تبیان، دستیار زندگی
شایعات رایج در شبکه های اجتماعی که در برخی موارد مانند یک بمب در افکار عمومی منفجر می شوند و مختص مکان یا کشور خاصی هم نیستند. در هر نقطه از جهان که مردم، موبایل به دست یا پشت کامپیوتر به دنیای شبکه های اجتماعی سرک می کشند،هر روز و هر لحظه صدها و شاید هزا
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

پدیده شایعه سازی در فضای مجازی

شایعات رایج در شبکه های اجتماعی که در برخی موارد مانند یک بمب در افکار عمومی منفجر می شوند و مختص مکان یا کشور خاصی هم نیستند. در هر نقطه از جهان که مردم، موبایل به دست یا پشت کامپیوتر به دنیای شبکه های اجتماعی سرک می کشند،هر روز و هر لحظه صدها و شاید هزاران خبر نادرست روی شبکه ها آپلود می شود.

فرآوری: فاطمه ناظم زاده-بخش اجتماعی تبیان
شایعه مجازی

نشر شایعات و دروغ های آنلاین قدمتی به اندازه خود اینترنت دارد. پیام های فریب کارانه ای که تا پیش از این به صورت Hoax به ایمیل های افراد ارسال می شد، حالا راه آسان تر و جذاب تری برای انتشار پیدا کرده است.

در این فضای شبکه ای، بینش و نگرش ما به آسانی می تواند تحت تاثیر اشتباهات عامدانه یا سهوی دیگران قرار گیرد. شما با عضویت در یک شبکه اجتماعی می توانید به دنیای بیکرانی از روابط میان فردی و گروهی پیوند بخورید که در دل آن حجم عظیمی از اطلاعات، هر لحظه نشر و بازنشر می شود. اما چه کسی می تواند به شما تضمین دهد که این اطلاعات صحیح، موثق و قابل اعتماد هستند و از پشتوانه محکمی برخوردارند؟

هر کدام از ما نیز با بازنشر پیامی که به صحت آن اطمینان نداریم به زنجیره انتشار این شایعات می پیوندیم و شخص یا اشخاص دیگری را در معرض فریب های این شبکه نامطمئن قرار می دهیم.

یکی از دلایل گسترش شایعات در فضای مجازی، بی‌سوادی یا کم‌سوادی کاربران در حوزه رسانه است؛ توضیح این‌که افراد مختلف و با فرهنگ‌های متفاوت و سطح سوادهای گوناگون وارد فضای مجازی شده‌اند و اغلب آنها سواد رسانه‌ای اندکی دارند و به همین دلیل مشکلاتی بروز می‌کند

شایعات رایج در شبکه های اجتماعی که در برخی موارد مانند یک بمب در افکار عمومی منفجر می شوند و مختص مکان یا کشور خاصی هم نیستند. در هر نقطه از جهان که مردم، موبایل به دست یا پشت کامپیوتر به دنیای شبکه های اجتماعی سرک می کشند، هر روز و هر لحظه صدها و شاید هزاران خبر نادرست روی شبکه ها آپلود می شود که برخی به عمد آبرو،اعتبار یا شهرت اشخاص و یا کسب و کار آنان را نشانه می روند یا برخی دیگر ناآگاهانه تصویر ذهنی عموم مردم از هویت ملی، فرهنگ، قومیت یا جنسیت را مخدوش می کنند و حتی در امور سیاسی و دیپلماتیک کشورها تنش زایی می کنند.
فضای مجازی، هویت و کارکردهای آن
اساسا فضای مجازی حوزه جدیدی شبیه فضای حقیقی است که کاربران زیادی به آن وارد شده‌اند و همان‌طور که در دنیای واقعی ما شاهد بروز برخی شایعات هستیم، در فضای مجازی نیز این اتفاق می‌افتد. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های فضای مجازی این است که برخی کاربران با هویت‌های نامعلوم وارد آن می‌شوند و به همین دلیل شرایط برای برخی افراد سودجو باز مهیا است تا به بعضی کژرفتاری‌ها مانند شایعه‌سازی دامن بزنند و حتی عده ای هم وجود دارند که از این عمل لذت می برند. 

مهم این‌که، فضای مجازی عرصه‌ای امن برای سودجویان است تا با خیالی راحت به انجام برخی کارهای ناشایست در آن بپردازند و البته بعضی از افراد نیز به صورت ناخواسته درگیر برخی مسائل مانند بازنشر شایعات می‌شوند.

علت گسترش شایعه در فضای مجازی

یکی از دلایل گسترش شایعات در فضای مجازی، بی‌سوادی یا کم‌سوادی کاربران در حوزه رسانه است؛ توضیح این‌که افراد مختلف و با فرهنگ‌های متفاوت و سطح سوادهای گوناگون وارد فضای مجازی شده‌اند و اغلب آنها سواد رسانه‌ای اندکی دارند و به همین دلیل مشکلاتی بروز می‌کند. نباید تصور کرد که سواد رسانه‌ای به معنی توانایی استفاده از اینترنت و نصب اپلیکیشن‌های مختلف در گوشی تلفن یا لوازم دیگر مانند لپ‌تاپ، تب‌لت و... است، بلکه سواد رسانه‌ای به مفهوم قدرت تشخیص افراد، اهمیت دارد.

شایعه مجازی

اگر کاربران قصد دارند که درگیر شایعات در فضای مجازی نشوند و حتی به صورت ناخودآگاه آنها را نشر ندهند، باید با دقت بیشتری در شبکه‌های اجتماعی رفتار نمایند و هرآنچه را که می‌بینند، برای دیگران ارسال نکنند. به این ترتیب، با افزایش اطلاعات و سواد رسانه‌ای افراد، زمینه برای گسترش شایعات نیز بسیار کمرنگ می شود و یا از بین می‌رود.

تشخیص واقعیت از غیر آن در فضای مجازی اهمیت زیادی دارد و به همین دلیل باید افراد تحت آموزش قرار گیرند و مجهز به قدرت تفکر انتقادی شوند تا بدون دانش همه چیز را نپذیرند یا مطالب را انتشار ندهند.
راه‌حل افراد برای این‌که از صحت و سقم موضوعی مطلع شوند، این است که در مورد مطالب نقل شده در شبکه‌های اجتماعی به جست‌وجو بپردازند. از سویی دیگر باید ببینند که این مطلب توسط چه کسانی منتشر شده و اگر تعداد افراد معتبر انتشاردهنده زیاد است، آن را بپذیرند. 

تشخیص واقعیت از غیر آن در فضای مجازی اهمیت زیادی دارد و به همین دلیل باید افراد تحت آموزش قرار گیرند و مجهز به قدرت تفکر انتقادی شوند تا بدون دانش همه چیز را نپذیرند یا مطالب را انتشار ندهند.

البته نباید تصور کرد که کژرفتاری‌ها در فضای مجازی و از جمله شایعه‌سازی در آن، مختص جامعه ایران است، بلکه تمامی کشورها در ابتدای ورود این پدیده، با مشکلات اینچنینی روبه ‌رو بوده‌اند. از سویی دیگر، نباید تصور کنیم که فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی یک امر نامطلوب در جامعه هستند که باید آنها را کنار بگذاریم، بلکه می‌توانیم از طریق بالا بردن سطح سواد رسانه‌ای جامعه، بخوبی از این فرصت بهره ببریم.
اکنون روزنامه‌نگاران وظایف مهمی برعهده دارند تا در راستای آگاهی‌بخشی به مردم گام بردارند، همچنین رسانه‌های مختلف اعم از رادیو، تلویزیون، سایت‌ها، مجلات، روزنامه‌ها و... باید افزایش سواد رسانه‌ای مردم را در دستور کار خود قرار دهند. تلاش رسانه‌ها باید در جهتی باشد که مردم قدرت تشخیص پیدا کنند که چه چیزی را بپذیرند و کدام مسائل را قبول نکنند. 
طی سال‌های اخیر اتفاقاتی افتاده است که باید به فال نیک گرفت، مثلا آموزش و پرورش برنامه‌هایی را برای آموزش دانش‌آموزان درباره فضای مجازی و نحوه استفاده از شبکه‌های اجتماعی، اینترنت و... در دستور کار قرار داده، اما لازم است که این اقدامات گسترش یابد. موضوع دیگر این‌که، نباید نگاه کاسب‌کارانه به موضوع افزایش سواد رسانه‌ای افراد داشت و باید تمامی سازمان‌ها، ارگان‌های ذی‌ربط و رسانه‌ها به صورت جدی به مباحث فرهنگی ورود کنند تا در آینده شاهد کاهش چشمگیر مشکلات موجود در فضای مجازی باشیم.



منبع: جام جم انلاین، باشگاه خبرنگاران جوان