مرگ توسط قاتل نامرئی در فصل سرما

همه ساله با سرد شدن هوا مهم ترین عاملی که موجب نگرانی می شود حوادث ناشی از گازگرفتگی در روزهای سرد سال است. آمار تعداد فوت شدگان براثر گازگرفتگی نشان دهنده میزان توجه پایین مردم به مسائل آموزشی و عدم رعایت نکات ایمنی در فصل سرماست.

مونواکسید کربن گازی سمی و خطرناک است و چون بدون بو و مزه و رنگ است، اغلب آن را قاتل خاموش یا نامرئی می نامند. بیشترین مسمومیت با این گاز و همچنین بالاترین مرگ ها بر اثر این گاز در فصل سرما و در نیمه دوم سال اتفاق می افتد.

بهزاد ولیزاده، مدیرکل پزشکی قانونی استان اردبیل، رعایت نکات ایمنی در نصب وسایل گازسوز و اطمینان از سالم بودن این وسایل را برای کاهش هرچه بیشتر مرگ و میر ناشی از گاز گرفتگی ضروری دانست و گفت:

« به هموطنان عزیز توصیه می کنم تا در فصل پاییز و زمستان و با سرد شدن هوا، به طور خودسرانه به نصب وسایل گرم کننده در خانه های خود و به ویژه در محیط های کوچک و بسته اقدام نکنند که این امر می تواند زمینه ساز گاز گرفتگی باشد.»

مهندس سهیل احمدزاده، کارشناس اجرای استاندارد اداره کل استاندارد و تحقیقات صنعتی استان اردبیل نیز در خصوص پیشگیری از مسمومیت با گاز منوکسیدکربن، استفاده از وسایل گازسوز استاندارد را ضروری عنوان کرد و گفت:

«استفاده نکردن از بخاری های بدون دودکش در فضاهای کوچک و اتاق خواب ها و همچنین عدم استفاده از اجاق خوراک پزی برای گرم کردن محیط اتاق و حمام ، استفاده مجزای دودکش برای هر وسیله گازسوز ، اطمینان از باز بودن کانال دودکش مجهز به کلاهک H و رعایت ارتفاع کلاهک که باید حداقل 80 سانتیمتر از لوله بالاتر باشد، تجهیز بخاری های دودکش دار به سنسور حساس به کاهش اکسیژن (ODS) و یا سنسور حرارتی ، پرهیز از استفاده از دودکش های آلومینیومی به علت انعطاف پذیری و شکستن آنها ، قرار ندادن دودکش وسایل گازسوز در درون سطل آب از جمله نکات ایمنی در مقابله با پدیده گازگرفتگی هستند.

توجه به این نکته ضروری است که آموزش صحیح از طریق رسانه های ارتباط جمعی مثل رادیو، تلویزیون و روزنامه ها، تولید و پخش برنامه های تبلیغی درخصوص بحث ایمنی و هشدارهای کارشناسان می تواند به آگاهی خانواده ها و پیشگیری از این گونه حوادث منجر شود.»

علائم گازگرفتگی شبیه علائم سرماخوردگی است

علایم مسمومیت با گاز مونوکسیدکربن شامل سردرد، گیجی و خواب آلودگی می باشد که با طولانی شدن مدت تماس می تواند فرد مسموم را دچار تهوع، استفراغ و تپش قلب شدید کند و در مراحل بعدی می تواند باعث کاهش هوشیاری و حتی در برخی مواقع موجب مرگ فرد نیز شود.
 
دکتر حسین حسنیان، رئیس بخش مسمومیت بیمارستان لقمان در این باره می گوید:

«علائم گازگرفتگی مانند علائم سرماخوردگی است و با علائمی مانند سردرد، ریزش اشک از چشمان ، گلو درد و بدن درد همراه است و به دلیل اینکه در فصول سرد سال، آنفلوآنزا و سرماخوردگی فراوان است در بیشتر موارد با گاز گرفتگی اشتباه گرفته می شود.
 
تا زمانی که در خانه رفت و آمد باشد و درها باز و بسته شوند و هوا جریان داشته باشد، مسمومیت دیده نمی شود، اما زمانی که درها بسته شود و افراد در حال استراحت باشند ، مسمومیت با این گاز دیده می شود و اغلب آخر هفته ها که معمولا افراد در خانه حضور دارند، بیشتر مسمومیت دیده می شود.
 
گاهی اوقات گاز کم کم تجمع پیدا می کند و زمانی طولانی تری لازم است تا افراد دچار مسمومیت شوند، اما گاهی گاز در زمان کمتر و مقدار بیشتری تجمع می یابد و فرد خیلی سریع مسموم می شود. به همین دلیل گاهی طی کمتر از یک ساعت مسمومیت منجر به مرگ می شود و گاهی چند ساعت تا یک شبانه روز این مسمومیت منجر به مرگ می شود.

افرادی که دچار مسمومیت با گاز منواکسید کربن می شوند به دلیل کمبود اکسیژن، قدرت تفکر و همچنین ژس العمل به موقع خود را ازدست می دهند و حتی اگر هم متوجه گاز گرفتگی شوند و یا بخواهند کاری انجام دهند، دیگر قادر به انجام کوچک ترین کاری نیستند.»

چگونگی برخورد با افراد مسموم شده با گاز منواکسیدکربن

1- فرد مسموم را از محیط آلوده به هوای آزاد منتقل کنید.
2- یقه لباس و کمربند و لباس های تنگ فردمسموم را باز کنید.
3- در صورت امکان به فرد مسموم اکسیژن برسانید.
4- باز نگه داشتن راه های هوایی و تماس با اورژانس 115 در مراحل بعدی باید مورد توجه قرار بگیرد.

به یاد داشته باشید که خارج کردن افراد مسموم از محیط آلوده و قرار گرفتن در محیط باز از مهم ترین اقدامات پیشگیرانه محسوب می شود.

چه کنیم تا کمتر در معرض مسمومیت با این گاز قرار بگیریم؟

- در هنگام استفاده از بخاری های گازی و نفتی جهت پیشگیری از مسمومیت با گاز مونو کسید کربن، باید از نصب صحیح و کارکرد مناسب دودکش ها مطمئن شوید. استفاده از آبگرمکن یا بخاری های کهنه و فرسوده و یا دارای نقص فنی و فاقد دودکش و وسایل حرارتی غیراستاندارد در منزل بیشترین عواملی هستند که منجر به مسمومیت با گاز منوکسید کربن می شوند.

- گاز مونوکسید کربن گازی بی رنگ، بی بو و غیرمحرک است که در اثر سوختن ناقص سوخت های فسیلی مانند نفت و گاز و بنزین و گازوئیل و ذغال چوب حاصل می شود. پس باید در استفاده از لوازمی که با این گاز کار می کنند، دقت و آگاهی کافی را داشته باشید تا کمتر در معرض خطرات این گاز قرار بگیرید.

- تماس بیش از حد با این گاز خطرناک می تواند در کودکان عوارض جدی تر از قبیل کاهش ضریب هوشی و حافظه و اختلالات رفتاری را موجب شود که باید خانواده ها در این زمینه با هوشیاری و آگاهی لازم، از کودکان خود مراقبت لازم را داشته باشند.

- انتهای دودکش باید حداقل یک متر از سطح بام و حداقل یک متر از دیوار جانبی بام فاصله داشته باشد و دارای کلاهک مخصوص به شکل H باشد و دودکش و اتصالات آن باید از جنس مقاوم و بدون هیچ سوراخ نشتی باشد.

- اگر فضای خانه یا محیط کار خود را با شوفاژ و سیستم حرارتی مرکزی گرم می کنید، درزبندی و بستن منافذ خانه به منظور جلوگیری از هدر رفت انرژی گرمایشی ایرادی ندارد.

- در صورتی که از بخاری ها و لوازم گرمایشی گازسوز به منظور گرم کردن محیط استفاده می کنید، حتما یک تهویه مناسب جهت خروج و ورود هوا از طریق درب و پنجره ایجاد کنید و از بستن منافذ موجود در خانه جدا خودداری کنید.

- اگر لوله بخاری سرد باشد، نشان می دهد محصولات احتراق و گازهای سمی از دودکش خارج نمی شوند که در این صورت باید ضمن رفع نقص موجود، به طور موقت با باز کردن قسمتی از درب و یا پنجره، تهویه هوای مناسب در محیط ایجاد کنیم.

- اگر شعله بخاری گازی آبی نباشد (نارنجی رنگ یا هر رنگ دیگری جز آبی باشد) نشان می دهد هوای کافی به بخاری نرسیده و وسیله گرمایشی شما گاز مونو کسید کربن تولید می کند.

- طول شیلنگ گاز نیز یکی از مباحث بسیار مهم در استفاده از وسایل گاز سوز در فصل زمستان است که باید طول این شلنگ به طور استاندارد یک و نیم متر باشد.

- در صورت خارج شدن از خانه یا محیط کار خود به مدت طولانی، حتما شیر اصلی گاز را ببندید.