یزید بن مغفل: دو فرد در دو جبهه
یزید بن مغفل از جمله کسانی است که در مکه به حضرت پیوست و تا کربلا همراهی کرد و در نهایت به شهادت رسید. برخی از منابع و پژوهشها وی را با فرد همنام خود که اتفاقا در همان روز در سپاه اموی بود و در عاشورا کشته شد، اشتباه می گیرند.
یزید بن مغفل [1] ، اصالتش یمنی و از تیره جعفی قبیله مذحج است.[2] با این حال اسامی دیگری همچون، زید بن معقل[3]، یزید بن مغفل[4] و بدر بن معقل[5] و منذر بن مفضل[6] نیز برای او ذکر شده است. منابع تاریخی او را از اصحاب و یاران امام علی(ع)و امام حسین(ع) معرفی کرده اند[7] که در مکه به ایشان پیوست و تا کربلا همراهی کرد و به شهادت رسید.[8] منابع اطلاعات چندانی از زندگانی وی گزارش نکرده اند.
بر اساس گزارش های تاریخی، یزید بن معقل( یزید بن مغفل)، از جمله اصحاب و یاران حضرت علی(ع) بوده که در حوادث غبارآلود آن دوره، مسیر خود را به اشتباه نرفت و در جنگ صفین در کنار امام و در مقابل سپاه معاویه قرار گرفت.[9] همچنین در دوران حضرت علی (ع) در جنگ با خوارج( رهبری خریت بن راشد)[10]که در منطقه اهواز و ساحل دریا دست به شورش زده بودند شرکت نمود[11] که سرانجام این جنگ به شکست خوارج و کشته شدن خریت منتهی شد.[12]
در کتاب خزانه الادب که به ذکر شاعران و اشعار آنان پرداخته، از قول ابو مخنف از زید بن معقل نام برده و بیان کرده هنگامی که امام حسین(ع) به همراه اهل بیتش در مسیر مکه تا کوفه به منطقه قصر بنی مقاتل رسیدند و در آنجا خیمه عبیدالله بن حر را دیدند امام برای دعوت او به همراهی با خودشان، حجاج بن مسروق و زید بن معقل از جعفیان را به سویش فرستادند و آنان پیام امام را به عبیدالله بن حر رساندند.[13]
تا اینجای بحث مشکلی وجود ندارد. اما هنگامی که به بررسی نقش این شخصیت در عاشورا می رسیم به دو فرد همنام می رسیم که یکی در سپاه حق و دیگری در سپاه باطل است. چرا که در برخی از منابع از یزید بن معقل بعنوان سپاهی اموی نام برده و ذکر می کنند که در روز عاشورا در سپاه دشمن امام حسین(ع) حضور داشته و به مبارزه با بُریر بن خُضَیر هَمدانی پرداخت و بریر او را از گمراهان خطاب کرد و نهایت بدست بریر کشته شد.[14] و برخی منابع دیگر او را از یاران و اصحاب امام حسین(ع) معرفی می کنند که در روز عاشورا به شهادت رسید.
با جمع بندی گزارش های تاریخی در باره یزید بن معقل می توان گفت که ما در منابع تاریخی و سِیَر، دو دسته اطلاعات درباره وی داریم:
دسته اول: اطلاعاتی که او را با نام یزید بن معقل بن عوف بن عمیر بن کلب عامری و او را از تابعان و اصحاب امام علی (ع) و امام حسین(ع) ذکر کرده و گفته اند او در روز دهم محرم سال 61 هجری در کنار امام به شهادت رسید.[15]
دسته دوم: اطلاعات منابعی که او را یزید بن معقل بن عمیره بن ربیعه وحلیف بنی سلیمة از عبد القیس[16] معرفی نموده که در روز دهم محرم سال 61 هجری در کربلا حضور داشت اما در سپاه عمر سعد و در مقابل امام حسین(ع) بود. او در روز عاشورا به مقابله با بُرَیرِ بن خُضَیر هَمدانی که از یاران و صحابه امام بود، پرداخت. سرانجام جنگ تن به تن بین آنان صورت گرفت و با ضربه بریر بن خضیر همدانی به هلاکت رسید.[17]
با توجه به مطالب فوق باید گفت:
اولاً: از آنجا که اکثر منابع، از نامهایی چون یزید بن معقل، یزید بن مغفل، زید بن معقل، بدر بن معقل و منذر بن مفضل یاد کرده و حتی سلام هایی در ناحیه مقدسه و رجبیه برای تمامی این نام ها بیان نموده اند این اسامی همه برای یک نفر است و بییشتر منابع از دو اسم یزید بن معقل و یزید بن مغفل جعفی نام برده اند.
ثانیاً: با توجه به مطالب ذکر شده از منابعی همچون مقتل الحسین، تاریخ طبری، الکامل، انساب الاشراف، بحارالانوار که به ارائه دو مطلب متفاوت و جداگانه در باره یزید بن معقل پرداخته اند، می توان نتیجه گرفت که در این دوره ما دو یزید بن معقل داریم یکی یزید بن معقل ( یزید بن مغفل) جعفی که از اصحاب و یاران امام حسین(ع) و از شهدای کربلا است و دیگری یزید بن معقل بن عمیر بن ربیعه، که از طرفداران امویان و در سپاه عمر سعد در روز دهم محرم سال 61 ه حضور داشت و بدست بریر بن خضیر همدانی از اصحاب امام کشته شد. پس بر اساس آنچه گفته شد، باید دقت کرد که این دو شخص همنام را به جای هم بکار نبرد.
پی نوشت ها:
[1] - طبری، ج 4، ص 328- 329؛ طبری ،ج 5، ،ص 432؛ ابن أثیر، ج 4، ص66 ٓ 67؛ ابن أبی الحدید، ج 3، ص 136- 139؛ بلاذری، ج 3، ص 191- 192؛ ابن كثیر، ج 7، ص 351؛ سماوی، ص123- 124؛ نویری ،ج20 ، ص 185- 186
[2] - برقی، ص 468.
[3] . ابن شهرآشوب ،ج 4، ص 78؛ تفرشی ، ج 2، ص 291؛ مجلسی، ج 45، ص 72؛ بغدادی، ص 139؛ طوسی، ص 101؛ جزائری ،ج 1، ص 318؛ سید الخوئی، ج 8، ص 372.
[4] . إبراهیم بن محمد الثقفی الكوفی، ج 1، ص 348 ٓ 362؛ طبری، ج 4، ص 93 - 98؛ سید ابن طاووس، ص 62 - 63
[5] . محمد بن المشهدی، ص494
[6] . سید ابن طاووس، ج 3، ص344؛ علامة مجلسی، ج 98، ص 340
[7] . ابن شهرآشوب ،ج 4، ص 78
[8] . عسقلانی، ج 6، ص 554.
[9] . تستری، همانجا.
[10] . طبری، ج 4، ص 93 - 98
[11] . طبری، ج 4، همانجا ؛ اابن كثیر، ج 7، ص 351
[12] . طبری، ج 4، همانجا؛ ابن كثیر، ج 7، ص 351 ٓ 352
[13] . بغدادی، همانجا؛ علی نمازی الشاهرودی، ج 8، ص 263.
[14] . طبری، ج 4، ص 328- 329؛ طبری ،ج 5، ،ص 432 سید ابن طاووس، ص 62 - 63
[15] . سید الخوئی، ج 8، ص 372.
[16] . طبری، ج 4، ص 328- 329
[17] . طبری، ج 4، ص 328- 329؛ بلاذری، ج 3، ص 191- 192؛ سماوی، ص123- 124
منبع:
فرهنگ نیوز
