تبیان، دستیار زندگی
استان اردبیل ، قطب تولید گلیم ایران است.نقوش رنگارنگ و متنوع ، جلوه ای خاص به گلیم این منطقه بخشیده و علاقه مندان و خواستاران داخلی و خارجی زیادی دارد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

گلیم عنبران نگو؛ تابلوی نقاشی بگو

استان اردبیل ، قطب تولید گلیم ایران است.نقوش رنگارنگ و متنوع ، جلوه ای خاص به گلیم این منطقه بخشیده و علاقه مندان و خواستاران داخلی و خارجی زیادی دارد.

فرآوری:علیرضا عابدینی- بخش گردشگری تبیان
گلیم

یکی از کهن ترین زیرانداز های ایرانی گلیم عنبران است. ویژگی خاص این صنایع دستی که به حق گنجینه صنایع دستی اردبیل است ، این است که در طی دوره های تاریخی تا به امروزتغییرات بافت آن محسوس نبوده است و این یعنی اینکه این گلیم تداعی کننده زندگی ایام باستان است.

عنبران؛ خاستگاه و مرکز تولید این هنر منحصر به فرد

عنبران شهری است که در هفت کیلومتری شمال شهرستان نمین در استان اردبیل قرار دارد. این شهر کانون اصلی بافندگان گلیمی است که با وجود ویژگی های منحصر به فرد آن جهانی شده است و آوازه اصالت آن در تمام جهان پیچیده است.در حال حاضر به غیر از شهر عنبران ، روستاهای زهرا از توابع شهرستان گرمی و روستاهای حومه عنبران مانند میناباد، کلش، میرزانق، عنبران علیا و سروآباد (ساووپیله) مراکز عمده تولید این نوع گلیم به شمار می روند.

قدمت و تاریخچه گلیم

در خصوص سابقه و قدمت این هنر دست بافت در منطقه اطلاع مکتوبی در دست نیست ، ولی عنبران را می توان خاستگاه این هنر دانست. بیشتر مردم علت این مسئله و قدمت گلیم بافی را مربوط به گذشته ای می دانند که آذربایجان شوروی سابق متعلق به ایران بود و گلیم بافی در آن منطقه از رونق و اعتبار قابل توجهی برخوردار بود. مجاورت نمین با جمهوری آذربایجان زمینه قابل توجهی را برای فعالیت در این زمینه فراهم آورد و باعث اشاعه این هنر در این منطقه شد. امروزه نیز یکی از قدیمی ترین و معروف ترین نقوشی که در بافت گلیم منطقه عنبران از آن استفاده می شود، نقشه ای به نام گل باکو ( باکو گلی ) می باشد که اسم نقش ، منشا اولیه این نقش را نشان می دهد و نوعی قرابت و همبستگی بین دست بافته های منطقه نمین و جمهوری آذربایجان را نشان می دهد.

گلیم

نقش و نگارهای گلیم

نقوشی که در طراحی و بافت این گلیم استفاده می شود، درون مایه های سنتی و اسطوره ای دارد ، که در همخوانی با خواست درونی بافندگان و در راستای بیان آرزوها و نیازهای مردم این مناطق شکل گرفته است.
نقوش سنتی که در این گلیم مشاهده می شود ، شامل نقش سماور، سینی و خرچنگ در زمینه گلیم و نقش گردونه مهر (چلیپا) و اژدها در حاشیه های گلیم است. در حاشیه گلیم عنبران چند دور نقش دیده می شود که در درون آنها نقش های اصلی گلیم بافته می شود و شامل «بوکوگل» ، «پوته» ، «گانگل» و «جنگل» است که تداعی کننده زندگی و محیط فکری ویژه ای با سابقه تاریخی خود است. بافندگان گلیم ، اسطوره های انسانی را که در بین انسان ها از اصول اخلاقی مشترک برخوردار است، معرفی می کنند.

الیاف بافت

ویژگی دیگر منحصر به فرد این گلیم بومی بودن الیاف و ابزار بافت است. جنس گلیم از نخ های پشمی با ترکیب رنگ های الوان است . تارهای آن از نخ محکم و سفید رنگ به نام «بهارش» یا «ویله» و پود آن از نخ های نرم رنگارنگ که در گویش تالشی «توق» نام دارد ، تشکیل شده است.

دوطرفه بودن گلیم عنبران

سومین ویژگی گلیم ، دو طرفه بودن آن است ، یعنی پشت و روی آن قابل تشخیص نیست. بنابراین می توان از هر دو طرف آن استفاده کرد.سبکی وزن، کم حجمی و انعطاف پذیری ویژگی های دیگری هستند که آن را از سایر محصولات متمایز کرده است.

گلیم

کاربرد های مختلف

بافت این صنایع دستی ارزشمند برای کاربردهای گوناگون طراحی می شود تا همه جا بتوان از آنها استفاده کرد. تابلو فرش، مفرش، زیر تلفنی، کیف دخترانه، وسایل آشپزخانه، دستگیره آشپزخانه، دمکش برنج، جای سیخ و جامدادی و... انواع محصولاتی هستند که برای کاربردهای مختلف بافته شده اند. 
امروزه بافندگان گلیم استان کمتر از سلیقه های رنگی و دلخواه خود در بافت گلیم استفاده می کنند ، زیرا ارتباط شهرنشینان و روستائیان و سفارش تجار آنان را مجبور می کند علی رغم میل باطنی خود طرح و رنگ مورد علاقه تجار و بازار را ببافند.

اقدامات انجام شده جهت تقویت این هنر

تا کنون بیش از پنج هزار بافنده گلیم در سطح شهرستان نمین شناسایی شده است و اقدامات لازم برای دریافت نشان ملی جغرافیایی برای گلیم این شهر از سوی سازمان مالکیت های صنعتی در حال پیگیری است . لازم به ذکر است مسند، جاجیم و بافته های داری صنایع دستی دیگر شهرستان نمین را تشکیل می دهند.شایان ذکر است که تا کنون دانش و فن تهیه گلیم شهرستان نمین به عنوان اثر ملی معنوی به ثبت رسیده است.



منابع: مهر نیوز،،شکوه فرهنگ نمین، ایران تورینگ