بلوغ زودرس و دیررس در نوجوانان

بلوغ به معنای رسیدن و وارد شدن به مرحله ای از رشد است که در دوره نوجوانی با تغییرات و دگرگونی های عقلی، جسمی، اجتماعی، رفتاری، جنسی و هیجانی در فرد همراه است.

بارزترین تغییرات جسمی در پسران در دوران نوجوانی و بلوغ  به خصوص در سالهای 12 تا 17 سالگی است كه تحت تاثیر هورمون جنسی مردانه بروز می كند و در دختران 9 تا 12 سالگی اتفاق می افتد. البته شایان ذکر است که سن شروع بلوغ متغیر است و بیشتر با سن استخوانی ارتباط دارد تا سن تقویمی.

انواع بلوغ:

1- جسمی 
2- جنسی
 3- روانی
 4- اقتصادی و اجتماعی
 5- شرعی
6-سیاسی
1- بلوغ جسمی: منظور از بلوغ جسمی، رشد و تكامل اعضای بدن است به گونه‌ای که قد و قامت، استخوان‌بندی و سایر اعضای بدن به حد مناسبی از رشد و کمال خود برسند
2- بلوغ جنسی: علائم بلوغ جنسی، ظهور صفات ثانویه جنسی است. شروع دورۀ بلوغ، ترشح غدد و هورمون‌ها، افزون بر اثر ظاهری در بدن، آثاری بر احساس و انگیزۀ نوجوان می‌گذارد. از این رو  هورمون خاصی به نام «تستوسترون» انگیزۀ جنسی را شعله‌ور می‌سازد. در پسران صفات ثانویه جنسی دیرتر از دختران بروز می كند.سطح این هورمون در دوره نوجوانی بالاتر از تمام دوران زندگی است. در اواسط دوره نوجوانی، تمایل مربوط به جنس مخالف و هویت جنسی، ذهن پسران و دختران نوجوان را به خود مشغول می‌سازد؛ اواخر دوره نوجوانی، تمایلات قوی نسبت به جنس مخالف بروز می‌کند و فرد توانایی ایفای نقش جنسی را به دست خواهد آورد. این نقش، عموماً به «قدرت تولیدمثل» تعبیر می‌شود. در دختران در سن ده تا شانزده سالگی، نخستین عادت ماهانه شروع می‌شود .
3- بلوغ روانی: نوعی تكامل روحی است كه قدرت تشخیص مسائل و مصالح زندگی را به انسان می بخشد، در این حالت فرد، قبول مسئولیت های اجتماعی قدرت رویارویی با مشكلات پیچیده پیدا می كند.
4- بلوغ اقتصادی: هنگامی كه فرد از نظر تامین معاش و اداره ی مستقل اقتصادی بتواند برخود متكی باشد از نظر اقتصادی بالغ شده است. بلوغ اقتصادی زمانی حاصل می‌شود که فرد آمادگی لازم برای شرایط کار، تولید، مصرف، خدمات، وقف و خرید و فروش را داشته باشد. 
5- بلوغ شرعی: فقه شیعه سن بلوغ را برای پسران 15 سال قمری و برای دختران 9 سال قمری در نظر گرفته است. در میان اهل تسنن متفاوت است. در این زمان نوجوان به وظایف دینی و اخلاقی خود عمل خواهد نمود.
 6- بلوغ سیاسی : حد قانونی این بلوغ در کشور ما برای مردان و زنان یکسان است و آن سن رای دهی یعنی ۱۸ سالگی است.

بلوغ در ابعاد مختلف، باعث رشد همه جانبه ی انسان می شود و توجه به همه ابعاد آن، نه تنها برای خانواده و مربیان، بلکه برای خود نوجوان و جوان نیز لازم است، زیرا پیامدهای رشد در ابعاد مختلف، به هم وابسته اند. برای مثال، نمی توان رشد بدنی را بر رشد ذهنی ترجیح داد یا برعکس. همین طور، محدودیت های رشدی در هر یک از این جنبه ها، سبب می شود که نوجوان نتواند به استقلال مورد نظر خود دست یابد

بلوغ زودرس و دیررس

بلوغ زودرس، پدیده اى فیزیولوژیک است که در هر جنس پسر و دختر دیده مى شود. همان گونه که از نام آن برمى آید, در این حالت فرد زودتر از هم سالان خود علائم و آثار بلوغ را ظاهر مى سازد.
بلوغ دیررس نیز در هر دو جنس پسر و دختر دیده مى شود و شیوع آن در پسرها بیش از دختران است. به طور کلى مى توان اظهار داشت هرگاه تا سن 17سالگى آثار و نشانه هاى بلوغ در فرد ظاهر نشود،وى دچار بلوغ دیررس شده است.
پژوهش‌ها حاکی از آن است که پسرهای با بلوغ دیررس در میان همکلاسی‌های خود از محبوبیت کمتری برخوردارند، خودباوری ضعیفی دارند و به رفتارهای توجه‌طلبانه ناپخته‌ای دست می‌زنند. این پسرها احساس می‌کنند که همسالانشان آنها را طرد می‌کنند و آنها را زیر سلطه خود می‌گیرند. از سوی دیگر، پسرهای زودرس از اعتماد به نفس و استقلال بیشتری برخوردارند. برخی از تفاوت‌های شخصیتی بین پسران زودرس و دیررس در دوره بزرگسالی نیز، پس از ناپدید شدن تفاوت‌های بدنی، همچنان پابرجا می‌مانند. در مورد دختران، تأثیر سرعت رشد بر شخصیت چندان چشمگیر نیست. از آنجا که دختران زودرس در سال‌های آخر دبستان، رشد فیزیکی بیشتری نسبت به همکلاسی‌های خود دارند، ممکن است با مشکلاتی روبرو شوند. اما این دختران در دوره راهنمایی معمولا میان همکلاسی‌های خود از اعتبار بیشتری برخوردار می‌شوند و در فعالیت‌های مدرسه نقش رهبری را به عهده می‌گیرند. در این مرحله، دختران با بلوغ دیررس نیز مانند پسران دیررس ممکن است خودباوری کمی داشته باشند و روابط آنها با والدین و هم سالانشان رضایت‌بخش نباشد.
علل مختلفى در تسریع یا تأخیر بلوغ مطرح شده است 
نژاد، تغذیه و عوامل فیزیکى و روانى موجود در محیط زندگى
این عوامل در زمان ظهور بلوغ و میزان ترشح هورمون هاى مربوطه اثر مى گذارد.مثلاً ویتامین E را از جمله عوامل تغذیه اى مؤثر به شمار مى روند. وضع نامساعد اخلاقى در اجتماعات بى بند و بار نیز باعث بلوغ زودرس در آن جوامع مى شود. هر کدام از بلوغ زودرس و دیررس, عوارضى بر فرد بالغ دارد،که مى توان به احساس حقارت در بلوغ دیررس و اضطراب و نگرانى در بلوغ زودرس اشاره کرد. ولى در حال حاضر این معضل را از طریق تجویز دارو و روان درمانى، کنترل و از عوارض آن جلوگیرى مى کنند. بنابراین کسانى که به بلوغ زودرس یا بلوغ دیررس مبتلا هستند،نباید از این وضعیت نگران باشند.
تهیه:پروین نظری-مرکز یادگیری سایت تبیان
منبع:
majidsafaei.blogfa
pajoohe.ir