فتاوی مراجع عظام تقلید پیرامون رویت هلال ماه شوال (عید

با تغییر فتوای آیت‌الله فاضل لنكرانی درباره رویت هلال اول ماه و ثبوت عید، برای نخستین بار، یكی از مراجع دیدن هلال ماه با چشم مسلح و با استفاده از تلسكوپ و وسایل نجومی را برای اثبات اول ماه كافی دانست.
به گزارش خبرنگار «بازتاب» از قم، در فتوای جدید آیت‌الله لنكرانی كه در پاسخ به مقلدان ایشان مطرح شده، رویت هلال اول ماه در هر محلی برای محلهای دیگر نیز اعتبار دارد، به شرط آنكه در شب اشتراك داشته باشند، به این معنا كه مثلا اگر در یك كشور همجوار ایران كه بخشی از ساعات شب آن با ایران مشترك است، هلال ماه رویت شود، این رویت برای ایران هم معتبر است.
پیش از این مرحوم آیت‌الله خویی هم یکسان بودن افق را برای محلهای رویت هلال اول ماه لازم نمی‌دانستند، با این حال، ثبوت اول ماه با دیدن هلال به وسیله تلسكوپ، امری است كه برای نخستین بار از سوی مراجع تقلید قم، مطرح می‌شود.پیش از این آیت الله سید محمدحسین فضل الله ،مرجع لبنانی و آیت الله مجتبی تهرانی هم به سندیت رویت هلال با چشم مسلح اشاره کرده بودند.در فتوای آیت الله تهرانی آمده است:اگر هلال ماه با ابزار و وسایل جدید رویت شود، چنانچه آن وسایل تقویت کننده دید بیننده باشد و یا موانع دید را بر طرف کند اشکال ندارد و اول ماه ثابت می شود، ولی اگر تصرف در مرئی محسوب شود، مثلا طوری تصرف کند که هلال ماه را که پایین تر از افق است بالا نشان دهد تا رویت شود این رویت حجت نیست.ایشان همچنین تاکید کرده است:اگر حاکم شرع حکم کند که اول ماه است، این حکم برای همگان حجت است و کسانی هم که از او تقلید نمی کنند، حتی مجتهدین دیگر باید به حکم او عمل نمایند، ولی کسی که می داند حاکم شرع اشتباه کرده نمی تواند به حکم او عمل نماید.
در این حال یك استاد حوزه علمیه قم در گفت‌وگو با «بازتاب» پیشنهاد كرد، برای ایجاد وحدت و یكپارچگی، مراجع تقلید اعلام عید فطر را به یک مرکز واحد تصمیم گیرنده واگذار کنند.
وی با اشاره به اختلاف پیش‌آمده در سال گذشته در اعلام عید فطر، افطار روزه و برگزاری نماز عید فطر گفت: از آنجا كه اعلام عید فطر به صدور حكم بستگی دارد، بهتر است مراجع معظم تقلید آن را به حاكم اسلامی واگذار كنند و البته مناسب است برای این امر با نمایندگانی از مراجع تقلید مشورت به عمل آید.
متن كامل استفتای جدید آیت‌الله فاضل به شرح زیر است:
محضر مبارك حضرت آیت‌الله العظمى شیخ محمد فاضل لنكرانى (حفظه الله)
سلام علیكم
با توجه به مباحثى كه در موضوع رؤیت هلال ماه‌هاى رمضان و شوال وجود دارد، خواهشمند است، فتواى شریف را در پاسخ به استفتائات ذیل مرقوم فرمایید.
1ـ محدوده جغرافیایى كه در رؤیت هلال ماه براى هر شهر اعتبار دارد، چه میزان است؟
2ـ آیا رؤیت هلال با استفاده از ابزارهاى نجومى (دوربین، تلسكوپ و...) اعتبار شرعى دارد؟
3ـ آیا محاسبات علمى و نجومى مى‌تواند، ملاك رؤیت شرعى باشد؟ اگر این محاسبات براى شخصى یقین آور باشد، آیا مى تواند به یقین خود عمل كند؟
بسمه تعالى و له الحمد
ج1 ـ گرچه اینجانب قبلاً معتقد بودم در دو محلى كه رؤیت هلال در یكى از آنها واقع شده ، تنها این رؤیت براى محل دیگرى كه با محل رؤیت اتفاق افق دارد یا نزدیك محل رؤیت است، اعتبار دارد، لیكن پس از مراجعه مجدد به مسأله و دقت نظر در ابعاد آن به این معتقد شدم كه رؤیت هلال در هر محلى واقع شود، براى محلهاى دیگر اعتبار دارد، در صورتى كه آن محل با محلهاى دیگر در شب، اگرچه در مقدار كمى باشد اشتراك داشته باشند.
ج2 ـ در رؤیت هلال فرقى بین چشم غیرمسلح و چشم مسلح نمى كند و از این جهت رؤیت با تلسكوپ هم كافى است، همان طور كه با عینك، دوربین شكارى و مانند آنها كافى است.
ج3 ـ محاسبات علمى و نجومى كافى نیست، مگر براى كسى كه از این راه یقین یا اطمینان كامل پیدا كند.
24 ماه مبارك رمضان 1425
محمد فاضل لنکرانی
گفتنی است در همین حال مرکز فلکی نجومی وابسته به دفتر آیت الله سیستانی احتمال داده که شب یکشنبه هلال ماه در جنوب ایران رویت شود.