر کشور، و همزمان با تشییع جنازه رزم آرا در18 اسفند تظاهرات ملی و همگانی در خیابان های تهران برگزار شود. عصر روز موعود صدها نفر از مردم تهران با شعارهایی درحمایت از اسلام و مخالفت با حضور انگلیس در ایران، تظاهرات باشکوهی برگزار کردند.
سرانجام ماده واحدی ملی شدن صنعت نفت در روز 24 اسفند در مجلس شورای ملی مطرح و به اتفاق آرا به تصویب رسید و به مجلس سناهم در روز 29 اسفند بر نظر نمایندگان مجلس شورای ملی صحه گذاشت و بدین طریق و بدین طریق یکی از آرزوهای ملت ستمدیده ایران، در اثر تلاش ها و فداکاری های آنان به رهبری آیت الله کاشانی به ثمر نشست.

درگذشت آیت الله کاشانی

در سال 1334 پس از دستگیری سران جمعیت فدائیان اسلام، بار دیگر آیت الله کاشانی به اتهام شرکت در قتل رزم آرا دستگیر و روانه زندان شد. آن گاه او پس از شکنجه های فراوان در معرض محاکمه و اعدام قرار گرفت ولی به جهت اعتراض مقامات روحانی، به ویژه آیت الله بروجردی، رژیم مجبور به آزادی آیت الله کاشانی شد.
آیت الله کاشانی پس از عمری مبارزة مستمر با استبداد داخلی و استعمار خارجی در 23 اسفندماه 1340 دعوت حق را لبیک گفت و در حرم مطهر حضرت عبدالعظیم (ع) به خاک سپرده شد.

منابع : پایگاه اطلاع رسانی حوزه / ویکی شیعه / پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی