شاخ به شاخ
بعضی از حیوانات وحشی شباهت زیادی به حیوانات اهلی دارند. و فقط در و مناطقی که از شهر و روستاها دور هستند زندگی می کنند.
مثل کل ها و بزها که سلطان صخره و کوهستان های ایران هستند.
هم چنین قوچ ها و میش های وحشی که از اجداد گوسفند های اهلی هستند.
حیوانات باستانی:
از زمان های خیلی قدیم در ایران باستان کل ها و بزها اهمیت زیادی داشتند. و از شکل و نقش آن ها برای تزیین روی ظروف سفالی استفاده می کردند. و یا نقاشی آن ها را روی کوه های سنگی و یا دیواره غارها می کشیدند.
نکاتی در مورد بزها:
بزها از بسیاری جهات شبیه گوسفندها هستند، طبیعت فوق العاده کنجکاو آن ها ،این حیوانات را به موجوداتی سرزنده، شوخ طبع و دوست داشتنی تبدیل میکند. بزها حیواناتی اجتماعی هستند و از این لحاظ به گوسفند ها شباهت دازند.
هر گله یک ملکه دارد که گروه را برای پیدا کردن چیزهای جالب هدایت میکند. ممکن است بزها به هم دیگر شاخ بزنند، این رفتار کاملاً طبیعی است چون هر بز میخواهد برتری خود را بر دیگری ثابت کند.
بزها بسیارمقاوم هستند، آن ها می توانند خود را با شرایط سخت آب و هوایی تطبیق دهند. آن ها قادرند در جاهای بسیار گرم، خشک و تپهای به راحتی زندگی کنند. عمر طبیعی بزها 8 تا 10 سال است ولی ممکن است تا 12 سالگی هم زندگی کنند.
حیوانی به نام قوچ:
قوچ و میش ( گوسفند وحشی ) از راسته زوج سمان هستند. آن ها در فک بالایی دندان پیش و نیش ندارند و همانند بقیه زوج سمان انگشت 3 و 4 رشد کرده است و ناخن ها به سم تبدیل شده است .
معمولا در صبح زود و عصر خیلی سریع علف می خورند و درهنگام استراحت آن را نشخوار می کنند . گوسفند وحشی حیوانی اجتماعی است ، قوچ ها در حدود دو سالگی بالغ می شوند و طول عمر آن ها حدود 12 سال است .
بزرگ ترین قوچ ایران:
قوچ اُریال بزرگ ترین قوچ ایرانی است. سالانه گردشگران برای دیدن این قوچ به ایران می آیند تا آن را از نزدیک تماشا کنند.
پازن ها:
نوعی دیگر از دسته کل ها، پازن ها هستند که روی شاخ هایشان گره هایی دارند که با شمردن آن ها می توانیم سن آن ها را تشخیص دهیم.
مهارت پازن ها در بالارفتن و پریدن از صخره ها، شگفت انگیز است؛ از برخورد پاهایش به هم و به صخره ها، صداهایی ایجاد می شود؛ به همین دلیل آنها را پازن یا سلطان صخره هانامیده اند.
پازن های نر که کل نامیده می شوند، شاخ هایی بلند و شمشیر مانند و ریشی سیاه رنگ دارند. پازن های ماده که به اصطلاح بز نامیده می شوند، چثه و شاخی کوچک تر نسبت به کل ها دارند.
محل زندگی آن ها در پاکستان، افغانستان، ترکیه، یونان و قفقاز و ایران (به جز نقاط کویری) دیده می شود، آن ها از خانواده گاوسانان می باشند. می توان شاخ پازن ها را همه کاره دانست.
از همه جالب تر سن کل ها را می توان از روی شاخ های آن ها تشخیص داد. هر سال که از عمر پازن ها می گذرد، شاخ آن ها طویل تر می شود. در اثر رشد بر روی شاخ هایشان برجستگی می ماند که به آن ها گره می گویند.
مردم چه می گویند؟!
این ضرب المثل فارسی از روی رفتار این حیوانات بوجود آمده است. کل ها زمانی که می خواهند محدوده زندگی خودشان را مشخص کنند دو به دو رو به روی هم دیگر می جنگند موقع جنگ شاخ های بزرگ شمشیری خودشان را محکم به هم می زنند که گاهی در هم دیگر گره می خورد زمانی که انسانها با هم جرو بحث می کنند دیگران می گویند آن ها دارند با هم کل کل می کنند و اگر دعوایشان بالا بگیرد و به لجبازی بینجامد می گویند آن ها با هم سرشاخ یا شاخ به شاخ شده اند
شناسنامه کل ها:
کل ها یا پازن ها که به ماده آن ها بز و به بچه هایشان بزغاله می گویند.
بزها معمولا یک یا چند قلو به دنیا می آوردند.
طول عمر آن ها به 15 سال می رسد.
در صخره ها و مناطق کوهستانی ایران یعنی استان های ایلام، لرستان، مازندران، کردستان و ... زندگی می کنند.
غذای آن ها بوته سرشاخه درختان و علف های مراتع است.
شاخ های پازن ها مثل شمشیر است.
قوچ ها که به ماده آن ها میش و به بچه هایشان بره می گویند.
طول عمر آن ها به 12 سال می رسد.
در دشت ها و تپه های بزرگ استان های خراسان، فارس، کرمان، همدان و آذربایجان زندگی می کنند.
غذای آن ها بوته برگ درختان و علف های مراتع است.
شاخ های قوچ ها پیچی شکل است.
خطر...خطر...خطر
شکارچیان این حیوانات را با تفنگ کار می کنند آن ها را می کشند و شاخ های آن ها را برای یادگاری به دیوار خانه هایشان می زنند تا به کارهای خود افتخار کنند و با آن ها عکس بگیرند.
این افراد دشمن طبیعت و حیات وحش هستند و با این کارشان باعث سریع تر شدن انقراض نسل این حیوانات می شوند.
koodak@tebyan.com
تهیه: شهرزاد فراهانی
منابع:
فصلنامه نوجوان بشری
hoghooghe-heivanat