عروسی تفنگ؛ آیینی برای موفقیت در شکار

عروسی تفنگ آیینی است که عمری به درازای تاریخ ورود تفنگ به میان عشایر کرد غرب ایران دارد. آیینی که امروزه می رود تا مانند دیگر آیین ها رو به فراموشی رود و امروز کمتر در یاد و خاطره ها مانده است. تنها دلخوشی برای زنده ماندن این آیین ها افراد سالخورده ای هستند که راویان شفاهی این آیین ها هستند.

معرفی

عروسی تفنگ آیینی کهن و قدیمی است که علی رغم رنگ باختن آیین ها در دنیای مدرن و ماشینی امروز همچنان در روستاها و مناطق عشایری استان ایلام برگزار می شود.منظور از برگزاری این آیین ، موفقیت شکار شکارچیانی است که تیرشان را بسته اند.بستن تیر، به موفق نبودن شلیک های شکارچی در سه بار شکار پی در پی اطلاق می شود و به اصطلاح در این آیین تفنگ داماد می شود.

خاستگاه و منطقه اجرای آیین

خاستگاه و پیشینه تاریخی برگزاری این آیین به درستی مشخص نیست ولی خاص منطقه ایلام و خاستگاه آن باورهای بومی مردم این منطقه است. در استان ایلام شکارگری به صورت های مجاز و غیرمجاز از علایق خاص مردان منطقه محسوب می شود و مناطقی نظیر چکر، بولی و بینا در این استان شکارگاه های پررونقی محسوب می شوند.

مراسم عروسی تفنگ

در این آیین شکارچی در یکی از نخستین روزهای ماه تفنگش را برداشته و به بهانه اینکه شکار را نمی کشد از شاخه درخت آویزان می کند و تازیانه می زند یا زیر ضربات دست و پا ، مشت و لگد می زند و اصطلاحا آن را کتک می زند. در این هنگام بانوی بزرگ خانه که اغلب زن شکارچی است ، با دیدن این صحنه به نجات تفنگ می آید و تفنگ را از زیر ضربات تازیانه و مشت و لگد بیرون می آورد و با گره زدن تکه پارچه ای از ضریح یک مکان مقدس به لوله تفنگ به نوعی ضامنش می شود. سپس تیری از تفنگ بیرون می کشد و زیر زبان خود می گذارد و به خانه قدیمی ترین همسایه خود رفته و از وی یک مشت آرد می گیرد و با آردی که گرفته به نیت برکت تفنگ ، نوعی نان کلفت و کوچک وفطیر به نام «پیگ» (گرده) می پزد و با دعا خواستار برکت سفره می شود.سپس نان را با لوله تفنگ سوراخ کرده ودر اقدامی نمادین به عقد تفنگ در می آورد و شبیه گردن بند به گردن اسلحه آویزان می کند. در این هنگام زن شکارچی گلوله تفنگ را که تا این زمان زیر زبانش بوده بیرون می آورد و سرجای خودش در تفنگ می گذارد. سپس در جایی که شیب دار باشد ، زن نان گرد و کوچک را می غلطاند و مرد شکارچی آن را مورد اصابت تیر قرار می دهد و پاره های نان بین اعضای خانواده قسمت می شود. پس از پایان این آیین شکارچی زاد و توشه برداشته و به شکار می رود و بر اساس شنیده ها همواره دست پر به خانه باز می گردد.

آیینی ترکیبی از باورهای بومی و مذهبی

اجرای این مراسم آنچنان جدی و رسمی برگزار می شود که برای حاضران در مراسم کشش و فضایی خاص و سحرانگیز به وجود می آورد.به دلیل استفاده از پارچه های اماکن متبرک و نان که موجب برکت است ، این آیین را می توانیم ترکیبی از باورهای بومی و مذهبی مردم استان ایلام بدانیم. شکارچیان همواره شکارگری را کسب نان حلال و در مواردی با کمک عناصری نظیر طبیعت و نیت انجام می دهند و به همین علت از نان و تبرک آن به خاطر کارکرد و تقدس آن استفاده می کنند.
اصابت نکردن تیر به شکار به علت طلسم شدن اسلحه و یا بسته شدن تیر، هیچگاه با ساز و کار امروزی و نگاه علمی تعریف پذیر نیست، اما می توان گفت پس از این آیین شکارچی با اعتماد به نفس بیشتری به شکار می رود. افزایش میزان دقت و تاثیر ناخودآگاه این آیین در شکار و اعتماد به نفس در تیراندازی از مهمترین بازخوردهای این آیین برای شکارچیان است و اگر چه ممکن است برخی از شکارچیان امروزی به این رسم اعتقاد نداشته باشند، اما دیده می شود آنها نیز بخاطر آرامشی که از این اقدامات می یابند این رسم را هنوز هم دنبال می کنند. وجود مولفه هایی نظیر همبستگی، عشق به خانواده و اعتقاد به آموزه های دینی در اجرای این آئین ، زیبا و درس آموز است و نشان از غنای فرهنگی این سرزمین دارد.

منابع: تیشینه، سیری در ایران، ایرنا، روزنامه شهروند